Chủ động các giải pháp ứng phó với thiên tai trước mùa mưa bão

Nhiều tuyến đường của thị xã Quảng Trị bị ngập sâu trong nước. Ảnh: Thanh Thủy/TTXVN

Theo nhận định của các chuyên gia khí tượng thủy văn, mùa mưa bão năm nay diễn biến khó lường, khó đoán định. Do vậy, các bộ, ngành, địa phương cần chủ động các giải pháp đồng bộ để ứng phó thiên tai thời gian tới.

15 loại hình thiên tai xảy ra gây nhiều thiệt hại nghiêm trọng

Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), từ đầu năm 2025 đến nay, đã xảy ra 15 loại hình thiên tai trên các khu vực trong cả nước (áp thấp nhiệt đới, gió mạnh trên biển, mưa lớn, lũ, ngập lụt, dông lốc, mưa đá, rét hại, sương muối, sương mù, lũ quét, sạt lở đất, nắng nóng, xâm nhập mặn, động đất). Tính đến ngày 31/5, thiên tai đã làm 34 người chết, mất tích, 24 người bị thương; 2.487 nhà bị hư hỏng; 19.717 ha lúa, hoa màu; 3.044 ha cây trồng khác bị ảnh hưởng, ngập úng, thiệt hại; 511 con gia súc, 16.275 con gia cầm bị chết, cuốn trôi; 120ha thủy sản bị thiệt hại, 3.351m kênh mương, bờ sông bờ biển bị sạt lở. Tổng thiệt hại ước tính khoảng 98,35 tỷ đồng.

Riêng tháng 5/2025, trên cả nước đã xảy ra 11 loại hình thiên tai bao gồm: Dông lốc, sét, mưa đá xảy ra ở khu vực miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ; lũ quét, sạt lở đất tại khu vực miền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ; mưa lớn ở khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ; nắng nóng ở khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ và Nam Bộ; sạt lở đất, xâm nhập mặn, ngập lụt xảy ra tại khu vực Nam Bộ; động đất xảy ra tại Điện Biên, Quảng Nam, Kon Tum. Thiên tai đã làm 18 người chết, 8 người bị thương; 772 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 5.119ha lúa, rau màu bị ngập, thiệt hại; 2.927m kênh mương, bờ sông bị sạt lở, hư hỏng; 496 con gia súc, 15.764 con gia cầm bị chết; 119,92ha thủy sản bị thiệt hại (chủ yếu do đợt mưa lớn từ 17-19/5 và 22-24/5). Ước thiệt hại khoảng 73,76 tỷ đồng.

Bão số 1 gây mưa lớn làm 5 người chết và 2 người mất tích; 5 nhà bị sập đổ (Quảng Nam); 38 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 4.074 nhà bị ngập; 70.643 ha lúa, hoa màu bị ngập; 2.259 ha nuôi thủy sản bị thiệt hại do ngập, cuốn trôi... Mưa lũ đã làm 8 tàu bị chìm, hư hỏng (Quảng Bình 2 tàu hoạt động trên biển, 1 tàu neo đậu tại bến; Đà Nẵng 5 tàu neo đậu tại bến)...

Riêng trong đợt mưa lớn từ ngày 20-22/6 ở Bắc Bộ (tình đến 14 giờ ngày 22/6), mưa lũ và sạt lở đã làm 4 người thương vong (1 người chết ở Bắc Kạn; 3 người bị thương trong đó Thái Nguyên 1 người, Lạng Sơn 2 người); 112 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 424 nhà bị ngập; 1.080 ha lúa, hoa màu bị ngập, thiệt hại; 46 con gia súc, 23.681 con gia cầm bị chết và 33,3ha thủy sản bị thiệt hại.

Chỉ đạo quyết liệt, ứng phó kịp thời

Trước tình hình thiên tai trên, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 3 công điện (Công điện số 70/CĐ-TTg, ngày 23/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ về tập trung ứng phó nguy cơ sạt lở đất, lũ quét, ngập lụt cục bộ ở Bắc Bộ; Công điện số 76/CĐ-TTg, ngày 28/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ về tập trung ứng phó nguy cơ mưa lớn, sạt lở đất, lũ quét và chủ động phòng chống thiên tai trong thời gian tới; Công điện số 94/CĐ-TTg, ngày 21/6/2025 về chỉ đạo tập trung ứng phó với mưa lớn ở miền núi và Trung du Bắc Bộ).

