Chủ động kiểm soát sốt xuất huyết từ sớm, từ xa – Bộ Y tế khuyến cáo người dân không chủ quan

Phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Võ Hải Sơn – Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế, để làm rõ hơn về tình hình dịch bệnh và những khuyến cáo cụ thể.

Phóng viên:Thưa ông, ông có thể chia sẻ về tình hình, diễn biến và gánh nặng của bệnh sốt xuất huyết hiện nay tại Việt Nam?

Ông Võ Hải Sơn: Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do muỗi truyền, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Bệnh thường diễn biến nhanh, từ thể nhẹ chuyển sang nặng và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Trên thế giới, dù nhiều nước đã áp dụng các biện pháp phòng chống, song sốt xuất huyết vẫn có xu hướng gia tăng hằng năm.

Ước tính mỗi năm có khoảng 390 triệu người nhiễm bệnh tại hơn 100 quốc gia, trong đó khu vực Đông Nam Á, Tây Thái Bình Dương, châu Mỹ và châu Phi là nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với khoảng 2,5 tỷ người đang sống trong vùng lưu hành bệnh. Đây thực sự là một gánh nặng lớn đối với sức khỏe cộng đồng và ngành y tế toàn cầu.

Tại Việt Nam, sốt xuất huyết lưu hành ở hầu hết các địa phương. Trung bình mỗi năm, cả nước ghi nhận khoảng 100.000 trường hợp mắc và khoảng 100 ca tử vong. Bệnh diễn ra quanh năm, nhưng thường tăng mạnh trong các tháng từ tháng 6 đến tháng 11. Mặc dù số ca mắc tập trung nhiều ở các tỉnh, thành phố phía Nam, song những năm gần đây, khu vực miền Bắc, miền Trung và Tây Nguyên cũng bắt đầu ghi nhận số mắc tăng dần.

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do muỗi truyền, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Ảnh minh họa

Phóng viên: Tình hình dịch bệnh năm nay cụ thể ra sao, thưa ông?

Ông Võ Hải Sơn: Tính từ đầu năm đến ngày 8/7/2025, cả nước đã ghi nhận 32.189 ca mắc sốt xuất huyết, trong đó có 5 trường hợp tử vong. So với cùng kỳ năm 2024 (ghi nhận 36.276 ca và 6 ca tử vong), số mắc giảm 11,2%, tử vong giảm 1 trường hợp. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta đang bước vào mùa cao điểm của dịch sốt xuất huyết. Thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều là điều kiện lý tưởng để muỗi truyền bệnh phát triển. Một số địa phương ghi nhận số mắc tăng cao so với cùng kỳ như: Bến Tre tăng 346,5%, Tây Ninh tăng 274,3%, Long An tăng 208,6%, Đồng Nai tăng 191,7% và Thành phố Hồ Chí Minh tăng 151,4%.

Trong thời gian tới, có thể tiếp tục ghi nhận số ca mắc gia tăng tại các địa phương nếu không kịp thời triển khai các biện pháp phòng chống dịch một cách quyết liệt và đồng bộ.

Phóng viên: Vậy ông đánh giá mức độ kiểm soát dịch hiện nay như thế nào?

Ông Võ Hải Sơn: Cho đến nay, dịch sốt xuất huyết vẫn đang trong tầm kiểm soát. Tuy nhiên, với điều kiện thời tiết thuận lợi cho muỗi phát triển như hiện nay, nguy cơ gia tăng số ca mắc trong thời gian tới là rất lớn.

Theo dõi nhiều năm qua cho thấy, số ca mắc thường gia tăng vào khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 12. Đáng chú ý là chu kỳ xảy ra các đợt bùng phát dịch đang có xu hướng rút ngắn – từ khoảng 5 năm một đợt trước đây, nay còn khoảng 3–4 năm. Gần nhất là đợt dịch năm 2022 với số ca mắc lên tới hơn 370.000. Vì vậy, nếu các địa phương không triển khai các biện pháp phòng, chống dịch kịp thời, nguy cơ bùng phát dịch trong năm 2025 là hoàn toàn có thể xảy ra.

Bộ Y tế đang theo dõi sát tình hình và đã có các văn bản chỉ đạo các tỉnh, thành phố – đặc biệt những nơi có số ca mắc cao – cần chủ động kiểm soát ổ dịch sớm, không để dịch lan rộng và kéo dài.

Phóng viên: Các yếu tố thời tiết ảnh hưởng như thế nào đến dịch và Bộ Y tế đã có những giải pháp gì?

Ông Võ Hải Sơn: Sốt xuất huyết là bệnh truyền qua muỗi, nên những yếu tố như mưa nhiều, độ ẩm cao và nhiệt độ tăng là điều kiện rất thuận lợi cho muỗi phát triển và truyền bệnh. Việt Nam lại nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, gió mùa, vì vậy có nguy cơ cao nếu không có biện pháp kiểm soát triệt để.

Trong thời gian qua, Bộ Y tế đã thường xuyên chỉ đạo các địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp phòng chống. Trước hết là xác định các điểm nóng, ổ dịch cũ, khu vực nguy cơ để giám sát, phát hiện sớm ca bệnh, xử lý ổ dịch ngay, không để lan rộng. Đồng thời, huy động toàn bộ hệ thống chính trị và chính quyền các cấp vào cuộc, từ xã, phường đến tổ dân phố, khu dân cư để tuyên truyền, hướng dẫn người dân cùng thực hiện các hoạt động loại bỏ ổ chứa lăng quăng, bọ gậy tại hộ gia đình, phối hợp với ngành y tế trong các chiến dịch diệt muỗi tại cộng đồng.

