Đại biểu Quốc hội: 'Khẩn cấp mà phải trình, họp, xin thì coi như xong rồi'

Thảo luận tổ chiều 23-6, các đại biểu Quốc hội cho rằng cần thiết ban hành Luật Tình trạng khẩn cấp, song nhấn mạnh phải quy định chặt chẽ để tránh lạm dụng quyền lực, bảo đảm quyền con người trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh và an ninh ngày càng phức tạp.

Quy định rõ để tránh lạm quyền

Tán thành việc ban hành luật, ĐB Nguyễn Thị Lan (đoàn Hà Nội) nhận định dự luật sẽ thiết lập khuôn khổ pháp lý thống nhất, minh bạch và hiệu quả, tạo nền tảng để chỉ đạo, điều hành kịp thời và huy động nguồn lực hiệu quả khi xảy ra tình huống khẩn cấp.

Tuy nhiên, bà Lan lưu ý dự thảo luật cần quy định rõ hơn về quyền con người, quyền công dân, đặc biệt là nguyên tắc hạn chế quyền trong các tình huống đặc biệt.

“Cần bảo đảm việc hạn chế phải tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm của tình trạng khẩn cấp, đúng với tinh thần Hiến pháp 2013 và các điều ước quốc tế Việt Nam đã tham gia”, bà nói.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan (Hà Nội). Ảnh: (Khánh Duy)

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị luật cần bổ sung nguyên tắc công khai, minh bạch thông tin, đồng thời tăng cường cơ chế giám sát của Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức xã hội trong quá trình triển khai biện pháp khẩn cấp.

“Luật cũng cần quy định rõ các điều kiện miễn trừ trách nhiệm để tránh lạm quyền. Mọi quyết định của người thực thi công vụ phải có căn cứ khách quan, không phục vụ mục đích cá nhân”, bà Lan nhấn mạnh.

Đồng tình với sự cần thiết của dự luật, Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm (đoàn Hà Nội) đề nghị dự luật cần định nghĩa rõ ràng, cụ thể các loại tình trạng khẩn cấp như an ninh, y tế, thiên tai, quốc phòng… Đồng thời phải có tiêu chí kích hoạt cụ thể khi có sự cố xảy ra, tránh tùy tiện áp dụng.

Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm (đoàn Hà Nội). Ảnh: HNY

Một điểm đáng chú ý, theo Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm, là cần xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ, nhất là đối với quyền hạn đặc biệt được giao cho Thủ tướng và các lực lượng vũ trang trong tình huống đặc biệt.

“Luật phải được rà soát để bảo đảm không chồng chéo, mâu thuẫn với các văn bản pháp luật hiện hành” - Hòa thượng nói.

Cũng theo Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm, việc thiết kế các biện pháp khẩn cấp cần đi kèm nguyên tắc, điều kiện và giới hạn rõ ràng. Đặc biệt, cần có lộ trình triển khai cụ thể ở cấp tỉnh, huyện để tránh lúng túng khi thực hiện.

ĐB Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) đánh giá dự thảo đã có bước rất tiến bộ, bổ sung nguyên tắc trong việc hạn chế quyền con người và quyền công dân phải có căn cứ rõ ràng, vì mục đích chính đáng và không phân biệt đối xử.

Tuy nhiên, ông Đồng cũng cho rằng việc hạn chế quyền phải đi kèm với giám sát chặt chẽ, có cơ chế kiểm soát quyền lực để tránh làm dụng.

“Cái này cũng thường xảy ra ở địa phương nên cũng phải quy định cụ thể, tránh lạm quyền, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của công dân và trái với các quy định của pháp luật khác”- vẫn lời ông Hà Sỹ Đồng.

Đề xuất Chủ tịch tỉnh được áp dụng một số biện pháp khẩn cấp

Góp ý thêm vào dự thảo Luật, ông Hà Sỹ Đồng đề nghị làm rõ hơn căn cứ và tiêu chí trong ban bố tình trạng khẩn cấp, nhất là tiêu chí đe dọa gây thiệt hại hoặc thiệt hại nghiêm trọng. Ông cho hay quá trình thảo luận, nhiều ý kiến cũng đề nghị quy định rõ các cấp độ, tiêu chí, định lượng và phân loại tình trạng khẩn cấp theo từng lĩnh vực.

“Dịch bệnh ở cấp độ như thế nào thì áp dụng tình trạng khẩn cấp”- ông Hà Sỹ Đồng dẫn chứng và cho rằng cần quy định cụ thể trong Luật để tránh áp dụng tùy tiện, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, dễ thực hiện.

ĐBQH đoàn Quảng Trị cũng kiến nghị nên mạnh dạn giao cho Chính phủ quy định chi tiết về tiêu chí, cấp độ tình trạng khẩn cấp để đảm bảo linh hoạt nhưng vẫn có cơ sở pháp lý vững chắc. Điều này giúp vừa hạn chế được nguy cơ lạm quyền, hoặc lúng túng khi xử lý tình huống, “có người nói được, có người nói không”.

Đáng chú ý, liên quan đến thẩm quyền, dự thảo quy định Ủy ban Thường vụ Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền ban bố tình trạng khẩn cấp, Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp.

Tuy nhiên, trong thực tiễn, tình trạng khẩn cấp thường phát sinh bất ngờ, cần ứng phó ngay tại chỗ, nhất là ở cấp tỉnh, ở nơi gần dân và trực tiếp chỉ đạo các lực lượng phản ứng nhanh.

“Đã nói khẩn cấp rồi mà phải đưa lên Thường vụ Quốc hội quyết thì lúc đó mọi việc cũng xong rồi. Cứu người phải trong tích tắc, từng giây, từng phút. Tôi đề nghị cân nhắc mở rộng thêm thẩm quyền cho UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh được áp dụng một số biện pháp khẩn cấp theo phương châm ‘4 tại chỗ’: chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ”- ông Hà Sỹ Đồng nói.

Vị ĐBQH đoàn Quảng Trị cũng đề xuất quy định Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền bổ sung các biện pháp trong tình trạng khẩn cấp, không cần phải trình ra Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

“Khẩn cấp mà phải trình, họp, xin thì coi như xong rồi”- ông nhớ lại chỉ trong tháng 10-2020, Quảng Trị xảy ra 10 cơn bão, “bão chồng bão”, “lũ chồng lũ”, ở vùng trũng ngập hết lên tận nóc nhà. Việc huy động tàu, thuyền, máy móc rất lúng túng. Dưới biển thì hàng chục người cầu cứu, đưa thuyền ra thì lật, xin trực thăng phải bao nhiêu vòng.

“2 giờ sáng tôi phải điện thoại cho Bộ trưởng Bộ Quốc phòng… Khi đó rất lúng túng”- ông nói và cho rằng việc phân cấp, thêm thẩm quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong trường hợp này để cứu dân, cứu tài sản, “không phải lạm quyền mà sợ”.

NHÓM PHÓNG VIÊN