Riêng đối với bão số 1, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 86/CĐ-TTg ngày 10/6 chỉ đạo Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố ven biển từ Quảng Ninh đến Quảng Ngãi, Kon Tum, Gia Lai và các bộ, ngành chủ động ứng phó với bão và mưa lũ.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành công điện, văn bản chỉ đạo ngay khi hình thành vùng áp thấp (Công điện số 2969/CĐ-BNNMT ngày 10/6 và 2 văn bản số 2909/BNNMT-ĐĐ ngày 9/6 và số 2992/BNNMT-ĐĐ ngày 10/6); ngày 11/6, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đã chủ trì cuộc họp với một số bộ, ngành và 6 địa phương để triển khai các biện pháp ứng phó với bão số 1 và mưa lũ. Đối với tình hình mưa lũ lớn ở Bắc Bộ. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành 5 văn bản ,3 chỉ đạo ứng phó với với mưa lớn ở khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, vùng áp thấp, lũ khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ.

Các Bộ: Quốc phòng, Công an, Xây dựng, Công Thương đã có công điện và chủ động triển khai ứng phó với bão số 1, mưa lũ; Bộ Ngoại giao đã có công hàm đề nghị Trung Quốc tạo thuận lợi để ngư dân cùng tàu, thuyền của Việt Nam vào tránh, trú bão số 1.

Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai tổ chức trực ban (24/24h); theo dõi, giám sát thiên tai, tham mưu kịp thời cho lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, lãnh đạo Chính phủ ban hành văn bản và chỉ đạo ứng phó với bão số 1, mưa lũ; phối hợp với các cơ quan liên quan tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn cho người dân chủ động ứng phó thiên tai; phối hợp với Zalo Việt Nam, gửi tin nhắn cảnh báo thiên tai và hướng dẫn người dân chủ động ứng phó với bão, mưa lớn, nguy cơ lũ quét, sạt lở đất đến 21,6 triệu người dùng của 18 tỉnh, thành phố thuộc khu vực miền Trung và Tây Nguyên.

Cùng với đó, Cục phối hợp với Thông tấn xã Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt nam và các cơ quan báo chí phổ biến, tuyên truyền các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nội dung cuộc họp triển khai ứng phó với bão số 1 và mưa lũ tới người dân; đăng tải tin, bài lên Website, các trang mạng xã hội Facebook, Zalo phòng, chống thiên tai; theo dõi việc đưa tin về phòng, chống thiên tai.

Cục Quản lý và Xây dựng công trình Thủy lợi ban hành công điện chỉ đạo bảo đảm an toàn công trình thủy lợi, đề phòng ngập úng do mưa lớn.

Tại địa phương, các tỉnh, thành phố ven biển từ Quảng Ninh đến Quảng Ngãi và các tỉnh Kon Tum, Gia Lai chủ động ứng phó với bão và mưa lũ theo Công điện của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các bộ, ngành liên quan.

Các tỉnh, thành phố khu vực Bắc Bộ Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ chủ động ứng phó với mưa lớn, nguy cơ xảy ra lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất theo văn bản số 2992/BNNMT-ĐĐ ngày 10/6 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường; các tỉnh, thành phố đã tổ chức di dời 766 hộ/2.756 khẩu đến nơi an toàn

Các địa phương ban hành văn bản chỉ đạo; tổ chức kiểm đếm, hướng dẫn tàu, thuyền hoạt động trên biển; tổ chức trực ban, theo dõi thời tiết, thông tin dự báo, cảnh báo và chủ động triển khai các biện pháp ứng phó.