Song song với đó, Bộ Y tế cũng tăng cường tuyên truyền để người dân nhận biết sớm dấu hiệu bệnh và chủ động phòng ngừa. Ngoài ra, hệ thống y tế cần chuẩn bị sẵn sàng về nhân lực, thuốc men, hóa chất, thiết bị, dịch truyền, giường bệnh và thực hiện tốt việc phân tuyến điều trị để hạn chế quá tải và giảm tối đa số ca tử vong.

Phóng viên: Trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ tiếp tục triển khai những hoạt động gì để phòng chống sốt xuất huyết?

Ông Võ Hải Sơn: Bộ Y tế đã quán triệt tinh thần triển khai các biện pháp phòng chống dịch bệnh nói chung và sốt xuất huyết nói riêng phải từ sớm, từ xa.

Đầu tháng 4/2025, chúng tôi đã có văn bản gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố để tăng cường phòng chống sốt xuất huyết, hưởng ứng “Ngày ASEAN phòng, chống sốt xuất huyết”.

Ngày 24/5/2025, Bộ tiếp tục có công văn chỉ đạo chiến dịch cao điểm trong các tháng 6–7 để chủ động kiểm soát dịch. Đồng thời, Bộ cũng đã gửi công văn phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai các biện pháp phòng chống dịch trong trường học nhằm bảo vệ sức khỏe cho học sinh.

Bên cạnh đó, các Viện Vệ sinh dịch tễ và Viện Pasteur đã tổ chức nhiều đoàn kiểm tra, hướng dẫn tại các địa phương có nguy cơ cao, tập trung vào việc giám sát, phát hiện sớm và xử lý triệt để các ổ dịch ngay từ khi phát hiện ca bệnh đầu tiên. Các chiến dịch phun hóa chất diệt muỗi kết hợp loại bỏ lăng quăng, bọ gậy đã được triển khai mạnh tại các khu vực có nguy cơ.

Chúng tôi đánh giá cao sự vào cuộc của các ban, ngành, đoàn thể và người dân trong thời gian qua. Tuy nhiên, để duy trì thành quả và tiếp tục kiểm soát tốt dịch bệnh, những hoạt động này cần được thực hiện một cách kiên trì, liên tục, với sự tham gia mạnh mẽ của cả cộng đồng.

Phóng viên: Cục Phòng bệnh có khuyến cáo cụ thể nào dành cho người dân trong thời điểm này không, thưa ông?

Ông Võ Hải Sơn: Đến thời điểm này, biện pháp phòng bệnh sốt xuất huyết hiệu quả nhất vẫn là diệt muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy và tránh muỗi đốt. Người dân cần đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng, ngủ màn kể cả ban ngày, mặc quần áo dài để tránh bị muỗi đốt, sử dụng các biện pháp xua muỗi như kem bôi, đèn hoặc vợt điện. Quan trọng nhất là khi bị sốt cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời, không nên tự điều trị tại nhà vì dễ bỏ lỡ thời điểm phát hiện dấu hiệu cảnh báo của bệnh.

Chúng tôi kêu gọi mỗi gia đình hãy dành ít nhất 10 phút mỗi tuần để kiểm tra và loại bỏ các ổ bọ gậy trong các vật dụng chứa nước sinh hoạt, thau rửa, đậy nắp các bể nước, thả cá vào bể cảnh để tiêu diệt lăng quăng. Đồng thời cần thay nước lọ hoa thường xuyên, nhỏ muối hoặc hóa chất vào các bát nước kê chân chạn, bể cảnh hoặc hòn non bộ; loại bỏ các vật liệu phế thải có thể đọng nước, lật úp các dụng cụ không sử dụng… để không tạo điều kiện cho muỗi đẻ trứng, phát triển.

Phóng viên: Vắc-xin phòng sốt xuất huyết đã được triển khai tiêm dịch vụ tại một số cơ sở y tế. Vậy vai trò của vắc-xin trong phòng chống dịch hiện nay được nhìn nhận ra sao?

Ông Võ Hải Sơn: Vắc-xin là một trong những biện pháp mới, chủ động trong công tác phòng chống dịch bệnh. Việc đưa vắc-xin vào tiêm chủng là tín hiệu tích cực, góp phần giảm số mắc và tử vong, hỗ trợ thực hiện mục tiêu bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng vắc-xin không thể thay thế các biện pháp phòng bệnh truyền thống.

Để đạt hiệu quả phòng chống dịch bền vững, chúng ta vẫn cần duy trì các hoạt động giám sát dịch tễ, kiểm soát véc tơ truyền bệnh, xử lý ổ dịch sớm và triệt để, tuyên truyền nâng cao nhận thức, đặc biệt là huy động sự tham gia chủ động từ mỗi người dân.

Những hành động nhỏ, đơn giản như thau rửa bể nước, loại bỏ vật chứa nước đọng, ngủ màn, phát hiện sớm khi có triệu chứng... tuy không tốn kém nhưng mang lại ý nghĩa lớn trong việc bảo vệ chính bản thân, gia đình và cộng đồng khỏi dịch bệnh nguy hiểm.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!

H.A