Chiến tranh Nga - Pháp năm 1812: Giải mã thất bại của Hoàng đế Napoleon - Kỳ cuối

Kỳ cuối: Chiến lược của Nga và sai lầm của Hoàng đế Napoleon

Napoleon chứng kiến cảnh Moskva bốc cháy trong thời gian ngắn ngủi chiếm đóng vào năm 1812. Ảnh: Albrecht Adam, 1841.

Vừa rút lui, quân Nga vừa phá hủy mọi thứ có thể tiếp tế cho quân Pháp: mùa màng, làng mạc, cầu cống, gia súc... Napoleon tiến vào Vilna trong sự chào đón nồng nhiệt của người dân địa phương, nhưng ông chỉ tìm thấy một thành phố trống rỗng, không có lương thực, không có tiếp tế. Kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh của ông bắt đầu lung lay.

Trong khi Napoleon mắc kẹt ở Vilna, quân đội của Jérôme Bonaparte được lệnh chặn đường rút của quân Nga do Peter Bagration chỉ huy. Tuy nhiên, do thiếu kinh nghiệm và thời tiết khắc nghiệt, Jérôme đã thất bại, để Bagration thoát khỏi vòng vây.

Cuộc hành quân dài ngày dưới cái nóng mùa hè oi bức, những trận mưa xối xả và thiếu thốn lương thực đã bào mòn sức mạnh của quân Pháp. Đến cuối tháng 7, 100.000 binh lính đã bỏ mạng vì bệnh tật, đói khát hoặc đào ngũ. Đoàn xe tiếp tế khổng lồ của Napoleon cũng bị sa lầy trong bùn lầy, khiến tình hình càng thêm khó khăn.

Ngày 4/8, hai đạo quân Nga hội quân tại Smolensk. Dưới áp lực phải chiến đấu, Barclay miễn cưỡng mở cuộc tấn công. Napoleon, đang khao khát một trận đánh quyết định, chớp lấy cơ hội và phát động cuộc phản công "Smolensk", điều động hơn 200.000 quân vượt sông Dnieper. Tuy nhiên, bước tiến của ông bị chặn lại bởi sự kháng cự dũng cảm của quân Nga tại Krasnoi.

Trận Smolensk (16-18/8) diễn ra ác liệt, cả thành phố chìm trong biển lửa. Quân Nga cuối cùng phải rút lui, nhưng Napoleon đã phải trả giá đắt cho chiến thắng này, tổn thất 10.000 quân. Mặc dù nhận thức được rủi ro của việc tiếp tục tiến sâu vào lãnh thổ Nga, Napoleon vẫn quyết định đánh cược, tiến về Moskva.

Quyết định rút lui khỏi Smolensk khiến Barclay mất uy tín và bị thay thế bởi tướng lão luyện Mikhail Kutuzov. Kutuzov tiếp tục chiến thuật phòng thủ, rút lui cho đến khi quyết định tử thủ tại Borodino, cách Moskva 120 km.

Ngày 7/9, trận Borodino, một trong những trận đánh đẫm máu nhất lịch sử, diễn ra. 300.000 binh sĩ hai bên lao vào cuộc chiến kéo dài 12 giờ đồng hồ. Tiếng súng đại bác, tiếng gươm đao va chạm, tiếng la hét của binh lính hòa quyện thành một bản giao hưởng chết chóc. Kết thúc trận chiến, cả hai bên đều tổn thất nặng nề, với 35.000 quân Pháp và 45.000 quân Nga thương vong. Kutuzov, mặc dù thất bại, nhưng lại thành công trong việc bảo toàn lực lượng chủ lực, tiếp tục chiến thuật rút lui về Moskva.

Ngày 14/9, Napoleon tiến vào Moskva. Nhưng thay vì một chiến thắng huy hoàng, ông chỉ thấy một thành phố hoang tàn, vắng lặng. Thống đốc Moskva đã thực hiện một kế hoạch táo bạo: sơ tán toàn bộ dân cư và đốt cháy thành phố, khiến quân Pháp rơi vào cảnh thiếu lương thực và chỗ ở. Đám cháy lan rộng, thiêu rụi gần như toàn bộ Moskva, biến giấc mơ chiến thắng của Napoleon thành tro bụi.

Suốt 36 ngày, Napoleon chờ đợi trong vô vọng một lời cầu hòa từ Sa hoàng Alexander. Nhưng mùa đông nước Nga đang đến gần và ông không còn lựa chọn nào khác ngoài việc ra lệnh rút lui.

Cuộc rút lui khỏi Moskva là một thảm họa kinh hoàng. Mưa mùa thu biến đường sá thành những bãi lầy, cản trở bước tiến của quân Pháp. Kỵ binh Cossack của Nga liên tục quấy rối, tấn công du kích vào đoàn quân đang kiệt quệ. Kutuzov bám sát phía sau, chặn đường rút lui của Napoleon về phía Nam. Đến đầu tháng 11, mùa đông nước Nga ập đến, mang theo cái lạnh thấu xương, tuyết và đói khát. Binh lính Pháp, không quen với thời tiết khắc nghiệt, chết hàng loạt vì giá rét, bệnh tật và đói khát. Kỷ luật quân đội sụp đổ, cướp bóc trở thành chuyện thường tình.

Napoleon đến Smolensk vào ngày 9/11 với chỉ còn 60.000 quân. Đại đa số ngựa và pháo đã bị bỏ lại dọc đường. Lương thực ở Smolensk cũng nhanh chóng cạn kiệt, đẩy quân Pháp vào cảnh tuyệt vọng.

Kutuzov, nhận thấy cơ hội tiêu diệt hoàn toàn quân đội Pháp, đã điều động hai đạo quân chặn đường rút của Napoleon tại sông Berezina. Trận chiến Berezina (26-29/11) diễn ra ác liệt. Trong khi quân Pháp liều mình vượt sông trên những cây cầu phao ọp ẹp, quân Nga từ hai phía tấn công dữ dội. Hàng chục nghìn binh lính Pháp đã bỏ mạng trong cuộc vượt sông đẫm máu này.

Cuộc xâm lược Nga của Napoleon kết thúc trong thảm bại. Trong số 615.000 quân xuất phát, chỉ còn chưa đầy 100.000 người sống sót trở về, phần lớn bị thương tật và suy kiệt. Cuộc xâm lược này được coi là một trong những thảm họa quân sự lớn nhất lịch sử, cướp đi sinh mạng của hơn một triệu người, cả binh lính lẫn thường dân hai bên.

Napoleon không bao giờ thực sự hồi phục sau thất bại này. Ông mất đi phần lớn lực lượng kỵ binh và pháo binh tinh nhuệ, uy tín của ông bị tổn hại nghiêm trọng. Quân đội Nga, sau khi đẩy lui quân Pháp, tiếp tục tiến vào châu Âu, cùng với quân đội Anh, Phổ (Đức) và Áo, mở đầu cho cuộc chiến tranh Liên minh thứ sáu, cuộc chiến cuối cùng đã lật đổ đế chế của Napoleon.

Việt Dũng/Báo Tin tức (Theo worldhistory)