Thực hiện các giải pháp ứng phó hiệu quả mùa mưa bão

Theo Tiến sĩ Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, từ nay đến tháng 9/2025, bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động trên khu vực Biển Đông và ảnh hưởng đến nước ta có khả năng ở mức xấp xỉ so với trung bình nhiều năm (trung bình nhiều năm trên Biển Đông 6,4 cơn, đổ bộ vào đất liền 2,9 cơn). Từ tháng 10-12, bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động trên khu vực Biển Đông và ảnh hưởng đến nước ta có khả năng ở mức xấp xỉ so với trung bình nhiều năm (trung bình nhiều năm trên Biển Đông 4,6 cơn, đổ bộ vào đất liền 1,9 cơn).

Cũng trong thời gian trên. các đợt mưa vừa, mưa to nhiều khả năng xuất hiện ở khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ. Trên phạm vi cả nước tiếp tục xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như: Dông, lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh.

Để chủ động ứng phó với phương châm 'từ sớm. từ xa', các địa phương đã quyết liệt trong chỉ đạo, lập kế hoạch ứng phó với mùa mưa bão năm nay với mục tiêu lớn nhất là giảm thiệu rủi ro thiên tai đến cộng đồng.

Đối với Hà Nội, thành phố chú trọng việc đảo đảm an toàn các công trình phòng, chống lũ đồng thời giao Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội và các quận, huyện: Hà Đông, Phúc Thọ, Quốc Oai, Chương Mỹ… làm chủ đầu tư xây dựng các công trình phòng, chống thiên tai. Thời hạn hoàn thành được yêu cầu trước ngày 30/6/2025.

Để bảo đảm an toàn công trình đê điều trong mùa mưa lũ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội yêu cầu các đơn vị liên quan đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm chất lượng và thời gian hoàn thành các công trình khắc phục sự cố. Các quận, huyện, thị xã phối hợp với các hạt quản lý đê tổng kiểm tra, xây dựng và triển khai phương án hộ đê theo từng tuyến, từng khu vực trọng điểm, bám sát phương châm "4 tại chỗ". Bên cạnh đó, các địa phương cần chuẩn bị đầy đủ vật tư, nhân lực, phương tiện phục vụ công tác phòng chống thiên tai; tổ chức diễn tập, tập huấn nâng cao năng lực ứng phó cho các lực lượng làm nhiệm vụ hộ đê…

UBND thành phố Đà Nẵng triển khai các giải pháp ứng phó ngập úng đô thị trên địa bàn thành phố trước mùa mưa năm 2025. Theo đó, UBND thành phố đề nghị các đơn vị chức năng triển khai Cải tạo, sửa chữa cửa thu, mương thu nước bị hư hỏng (hoặc có cấu tạo không đảm bảo thoát nước), nâng cao độ toàn bộ hố ga bị lấp và bổ sung cửa thu, mương thu nước dọc các tuyến đường thường xuyên bị ngập úng hoặc ứ đọng nước mặt đường.

Lãnh đạo thành phố giao UBND các quận, huyện khẩn trương chỉ đạo nhà thầu triển khai công tác nạo vét, khơi thông hệ thống thoát nước thuộc phạm vi quản lý, đặc biệt ưu tiên thực hiện trước toàn bộ khối lượng cửa thu, mương thu nước; đồng thời tăng cường công tác giám sát quá trình nạo vét, khơi thông của các nhà thầu. Các Ban Quản lý dự án - Đầu tư xây dựng chuyên ngành chỉ đạo các nhà thầu thi công thường xuyên kiểm tra tình hình hoạt động của hệ thống thoát nước chưa bàn giao cho đơn vị chức năng quản lý và chủ động nạo vét, khơi thông trước mùa mưa năm 2025 (hoàn thành chậm nhất toàn bộ khối lượng công việc trong tháng 8-2025)...

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Long An Nguyễn Minh Lâm cho biết, UBND tỉnh giao Sở Nông nghiệp và Môi trường tổ chức kiểm tra, đánh giá kỹ hiện trạng hệ thống công trình đê điều, thủy lợi thuộc UBND tỉnh quản lý, UBND cấp huyện tổ chức kiểm tra, đánh giá tổng thể thực trạng an toàn công trình thủy lợi, đê điều thuộc phạm vi UBND huyện quản lý. Kịp thời phát hiện những hư hỏng, các yếu tố bất lợi có nguy cơ đe dọa đến an toàn công trình. Trường hợp phát hiện có các dấu hiệu bất thường phải tổ chức kiểm định chất lượng để xử lý ngay đảm bảo an toàn công trình trước mùa mưa, lũ năm 2025.

