Chính sách đãi ngộ bác sĩ nội trú: Nhìn từ các quốc gia phát triển

Trong hành trình trở thành bác sĩ, giai đoạn nội trú được xem là quãng thời gian khắc nghiệt nhất nhưng cũng nhiều trải nghiệm nhất với các bác sĩ.

Trong đào tạo y khoa, giai đoạn bác sĩ nội trú đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Đây là thời kỳ các bác sĩ trẻ vừa học hỏi, vừa đảm nhận phần lớn công việc lâm sàng trong bệnh viện. Cường độ làm việc cao, áp lực nghề nghiệp lớn, chế độ đãi ngộ cho các bác sĩ nội trú đã trở thành vấn đề được dư luận, giới chuyên môn và các tổ chức y tế quan tâm.

Nhìn từ kinh nghiệm các quốc gia phát triển, có thể thấy những điểm chung và khác biệt đáng chú ý trong chính sách tiền lương, phụ cấp và phúc lợi dành cho đội ngũ bác sĩ nội trú.

Mỹ: Trợ cấp thay đổi theo năm đào tạo

Tại Mỹ, bác sĩ nội trú được hưởng mức trợ cấp (stipend) thay đổi theo năm đào tạo, thường dao động từ 60.000 đến hơn 70.000 USD/năm (5000 – 6000 USD/tháng). Chế độ đãi ngộ cho bác sĩ nội trú tại Mỹ nhìn chung gồm lương cơ bản theo bậc, phụ cấp trực đêm, bảo hiểm y tế, cùng một số hỗ trợ khác như kinh phí tham dự hội nghị chuyên môn.

Tuy nhiên, có sự chênh lệch khá lớn giữa các chương trình đào tạo và bệnh viện: bác sĩ nội trú tại các trung tâm y tế lớn ở thành phố thường có thu nhập cao hơn, trong khi những người làm việc ở bệnh viện vùng lại ít được hưởng lợi.

Nhiều cơ sở y tế ở Mỹ còn cung cấp bảo hiểm y tế, trợ cấp ăn ở, chi phí hội nghị và hỗ trợ nghiên cứu cho các bác sĩ nội trú. Ảnh: iStock

Khảo sát của Hiệp hội các trường Y khoa Hoa Kỳ và báo cáo thường niên của Medscape cho thấy mức lương trung bình cho các bác sĩ nội trú ở Mỹ có xu hướng tăng nhẹ qua từng năm. Tuy nhiên, trong bối cảnh chi phí sinh hoạt leo thang, nhiều bác sĩ nội trú cho rằng thu nhập chưa tương xứng với khối lượng công việc.

Pháp: Nhiều khoản đãi ngộ ngoài lương cơ bản

Tại Pháp, đội ngũ bác sĩ nội trú (interne en médecine) được hưởng chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, tăng dần theo từng năm đào tạo. Mức lương cơ bản của bác sĩ nội trú năm thứ nhất thường vào khoảng 1.500 euro/tháng (sau thuế), và có thể tăng lên trên 2.000 euro/tháng ở những năm cuối.

Ngoài ra, các khoản phụ cấp trực đêm, trực cuối tuần và làm thêm giờ là nguồn thu nhập quan trọng, giúp tổng thu nhập thực tế cao hơn so với lương cơ bản.

Bên cạnh lương và phụ cấp, bác sĩ nội trú tại Pháp còn được hưởng một số chế độ phúc lợi xã hội, bao gồm bảo hiểm y tế, nghỉ phép hàng năm, trợ cấp nhà ở và hỗ trợ chi phí di chuyển đối với những người phải làm việc xa nơi cư trú.

Chính sách này phản ánh nỗ lực của Chính phủ Pháp trong việc bảo đảm điều kiện sinh hoạt cơ bản cho đội ngũ bác sĩ trẻ trong giai đoạn đào tạo khắt khe.

Mức lương cơ bản của bác sĩ nội trú Pháp do Nhà nước quy định. Nguồn: Bộ Tư pháp Pháp

Tuy vậy, cũng như nhiều quốc gia châu Âu khác, các hiệp hội nghề nghiệp tại Pháp nhiều lần kêu gọi cải thiện chế độ đãi ngộ, nhấn mạnh rằng mức lương hiện tại chưa đủ tương xứng với cường độ làm việc và trách nhiệm của bác sĩ nội trú. Điều này cho thấy, ngay cả trong một hệ thống y tế công phát triển, việc cân đối giữa khả năng chi trả của ngân sách và kỳ vọng chính đáng của đội ngũ y tế trẻ vẫn luôn là thách thức chính sách.

Anh: Lương theo thỏa thuận tập thể

Ở Vương quốc Anh, chế độ tiền lương của bác sĩ nội trú (junior doctors) được quy định trong các thỏa thuận tập thể giữa chính phủ và công đoàn. Lương cơ bản được tính theo bậc, khởi điểm khoảng 32.000 bảng/năm và bổ sung bằng các khoản phụ cấp trực, ca đêm hoặc làm thêm giờ.

