Chờ chiến lược ưu tiên cho ngành thủy sản Việt vượt khó

Tại Hội nghị toàn thể Hội viên năm 2023 tổ chức ở Tp.HCM vào ngày 12/6, bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP), dự báo nhu cầu thủy sản của các thị trường có thể sẽ còn tiếp tục giảm trong quý 3/2023 thay vì phục hồi từ quý 3 như những dự báo trước đây.

Lo lắng khả năng cạnh tranh

Bà Sắc lưu ý, những thông tin gần đây về việc cộng đồng doanh nghiệp (DN) mảng tôm lo lắng về khả năng cạnh tranh với giá thành nuôi tôm từ Tôm Ecuador, Ấn Độ. Hoặc như những thách thức về hiệu quả nuôi cá tra khi đối mặt với chi phí thức ăn tăng cao bên cạnh nguồn giống chất lượng thiếu ổn định. Ngoài ra, thẻ vàng IUU trong hải sản khai thác cũng đang là một hạn chế lớn cho sự tăng trưởng xuất khẩu (XK) thủy sản.

Nhiều dự báo cho thấy XK thủy sản sẽ tiếp tục gặp khó vào quý 3/2023 giữa mối lo về khả năng cạnh tranh của ngành thủy sản Việt.

Điểm lại tình hình khó khăn của ngành thủy sản từ đầu năm đến nay, đặc biệt là XK sụt giảm mạnh ở những thị trường chủ lực, vị chủ tịch Vasep cho rằng không phải “than nghèo kể khổ” mà để nhìn vào tình hình thực tế nhằm xác định những vấn đề chiến lược ưu tiên cho ngành để vượt khó.

Còn theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến, từ nay đến cuối năm 2023, điều mà ngành thủy sản cần phải tập trung làm là thường xuyên đánh giá diễn biến thị trường để có kế hoạch sản xuất phù hợp. Nhất là duy trì và mở rộng, đa dạng hóa thị trường, tuân thủ các quy định của Việt Nam và thị trường nhập khẩu, kiên quyết bài trừ những biểu hiện cạnh tranh không lành mạnh.

Bên cạnh đó, theo ông Tiến, phía Vasep nên thông báo kịp thời tới bộ, ngành liên quan các vướng mắc trong quá trình XK để có biện pháp xử lý kịp thời. Hơn nữa, tiếp tục chủ động đề xuất sửa đổi, hoàn thiện các chính sách để tạo điều kiện tối đa cho hoạt động sản xuất, XK nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu quản lý và tăng trưởng bền vững.

Số liệu mới cập nhật từ Vasep cho thấy, trong 5 tháng đầu năm nay XK thủy sản Việt Nam chỉ đạt hơn 3,2 tỷ USD, tiếp tục giảm mạnh gần 30% so với cùng kỳ 2022 và giảm sâu từ 10 - 50% tại tất cả các thị trường XK chính. Trong đó thị trường giảm mạnh nhất là thị trường Mỹ hơn 50% so với cùng kỳ, thị trường EU giảm gần 32% và Trung Quốc giảm hơn 25%.

Theo đánh giá tại thị trường Mỹ, do ảnh hưởng của tình hình lạm phát cao, lãi suất tăng, nhiều ngân hàng tuyên bố phá sản, quốc gia suýt rơi vào tình trạng vỡ nợ… đã tác động rất lớn đến sức cầu của nền kinh tế và ảnh hưởng đến mức tiêu thụ thủy sản của Việt Nam.

Còn nhiều thách thức phía trước

Trong khi đó, báo cáo phát hành về ngành thủy sản vào thượng tuần tháng 6/2023 từ Bộ phận phân tích thuộc Công ty chứng khoán VnDirect có kỳ vọng nhu cầu nhập khẩu từ thị trường Mỹ sẽ phục hồi từ nửa cuối 2023, dựa trên dự báo lạm phát hạ nhiệt, mức tồn kho giảm, nhu cầu cao để phục vụ dịp lễ cuối năm. Điều này sẽ giúp kim ngạch XK thủy sản của Việt Nam sang Mỹ tăng 40-50% trong nửa cuối năm so với 6 tháng đầu năm nay.