Sở Nông nghiệp và Môi trường kiểm tra, rà soát quy trình vận hành công trình thủy lợi, nhất là đối với cống dưới đê của các trạm bơm tiêu để điều chỉnh, bổ sung phù hợp, đảm bảo an toàn chống lũ. Chấp hành nghiêm quy trình đóng, mở, vận hành các cống đầu mối không để xảy ra tình trạng ngập úng do mưa lớn kéo dài kết hợp với triều cường. Xây dựng quy chế phối hợp trong công tác quản lý, vận hành các cống trong cùng hệ thống. Đồng thời Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ động xây dựng và triển khai phương án đảm bảo an toàn công trình thủy lợi, phương án hộ đê, đặc biệt là tuyến đê cấp III trên địa bàn huyện Tân Hưng, Vĩnh Hưng, trong đó ưu tiên xây dựng kịch bản ứng phó với mưa lớn, bão, lũ cực đoan theo phương châm "4 tại chỗ"; phối hợp chặt chẽ với lực lượng quân đội đóng trên địa bàn để chuẩn bị hộ đê, bảo vệ công trình, chủ động chuẩn bị đủ số lượng, chủng loại vật tư dự trữ, ngoài vật tư dự trữ của Nhà nước hiện có trên địa bàn, xây dựng kế hoạch huy động vật tư trong nhân dân, kể cả vật tư, thiết bị của các doanh nghiệp, cơ quan đóng trên địa bàn để sử dụng trong trường hợp xảy ra sự cố. Bố trí lực lượng thường trực tại công trình, thường xuyên theo dõi, kiểm tra công trình để phát hiện và xử lý ngay khi có sự cố xảy ra.

Để chủ động trong dự báo, cảnh báo thiên tai kịp thời, có độ chính xác cao và sát thực tế nhất là đối với mùa mưa bão năm 2025,, Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Thượng Hiền cho rằng, hiện Cục chuẩn bị xây dựng đề án tổng rà soát tất cả những trang thiết bị phục vụ ngành Khí tượng thủy văn và nhu cầu duy tu bảo dưỡng.

Ông Hiền đề xuất cần có cơ chế riêng cho công tác này bởi yêu cầu cấp thiết phục vụ phòng chống thiên tai thường xuyên, liên tục cả ở Trung ương và địa phương; rất khó có thể chờ đến khi được phê duyệt tài chính. Trong kế hoạch tiếp theo, nhằm chủ động thích ứng với việc sáp nhập các đơn vị hành chính và vận hành mô hình chính quyền hai cấp từ ngày 1/7/2025, khi cả nước còn 34 tỉnh,thành phố, Cục Khí tượng Thủy văn sẽ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị khẩn trương rà soát, điều chỉnh hệ thống phân cấp trách nhiệm dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn theo địa giới hành chính mới. Trọng tâm là xác lập và hoàn thiện mạng lưới đầu mối tiếp nhận thông tin tại cấp tỉnh,thành phố và cấp xã mới, đồng thời duy trì hiệu quả hệ thống truyền tin, cảnh báo đến tận cơ sở. Cục cũng đang phối hợp cùng Quỹ cộng đồng Phòng chống thiên tai hoàn thiện Đề án cảnh báo nguy cơ sạt lở, lũ quét khu vực miền Trung và miền núi phía Bắc, chuẩn bị trình Bộ Nông nghiệp và Môi trường để hoàn thiện, trình thủ tướng Chính phủ trong thời gian tới.

"Trong bối cảnh các địa phương đang triển khai chính quyền 2 cấp, các Đài cần cập nhật số điện thoại của đầu mối liên quan đến phòng chống thiên tai của địa phương đến cả cấp huyện để sẵn sàng thông tin khi có tình huống bất ngờ", ông Nguyễn Thượng Hiền nhấn mạnh.

