Chưa cần thiết đánh thuế thu nhập với lãi tiền gửi?

Theo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi, bổ sung), các khoản thu nhập từ lãi tiền gửi tại ngân hàng và tổ chức tín dụng được miễn thuế nhằm khuyến khích tiết kiệm, đảm bảo nguồn vốn cho hệ thống ngân hàng, qua đó gián tiếp thúc đẩy đầu tư và tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, gần đây, đề xuất đánh thuế thu nhập cá nhân (TNCN) từ lãi tiền gửi ngân hàng đã trở thành chủ đề gây tranh luận trong giới chuyên gia và dư luận. Có nhiều quan điểm ủng hộ cho rằng chính sách này sẽ giúp tăng nguồn thu ngân sách và đảm bảo công bằng thuế giữa các nhóm thu nhập khác nhau. Ngược lại, nhiều ý kiến lo ngại đánh thuế lãi tiền gửi có thể làm suy giảm động lực tiết kiệm của người dân, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thống ngân hàng và nền kinh tế vĩ mô.

Năm 2024, các ngân hàng cho vay 15,6 triệu tỷ đồng, tăng hơn 2,1 triệu tỷ đồng (tăng 15,08%), trong khi huy động vốn chỉ gần 14,7 triệu tỷ đồng, tăng 1,2 triệu tỷ đồng (tăng 9,06%).

Thực tế, việc đánh thuế lãi tiền gửi không phải là một chính sách xa lạ trên thế giới. Tại nhiều quốc gia như Mỹ, Anh, Nhật Bản, lãi tiền gửi được xem là một dạng thu nhập thụ động và chịu thuế theo mức TNCN. Ví dụ, tại Mỹ, khoản thu nhập từ lãi tiền gửi ngân hàng được tính vào tổng thu nhập chịu thuế và phải kê khai khi nộp thuế TNCN. Thậm chí, các ngân hàng tại Mỹ còn thực hiện chính sách khấu trừ thuế tại nguồn, tức là trừ thuế trực tiếp vào tiền lãi trước khi trả cho khách hàng, giúp kiểm soát thuế chặt chẽ hơn.

Bình luận về đề xuất thu thuế TNCN với lãi tiền gửi, tại Hội thảo Luật TNCN: Đảm bảo công bằng, thúc đẩy tăng trưởng tổ chức chiều 14/3, TS Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn Cầu, cho rằng việc áp dụng thuế lãi tiền gửi tại Việt Nam cần phải xem xét trong bối cảnh pháp lý hiện hành. Bởi hiện nay, hệ thống ngân hàng vẫn đóng vai trò là trụ cột chính trong cung cấp vốn cho nền kinh tế, do thị trường tài chính chưa phát triển đủ mạnh để thay thế hoàn toàn vai trò của tín dụng ngân hàng. Điều này có nghĩa là tiền gửi từ dân cư vẫn là nguồn vốn quan trọng giúp các ngân hàng duy trì thanh khoản và cung cấp tín dụng cho doanh nghiệp, hộ gia đình.

Chuyên gia này phân tích, khi lãi tiền gửi ngân hàng mang lại lợi tức hấp dẫn, người dân có xu hướng duy trì và gia tăng tiết kiệm, từ đó góp phần ổn định nguồn vốn cho hệ thống tài chính. Tuy nhiên, nếu lãi tiền gửi bị đánh thuế, lợi tức ròng sau thuế giảm, ảnh hưởng đến tính hấp dẫn của kênh tiết kiệm ngân hàng, khiến người dân có thể ưu tiên tiêu dùng hoặc tìm kiếm các hình thức đầu tư khác thay vì tiếp tục tích lũy tài sản trong ngân hàng. Mặt khác, hiệu ứng thu nhập khiến một số người, đặc biệt là nhóm có thu nhập cao, gia tăng tiết kiệm nhằm bù đắp phần thu nhập bị hao hụt do thuế.