Còn với thị trường Trung Quốc, trong tháng 5, hoạt động sản xuất của nước này đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi nước này kết thúc chính sách “Zero Covid” do nhu cầu trong nước yếu, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và tình hình ảm đạm trong lĩnh vực bất động sản. Điều đó đã ảnh hưởng lớn đến sức tiêu thụ thủy sản Việt ở nước này.

Theo VnDirect, thị trường Trung Quốc phục hồi không như mong đợi sau khi mở cửa hoàn toàn. Kim ngạch XK các sản phẩm XK chủ lực của Việt Nam như cá tra và tôm sang thị trường Trung Quốc giảm mạnh. Nguyên do được chỉ rõ là vì giá thịt lợn điều chỉnh mạnh và nguồn cung cá rô phi tăng trở lại làm giảm nhu cầu tiêu thụ cá tra. Giá trị XK tôm sang Trung Quốc của Việt Nam giảm do cạnh tranh từ các nước có nguồn tôm giá rẻ như Ấn Độ, Ecuador,...

Do nền tảng kinh tế vĩ mô của Trung Quốc khó đoán định và sự cạnh tranh gay gắt từ các nước khác. Chuyên gia phân tích của VnDirect dự báo, XK thủy sản từ Việt Nam sang Trung Quốc trong nửa cuối 2023 sẽ không tăng trưởng mạnh so với nửa đầu năm.

Riêng thị trường EU được kỳ vọng nhu cầu đối với cá tra của Việt Nam sẽ ổn định trong nửa cuối năm so với 6 tháng đầu năm 2023 do lạm phát tại EU vẫn ở mức cao trong khi nguồn cung các loại cá thịt trắng khác như cá minh thái bị ảnh hưởng bởi căng thẳng giữa Nga và Ukraine.

Nhìn chung, để XK thủy sản phục hồi tốt trong nửa cuối năm còn lại sẽ còn nhiều thách thức ở phía trước. Điều quan trọng là các DN phải phải tìm hiểu các yếu tố chủ quan lẫn khách quan một cách cặn kẽ, coi yếu tố nào có ảnh hưởng lớn đến XK để điều chỉnh, có cách thức xử lý phù hợp.

Chẳng hạn như với năng lực cạnh tranh ở mảng tôm. Đó là mức cung ứng tôm giá rẻ từ Ecuador, Ấn Độ ngày càng nhiều tạo áp lực quá lớn. Nếu tìm hiểu sâu hơn yếu tố khách quan, các nước này đều đưa ra tỷ lệ nuôi thành công cao gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi so với tỷ lệ nuôi thành công ở Việt Nam.

Còn xét về yếu tố chủ quan, thực trạng hoàn cảnh nuôi tôm ở Việt Nam vẫn căn bản là nhỏ lẻ, manh mún và tự phát dẫn đến năng suất thấp, dĩ nhiên giá thành phải tăng lên.

Cho nên, theo Ts. Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT CTCP thực phẩm Sao Ta (FMC), cần tập trung quan tâm đối thủ, quan tâm tình hình thị trường thế giới và đủ thông tin tới tất cả các bên tham gia chuỗi giá trị con tôm.

Hơn thế nữa, ông Lực mong rằng Chính phủ và Bộ ngành liên quan cần có sự quan tâm thỏa đáng hơn tới con tôm thông qua các định chế quản lý, có cập nhật chặt chẽ hơn.

Nói tóm lại, ngành thủy sản Việt hơn bao giờ hết cần nhìn nhận rõ những khó khăn, những mặt yếu kém để xây dựng chiến lược ưu tiên sao cho phù hợp nhằm tăng sức cạnh tranh để không phải thụt lùi trong thời gian tới.

Thế Vinh