Tuy nhiên, trong nhiều năm, các nghiên cứu chỉ ra rằng lương thực tế của bác sĩ nội trú, nếu tính theo sức mua, đã giảm so với trước. Đây chính là nguyên nhân sâu xa dẫn tới làn sóng đình công của hàng chục nghìn bác sĩ trẻ năm ngoái.

Chế độ tiền lương của bác sĩ nội trú Anh được quy định trong các thỏa thuận tập thể giữa chính phủ và công đoàn.

Các thỏa thuận mới nhất với Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) đã mang lại mức tăng lương đáng kể, nhưng giới phân tích cho rằng chưa đủ để bù đắp toàn bộ phần thu nhập mất mát do lạm phát. Để cải thiện thu nhập, nhiều bác sĩ trẻ chọn làm thêm ca trực kéo dài hoặc nhận công việc ngoài giờ. Điều này giúp tăng đáng kể lương thực nhận nhưng đồng thời làm gia tăng nguy cơ kiệt sức và ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc bệnh nhân.

Canada: Minh bạch và ổn định

Hệ thống đào tạo nội trú ở Canada có sự minh bạch cao. Các hiệp hội y khoa và cơ quan tuyển dụng công bố công khai bảng lương theo từng năm đào tạo và theo từng bang. Mức lương khởi điểm cho các bác sĩ nội trú thường từ 60.000 đến 75.000 CAD/năm, kèm theo phụ cấp trực, chế độ nghỉ phép và hỗ trợ tham dự hội nghị khoa học.

Chính sách này giúp các ứng viên dễ dàng so sánh và đưa ra lựa chọn phù hợp khi đăng ký chương trình nội trú. Nhờ sự ổn định, minh bạch và mức sống tương đối cao so với thu nhập trung bình quốc gia, Canada được xem là một trong những quốc gia có chế độ đãi ngộ hấp dẫn cho bác sĩ nội trú.

Hệ thống đào tạo nội trú ở Canada có sự minh bạch cao. Ảnh: iStock

Đức: Lương tăng dần theo số năm kinh nghiệm và vị trí

Ở Đức, lương của bác sĩ nội trú được quy định chặt chẽ trong các hợp đồng tập thể (Tarifverträge) do công đoàn bác sĩ Marburger Bund thương lượng với hệ thống bệnh viện. Bảng lương (Entgelttabellen) xác định mức lương theo số năm làm việc và chuyên môn, khởi điểm khoảng 4.800 euro/tháng, tăng dần theo số năm kinh nghiệm và vị trí, đồng thời có các khoản phụ cấp trực, ca đêm và làm thêm giờ.

Cơ chế này bảo đảm tính ổn định, song phụ thuộc nhiều vào tiến trình đàm phán giữa công đoàn và các chủ sử dụng lao động. Những năm gần đây, Marburger Bund đã đạt được các thỏa thuận tăng lương để phản ánh đúng chi phí sinh hoạt, tuy nhiên, tranh luận về mức độ đủ hay chưa vẫn tiếp diễn. Mô hình Đức cho thấy vai trò nổi bật của thương lượng tập thể trong việc bảo vệ quyền lợi và cải thiện thu nhập của đội ngũ y tế trẻ.

Một số kinh nghiệm từ các nước khác

Ở Hà Lan, bác sĩ nội trú (AIOS) được hưởng lương hàng tháng theo quy định trong thỏa ước lao động y tế, với mức tăng rõ rệt qua từng năm đào tạo. Tại Australia, lương bác sĩ nội trú được chi trả theo thang bậc của từng bang, đi kèm nhiều phụ cấp cho ca trực và phúc lợi xã hội.

Nhìn chung, các nước phát triển đều áp dụng nguyên tắc: lương cơ bản tăng theo năm đào tạo, bổ sung bằng phụ cấp trực, ca đêm và các khoản hỗ trợ học thuật. Điểm khác biệt nằm ở mức độ minh bạch, tính ổn định của hợp đồng, cũng như khả năng bù đắp chi phí sinh hoạt.

Chế độ lương bổng và phúc lợi cho bác sĩ nội trú không chỉ là câu chuyện về thu nhập, mà còn liên quan trực tiếp đến động lực học tập, chất lượng đào tạo và khả năng giữ chân nhân lực y tế. Ảnh: iStock

Các báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho thấy, mức thu nhập của bác sĩ ở nhiều nước OECD thường cao hơn mức trung bình quốc gia, song chênh lệch giữa các nhóm, đặc biệt là giữa bác sĩ nội trú và bác sĩ đã hoàn thành đào tạo, vẫn còn rất lớn. Khi đặt trong bối cảnh đó, dễ nhận thấy bác sĩ nội trú đang phải gánh khối lượng công việc tương đương nhưng được trả lương thấp hơn nhiều so với đồng nghiệp đàn anh.

Hồng Nhung