Cùng với đó, Cục chỉ đạo phòng Quản lý mạng lưới khí tượng thủy văn, Trung tâm Kỹ thuật quan trắc khí tượng thủy văn kiểm tra, giám sát và bảo đảm hệ thống mạng lưới các trạm quan trắc khí tượng thủy văn hoạt động ổn định, đồng thời chủ trì, phối hợp với Trung tâm thông tin và Dữ liệu khí tượng thủy văn cùng các Đài Khí tượng thủy văn bảo đảm truyền số liệu. cung cấp đầy đủ, kịp thời các thông tin dữ liệu khí tượng thủy văn phục vụ tốt công tác dự báo, cảnh báo thiên tai.

Các Đài Khí tượng thủy văn khu vực, Đài Khí tượng thủy văn tỉnh, thành phố triển khai phương án quan trắc để thu thấp đầy đủ, chính xác số liệu, truyền tin kịp thời trong mọi tình huống.

Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai Nguyễn Văn Tiến, Cục sẽ chỉ đạo việc tổ chức trực ban nghiêm túc, theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, thiên tai nhằm chủ động tham mưu "từ sớm, từ xa' cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Ban Chỉ đạo phòng thủ dân sự Quốc gia...để chỉ đạo ứng phó thiên tai kịp thời, hạn chế thấp nhất thiệt hại về người và tài sản. Đồng thời, Cục cũng đề xuất công tác phòng ngừa, khắc phục hậu quả và sẵn sàng ứng phó với các tình huống thiên tai thuộc trách nhiệm của Bộ, tham mưu chỉ đạo công tác vận hành liên hồ chứa kịp thời, tăng cường kiểm tra, đôn đốc bảo vệ an toàn cho hệ thống đê điều, hồ đập xung yếu.

Đối với vấn đề an toàn hệ thống đê điều, Cục chỉ đạo, đôn đốc các địa phương đẩy nhanh tiến độ duy tu, bảo dưỡng đê điều, nhất là việc sửa chữa, khắc phục công trình đê điều bị hư hỏng; rà soát, sẵn sàng các phương án, kịch bản ứng phó với lũ lớn, lũ đặc biệt lớn.

Để làm tốt việc phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra, mới đây (ngày 13/6/2025), Ban Bí thư đã có chỉ đạo yêu cầu các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị – xã hội tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo làm tốt công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai. Xác định đây là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội....Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo việc phân công, phân cấp, xác định rõ trách nhiệm, nhất là đối với người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương trong phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai theo phương châm "4 tại chỗ" (chỉ huy, lực lượng, phương tiện -vật tư và hậu cần tại chỗ). Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm và ý thức chủ động của các cấp ủy, tổ chức Đảng, cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai.

Chủ động nâng cao kiến thức, năng lực, kỹ năng tuyên truyền, chủ động, hướng dẫn, tổ chức việc phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai cho cán bộ, đảng viên; kỹ năng nhận biết, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai cho người dân....Đồng thời nâng cao vai trò, năng lực quản lý nhà nước, khẩn trương củng cố lực lượng làm công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai bảo đảm đủ năng lực hoạt động, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị – xã hội thực hiện tốt công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan; chủ động xây dựng các phương án, kế hoạch phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai; tổ chức tốt việc kiểm tra, rà soát các khu vực, khu dân cư có nguy cơ cao bị ảnh hưởng của thiên tai để chủ động ứng phó.... Đề xuất các giải pháp đầu tư đồng bộ từ việc xây dựng quy hoạch vùng xung yếu; quy định các tiêu chuẩn, định mức công trình xây dựng đáp ứng yêu cầu của phòng chống thiên tai.

Ban Bí thư yêu cầu nâng cao năng lực, chất lượng dự báo, cảnh báo, theo dõi, giám sát thiên tai. Đẩy nhanh việc ứng dụng khoa học công nghệ, thúc đẩy hợp tác quốc tế về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai. Ưu tiên trang bị công nghệ quan trắc, theo dõi, giám sát, chỉ đạo điều hành, ứng phó với thiên tai. Tổ chức thực thi có hiệu quả các cam kết quốc tế về phòng ngừa, ứng phó, giảm nhẹ rủi ro thiên tai mà Việt Nam tham gia.

Thắng Trung (TTXVN)