Chủ tịch Quốc hội: Quy hoạch phải minh bạch, thiết lập cơ chế giám sát độc lập

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, trước đây Quốc hội đã ban hành Luật Quy hoạch, Chính phủ có Nghị định, Bộ có Thông tư triển khai tại các địa phương. Nhưng trên thực tế còn nhiều vấn đề ách tắc. Vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung luật lần này nhằm hoàn thiện hệ thống quy hoạch tích hợp và đồng bộ, đảm bảo liên kết giữa quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, tránh chồng chéo hoặc mâu thuẫn.

Theo Chủ tịch Quốc hội cần phải quy định rõ cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương trong lập, thẩm định và thực hiện quy hoạch; tăng cường các yếu tố phát triển bền vững, biến đổi khí hậu, chuyển đổi số vào quy hoạch ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI trong quy hoạch.

Toàn cảnh phiên họp

Lấy ví dụ một danh mục dự án đã được Quốc hội thông qua, nhưng địa phương vẫn phải làm việc với các bộ, ngành, gây khó khăn cho cơ sở, vì thế, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, về phạm vi sửa đổi của dự án luật sẽ phục vụ cho việc sắp xếp bộ máy hành chính làm sao cho phù hợp. Trong đó đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nói: "Do quy hoạch là lĩnh vực rộng liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, nên việc sửa đổi, bổ sung quy hoạch cần được xem xét trong tương quan với các luật khác như Luật đất đai, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, Luật điện lực, Luật bảo vệ môi trường, Luật địa chất khoáng sản, Luật biển Việt Nam, Luật Tài nguyên môi trường biển và hải đảo. Quan tâm của tôi là quy hoạch thì phải có tính minh bạch và đồng bộ, để làm sao chúng ta quy định về những việc công khai thông tin quy hoạch, lấy ý kiến nhân dân thực sự, đặc biệt là các nhóm chịu ảnh hưởng trực tiếp trong quy hoạch, thiết lập cơ chế giám sát độc lập để đảm bảo quy hoạch không bị điều chỉnh tùy tiện vì lợi ích cục bộ."

Chủ tịch Quốc hội cho rằng, kinh nghiệm của các nước, công tác quy hoạch được công khai rộng rãi cho người dân, quy hoạch được thực hiện dài hạn, không phải ngắn hạn. Còn tại nước ta, nhiều khi quy hoạch được thực hiện theo tư duy nhiệm kỳ.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tại phiên họp

Bên cạnh đó, quy hoạch phải triển khai chung, trong đó có quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch kinh tế - xã hội; tăng cường cơ chế thực thi và cơ chế giám sát. Quốc hội, Hội đồng nhân dân các địa phương, Mặt trận, các đoàn thể nhân dân giám sát. Bởi theo Chủ tịch Quốc hội, nếu quy hoạch công khai, minh bạch có sự giám sát nhân dân nhân, được nhân dân đồng thuận thì việc triển khai thực hiện sẽ có tính khả thi cao.

Về hệ thống quy hoạch, trường hợp bổ sung quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành vào hệ thống quy hoạch, nhưng không thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia thì việc lập, thẩm định, phê duyệt, công bố thực hiện điều chỉnh quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành phải thực hiện đúng theo Luật quy hoạch và pháp luật có liên quan. Do đó, cần có phương án để tránh sự mâu thuẫn, chồng chéo, xung đột giữa các luật phát sinh.

Đặc biệt nhấn mạnh đến việc phân cấp, phân quyền theo chủ trương của Đảng, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, Quốc hội phân cấp cho Chính phủ trong việc xác định các vùng cần lập quy hoạch vùng và quyết định quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch sử dụng đất cấp quốc gia.

Phân cấp thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân là các tỉnh, thành phố quyết định danh mục các dự án ưu tiên đầu tư trong kế hoạch thực hiện quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch tỉnh.

Phân cấp thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch ngành quy hoạch tỉnh đối với quy hoạch thời kỳ 2021-2030 để đáp ứng yêu cầu sắp xếp đơn vị hành chính xây dựng chính quyền theo mô hình hai cấp.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cùng các đại biểu tham dự phiên họp tổ

Đối với quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch không gian biển quốc gia, trường hợp cần phân cấp cho Chính phủ thì cần nghiên cứu để tích hợp một số nội dung quan trọng của hai quy hoạch này vào nội dung quy hoạch tổng thể quốc gia, đảm bảo quyền giám sát quyết định của Quốc hội đối với nguồn lực đặc biệt có tầm quan trọng quốc gia. Đảm bảo là không vi hiến tuân, thủ theo Hiến pháp.

Về trình tự, thủ tục điều chỉnh quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, Chủ tịch Quốc hội đề nghị việc rút ngắn quy trình điều chỉnh quy hoạch theo hướng lược bớt các bước không phải thực hiện thủ tục xin chủ trương điều chỉnh quy hoạch, không phải thực hiện đánh giá môi trường chiến lược, để đẩy nhanh tiến độ.

Tuy nhiên, cần cân nhắc đối với các trường hợp điều chỉnh quy hoạch làm thay đổi quy mô, nội dung lớn như thay đổi định hướng phát triển mục tiêu sử dụng đất mà không phải thực hiện đánh giá môi trường chiến lược sẽ có tác động xấu đến môi trường và tiềm ẩn rủi ro cho phát triển bền vững.

Lê Tuyết/VOV