Chống lại khói thuốc trong du lịch để bảo vệ sức khỏe và môi trường

Khói thuốc - “bức tường vô hình” cản trở trải nghiệm du lịch

Hút thuốc lá ở nơi công cộng không chỉ là hành vi thiếu văn minh mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt trong môi trường du lịch khi mà đây là nơi có sự giao thoa giữa nhiều nhóm đối tượng, bao gồm cả người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh hô hấp.

Nhiều quốc gia đã và đang triển khai mạnh mẽ mô hình du lịch không khói thuốc như một phần của chiến lược phát triển du lịch bền vững.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có ít nhất 70 chất gây ung thư. Việc hít phải khói thuốc thụ động có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ và các bệnh hô hấp mãn tính.

Ở góc độ du lịch, khói thuốc còn làm giảm đáng kể chất lượng trải nghiệm của du khách. Một du khách nước ngoài từng chia sẻ rằng, điều khiến họ ấn tượng xấu khi đến một số điểm tham quan tại Việt Nam không phải là giao thông hay dịch vụ, mà chính là việc người dân hút thuốc ở mọi nơi, từ quán ăn, xe buýt, nhà vệ sinh công cộng cho đến các khu di tích. Hình ảnh đó không chỉ khiến họ khó chịu mà còn ảnh hưởng đến cảm nhận về sự thân thiện, văn minh của điểm đến.

Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và hình ảnh, thuốc lá còn là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường. Tàn thuốc và bao bì thuốc lá là một trong những loại rác phổ biến nhất tại các bãi biển, công viên và địa điểm công cộng. Chúng không chỉ làm mất mỹ quan mà còn có thể gây cháy rừng, ô nhiễm nguồn nước và đe dọa hệ sinh thái tự nhiên.

Trong bối cảnh đó, nhiều quốc gia đã và đang triển khai mạnh mẽ mô hình du lịch không khói thuốc như một phần của chiến lược phát triển du lịch bền vững.

Tại Thái Lan, hút thuốc bị cấm tại hơn 20 bãi biển nổi tiếng, với mức phạt lên tới hàng nghìn USD. Nhật Bản quy định nghiêm ngặt khu vực được phép hút thuốc và xử phạt nặng đối với hành vi hút thuốc nơi công cộng. Singapore thậm chí còn cấm hút thuốc tại toàn bộ khu vực trung tâm thương mại, điểm tham quan, công viên và nhà hàng.

Không chỉ dừng lại ở các quy định pháp luật, nhiều khách sạn, nhà hàng, hãng lữ hành cũng chủ động xây dựng hình ảnh "không khói thuốc" để thu hút nhóm du khách yêu thích du lịch xanh và du lịch chữa lành, vốn đang tăng nhanh sau đại dịch Covid-19.

Tại Việt Nam, xu hướng này không chỉ phản ánh trách nhiệm xã hội của ngành du lịch mà còn cho thấy tầm nhìn chiến lược trong việc tạo dựng môi trường du lịch an toàn, chất lượng và cạnh tranh quốc tế. Một điểm đến không khói thuốc không chỉ khiến du khách cảm thấy yên tâm, thoải mái, mà còn là dấu hiệu của sự phát triển văn minh và có định hướng lâu dài.

Bà Phan Thị Hải, Phó giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) nhấn mạnh, du lịch không chỉ đơn thuần là phát triển kinh tế mà còn là bảo vệ con người và gìn giữ di sản văn hóa. Khi các điểm du lịch trở thành khu vực không khói thuốc, chúng ta không chỉ bảo vệ di tích mà còn góp phần cứu sống nhiều sinh mạng.

Còn theo bà Domilyn Villarreiz, Quản lý Chương trình Không Khói Thuốc của SEATCA khẳng định, không du khách nào mong muốn phải hít phải khói thuốc độc hại khi đặt chân đến một điểm du lịch. Việc xây dựng các không gian công cộng không khói thuốc không chỉ là hành động vì sức khỏe cộng đồng, mà còn là chiến lược phát triển du lịch thông minh, bền vững.

Những tín hiệu tích cực ban đầu

Tại Việt Nam, dù khái niệm “du lịch không khói thuốc” chưa phổ biến rộng rãi, nhưng nhiều địa phương đã có bước khởi đầu tích cực. TP.Hội An là một trong những nơi đi tiên phong trong việc cấm hút thuốc tại các tuyến phố cổ, điểm tham quan và khu di tích. Biển báo “khu vực không hút thuốc” được đặt tại nhiều vị trí dễ thấy, đồng thời có lực lượng thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở.

