Chính quyền hai cấp mở kỳ vọng mới cho công tác giảm nghèo bền vững

Chính quyền 2 cấp sẽ mang lại nhiều lợi thế và thách thức cho công tác giảm nghèo. Ảnh minh họa

Cú hích mới cho giảm nghèo bền vững từ chính quyền 2 cấp

Từ tháng 7/2025, hệ thống chính quyền địa phương trên cả nước chính thức vận hành theo mô hình hai cấp tỉnh và xã, đưa số tỉnh, thành phố từ 63 xuống 34, đồng thời tinh gọn toàn bộ cấp xã còn 3.321 đơn vị. Cuộc cải cách hành chính không chỉ tinh giảm bộ máy mà còn mở ra cơ hội nâng cao hiệu quả điều hành phát triển kinh tế - xã hội, nhất là với công tác giảm nghèo ở nước ta.

Theo ông Nguyễn Lê Bình, Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, nếu trước đây chính sách phải qua nhiều khâu, nhiều cấp thì khi thực hiện chính quyền 2 cấp chỉ cần một chỉ đạo từ cấp tỉnh có thể đến tận cơ sở. Điều này giúp giảm độ trễ, nâng tính hiệu quả triển khai.

Mô hình hai cấp còn tạo cơ chế chia sẻ nguồn lực giữa các địa phương. Khi tỉnh có tiềm lực ngân sách mạnh hơn sẽ có điều kiện hỗ trợ vùng khó khăn và lan tỏa các mô hình sinh kế, đào tạo nghề, phát triển nông nghiệp công nghệ cao từ những địa phương phát triển có thể lan tỏa sang các xã vùng sâu, vùng xa.

Điều này cũng có lợi thế trong việc linh hoạt trong thiết kế chính sách giảm nghèo. Các tỉnh có thể xây dựng chính sách phù hợp với điều kiện thực tiễn, đặc điểm kinh tế xã hội, phong tục, mức sống của người dân thay vì áp dụng cứng nhắc bộ tiêu chí chung. Điều này được đánh giá quan trọng trong bối cảnh chuẩn nghèo đa chiều ngày càng được nâng cao, đòi hỏi không chỉ cải thiện thu nhập mà còn nâng chất lượng tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, hạ tầng và cơ hội phát triển.

Thách thức trong giai đoạn mới

Bên cạnh những thuận lợi, quá trình chuyển đổi cũng đặt ra những thách thức. Chương trình giảm nghèo giai đoạn tới cũng sẽ phải đối mặt với những khó khăn, đòi hỏi cần có sự chủ động, linh hoạt ở các chính quyền địa phương.

Việc sáp nhập đơn vị hành chính kéo theo sự thay đổi về nhân sự, phân định nhiệm vụ và điều phối nguồn lực. Nhiều cán bộ xã mới tiếp cận công tác giảm nghèo trong khi các thủ tục, cơ chế chương trình mục tiêu quốc gia phức tạp. Quy mô xã lớn hơn đồng nghĩa cán bộ phải di chuyển quãng đường dài, tăng gánh nặng công việc. Thách thức này càng trở nên lớn hơn khi công tác rà soát hộ nghèo dồn dập vào cuối năm, gây áp lực lớn cho cán bộ cấp xã.

Để tận dụng hiệu quả mô hình hai cấp với các chương trình giảm nghèo trong giai đoạn mới, ông Bình đề xuất chuyển từ tư duy “chính quyền làm hết” sang “xã hội cùng làm”. Các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư cần tham gia sâu hơn vào chương trình giảm nghèo. Từ hỗ trợ trợ sinh kế, đào tạo nghề, đưa sản phẩm nông nghiệp lên sàn thương mại điện tử đến cải thiện hạ tầng dịch vụ cơ bản…

Theo các chuyên gia, mô hình hai cấp là cơ hội lớn để Việt Nam thực giảm nghèo đa chiều mới, với chuẩn nghèo nâng cao và cơ chế điều hành thông suốt. Lợi thế của bộ máy tinh gọn sẽ mang những thuận lợi trong việc thực thi chính sách giảm nghèo. Nhưng những hạn chế đã đưa ra cần khắc phục để tận dụng hiệu quả cơ chế mới.

Cùng với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035, việc vận hành chính quyền hai cấp là yếu tố then chốt để hiện thực hóa mục tiêu nâng thu nhập nông thôn gấp 2,5–3 lần so với năm 2020, giảm tỷ lệ nghèo đa chiều vùng dân tộc thiểu số dưới 10% vào năm 2030, và xây dựng các xã, thôn đặc biệt khó khăn thành những cộng đồng phát triển bền vững.

Trong giai đoạn mới, Chương trình mục tiêu giảm nghèo bền vững cần tập trung: Tích hợp các chương trình tương đồng, đặc biệt hợp nhất Chương trình giảm nghèo bền vững với Chương trình xây dựng nông thôn mới nhằm thống nhất mục tiêu, tránh dàn trải nguồn lực và giảm thủ tục chồng chéo.

Thứ hai, tập trung nguồn lực cho các “lõi nghèo” – vùng khó khăn nhất về địa lý, tỷ lệ hộ nghèo cao và hạn chế tiếp cận dịch vụ cơ bản.

Thứ ba, lấy địa phương và người dân làm trung tâm, trao quyền chủ động để họ lựa chọn mô hình thoát nghèo phù hợp.

Thứ tư, truyền thông chính sách phải linh hoạt, đưa về tận thôn, bản, giúp người dân hiểu quyền lợi, cách triển khai và tham gia giám sát. Cuối cùng, tăng cường theo dõi, kiểm tra với sự tham gia trực tiếp của người dân, công khai nguồn vốn, tiến độ và kết quả đầu ra nhằm nâng mức minh bạch.

PV