Ông Hiếu dẫn chứng, tại những nước có hệ thống tài chính phát triển như Mỹ, Đức hay Nhật Bản, người dân có nhiều lựa chọn đầu tư và được hỗ trợ bởi các chính sách an sinh xã hội, nên thuế lãi tiền gửi không ảnh hưởng đáng kể đến quyết định tiết kiệm. Trong khi đó, tại Việt Nam, nơi tiền gửi ngân hàng vẫn là kênh tích lũy tài sản quan trọng để phòng ngừa rủi ro, việc áp thuế có thể làm thay đổi chiến lược tài chính của cá nhân và dẫn đến sự dịch chuyển dòng vốn trong nền kinh tế.

Hiện nay, tiền gửi từ dân cư là nguồn huy động quan trọng giúp ngân hàng có thể duy trì thanh khoản, cung cấp tín dụng cho doanh nghiệp và cá nhân. Nếu áp dụng thuế lãi tiền gửi, điều này có thể tạo ra những hệ lụy làm suy giảm thanh khoản hệ thống ngân hàng, khiến ngân hàng sẽ phải tăng lãi suất tiền gửi để thu hút lại dòng vốn. Điều này kéo theo hệ quả là chi phí vay vốn tăng lên, khiến doanh nghiệp phải trả mức lãi suất cao hơn để tiếp cận nguồn vốn. “Điều này có thể gây suy giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế và ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu tăng trưởng kinh tế”, ông Hiếu nói.

Đồng thời, chuyên gia này cho rằng khi lãi suất tăng cũng làm gia tăng áp lực lên tỷ giá và dòng vốn ngoại tệ. "Khi mức lợi tức từ tiền gửi ngân hàng bị giảm sút do thuế, một bộ phận nhà đầu tư có thể chuyển dòng tiền ra nước ngoài để tìm kiếm các thị trường có lợi suất hấp dẫn hơn hoặc ít chịu rủi ro về thuế. Điều này có thể làm gia tăng hiện tượng “đô la hóa” hoặc chảy máu ngoại tệ, ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ giá hối đoái", ông Hiếu nói.

Chia sẻ về vấn đề này, anh Lê Thiều Sơn, nhân viên tín dụng tại một ngân hàng quốc doanh cho rằng về bản chất tiền gửi tiết kiệm chính là số tiền còn lại của người dân sau khi đã chịu thuế. Nếu tiếp tục đánh thuế lãi tiền gửi, người dân chịu "thuế chồng thuế".

Anh Sơn lo ngại nếu đánh thuế lãi suất tiết kiệm, lượng tiền gửi vào ngân hàng sẽ suy giảm. Bởi thực tế, những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng huy động vốn của các ngân hàng luôn thấp hơn so với cho vay.

Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước năm 2024, các ngân hàng cho vay 15,6 triệu tỷ đồng, tăng hơn 2,1 triệu tỷ đồng (tăng 15,08%) trong khi huy động vốn chỉ gần 14,7 triệu tỷ đồng, tăng 1,2 triệu tỷ đồng (tăng 9,06%). Năm 2025, Ngân hàng Nhà nước đưa ra kế hoạch tăng trưởng tín dụng là 16%, tương đương con số gần 2,5 triệu tỷ đồng tín dụng được đưa ra thị trường, nghĩa là các ngân hàng sẽ cần huy động vốn nhiều hơn để cho vay.

Nhiều ý kiến cho rằng với sự chênh lệch giữa tốc độ tăng trưởng tiền gửi và cho vay, các ngân hàng cần duy trì lãi suất hấp dẫn để thu hút vốn, đảm bảo thanh khoản và hỗ trợ tăng trưởng tín dụng. Đặc biệt, trong bối cảnh lãi suất cao mà người dân không gửi tiền, ngân hàng và doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn lớn trong việc huy động vốn và phát triển sản xuất.

Thanh Hoa