Tại Ninh Bình, Sở Y tế và Sở Du lịch đã phối hợp triển khai mô hình điểm du lịch không khói thuốc tại quần thể danh thắng Tràng An và chùa Bái Đính. Các cơ sở lưu trú, nhà hàng trong khu vực được khuyến khích xây dựng nội quy không khói thuốc, tổ chức tập huấn cho nhân viên và truyền thông đến du khách.

Đà Lạt, Hạ Long và Huế cũng đã có những chiến dịch truyền thông, vận động người dân và doanh nghiệp du lịch hưởng ứng. Một số khách sạn, homestay, resort cao cấp tại Đà Nẵng, Phú Quốc và TP.HCM đã chủ động đăng ký là “cơ sở lưu trú không khói thuốc”, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ và thu hút nhóm khách nước ngoài yêu thích môi trường sạch, yên tĩnh.

Dù đã có một số mô hình điểm sáng, việc nhân rộng du lịch không khói thuốc trên cả nước vẫn gặp nhiều khó khăn. Theo đó, một số công ty thuốc lá hiện đang lợi dụng thuật ngữ “không khói thuốc” để quảng bá cho các sản phẩm như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, những sản phẩm vẫn chứa nicotine và tiềm ẩn nguy cơ gây nghiện cao, đặc biệt đối với giới trẻ.

Ông Alan Zaldivar, đại biểu Hội đồng thành phố Iloilo, Philippines bày tỏ lo ngại, không khói thuốc phải là một khái niệm rõ ràng, không khí trong lành, con người khỏe mạnh, cộng đồng an toàn. Chúng ta cần mạnh mẽ phản đối các nỗ lực đánh tráo khái niệm, nhằm tiếp tục quảng bá cho các sản phẩm độc hại.

Về khó khăn nội tại, hiện nay, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã quy định cấm hút thuốc tại nơi công cộng, nhưng việc thực thi còn lỏng lẻo, thiếu kiểm tra và chưa tạo ra hiệu ứng xã hội rộng rãi.

Bên cạnh đó, ý thức cộng đồng và du khách vẫn còn hạn chế. Nhiều người cho rằng hút thuốc là quyền cá nhân, không quan tâm đến tác động đối với người xung quanh nên vẫn vô tư hút thuốc tại các điểm tham quan mà không bị ai nhắc nhở hay xử lý.

Ngoài ra, phần lớn doanh nghiệp du lịch, cơ sở lưu trú chưa coi việc xây dựng môi trường không khói thuốc là yếu tố chiến lược. Thiếu nhân lực được đào tạo, thiếu kinh phí đầu tư cho biển báo, truyền thông, tập huấn… cũng là những rào cản khiến việc triển khai còn mang tính phong trào, thiếu bền vững.

Để du lịch không khói thuốc không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, cần sự vào cuộc đồng bộ và quyết liệt từ nhiều phía. Theo đó, quy định xử phạt hành vi hút thuốc lá nơi công cộng đã có, việc cần thiết là thực hiện xử phạt nghiêm và có tính răn đe. Địa phương cũng cần có văn bản hướng dẫn rõ ràng về tiêu chí “điểm đến không khói thuốc”, để các địa phương có cơ sở triển khai đồng bộ.

Ngành Du lịch và ngành Y tế cần phối hợp chặt chẽ trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng và du khách. Các chiến dịch truyền thông sáng tạo, dễ tiếp cận, như phát tờ rơi tại sân bay, clip ngắn trên mạng xã hội, hệ thống biển báo đa ngôn ngữ tại điểm đến sẽ giúp hình thành ý thức tự giác và tôn trọng quy định nơi công cộng.

Đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp du lịch xây dựng thương hiệu “không khói thuốc” như một lợi thế cạnh tranh. Có thể xem xét cơ chế khen thưởng, chứng nhận điểm đến không khói thuốc, đưa vào tiêu chí xếp hạng khách sạn, điểm du lịch. Ngoài ra, cần tập huấn cho đội ngũ nhân viên du lịch về kỹ năng xử lý tình huống, nhắc nhở lịch sự nhưng kiên quyết với người hút thuốc sai quy định.

D.Ngân