Chuẩn hóa nhà đầu tư, tạo xung lực mới cho ngành quỹ

Nền tảng số tạo sức bật cho ngành quỹ

Đề án “Tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ đầu tư chứng khoán” (được Bộ Tài chính phê duyệt tháng 9/2025) nhấn mạnh 2 trụ cột trọng tâm đối với ngành quỹ, là phát triển hệ thống phân phối chứng chỉ quỹ và mở rộng giáo dục tài chính cho nhà đầu tư cá nhân. Điều này mở ra kỳ vọng mới cho thị trường vốn, nhất là khi hạ tầng công nghệ và mạng lưới phân phối vẫn chủ yếu tập trung ở các đô thị lớn.

Theo bà Trịnh Quỳnh Giao - Tổng giám đốc Công ty cổ phần Quản lý quỹ PVI (PVIAM), tính khả thi của 2 trụ cột này không chỉ phụ thuộc vào hiện trạng hạ tầng, mà quan trọng hơn là quyết tâm thực thi chính sách của cơ quan quản lý và sự phối hợp chặt chẽ từ các thành viên thị trường. Tổng Giám đốc PVIAM chỉ ra 2 yếu tố nền tảng có thể giúp các mục tiêu nói trên trở thành hiện thực trong giai đoạn tới đang dần bộc lộ rõ ràng.

Các công ty công nghệ tài chính (fintech) đang đóng vai trò ngày càng lớn trong phổ cập sản phẩm quỹ. Ảnh tư liệu

Yếu tố đầu tiên là sự bứt tốc mạnh mẽ của công nghệ và số hóa. Việt Nam hiện thuộc nhóm quốc gia có mức độ sử dụng Internet và thiết bị thông minh cao trong khu vực, với khoảng 78% dân số dùng Internet, hơn 72 triệu tài khoản mạng xã hội và tỷ lệ sở hữu smartphone ở mức dẫn đầu Đông Nam Á. Nền tảng này cho phép việc phân phối chứng chỉ quỹ qua các ứng dụng, nền tảng số hoặc mini-app không còn phụ thuộc vào chi nhánh vật lý, mở ra cơ hội phổ cập sản phẩm quỹ tới nhà đầu tư ở cả thành thị lẫn nông thôn.

Bên cạnh đó, hệ thống ngân hàng thương mại và các công ty công nghệ tài chính (fintech) đang đóng vai trò ngày càng lớn trong phổ cập sản phẩm quỹ. Các ngân hàng với lợi thế mạng lưới rộng và khả năng phân phối mạnh có thể đưa sản phẩm quỹ tiếp cận hàng chục triệu khách hàng. Cùng lúc, các nền tảng fintech như Finhay, Infina, Tikop và các ví điện tử hay ngân hàng số đã chứng minh hiệu quả trong việc thu hút nhà đầu tư trẻ - nhóm dân số am hiểu công nghệ và có nhu cầu đầu tư dài hạn. Đây chính là sự bổ trợ quan trọng giúp mở rộng độ phủ sản phẩm quỹ ra toàn quốc, vượt xa mô hình đại lý phân phối truyền thống.

Trong khi đó, cơ quan quản lý cũng đang tiến hành sửa đổi quy định nhằm cho phép ứng dụng công nghệ thông tin sâu rộng hơn trong phân phối chứng chỉ quỹ, đồng thời mở rộng danh sách đại lý phân phối sang các ngân hàng thương mại. Kinh nghiệm từ Thái Lan cho thấy, khi ngân hàng tham gia đầy đủ vào hoạt động phân phối, quy mô ngành quản lý tài sản tăng trưởng đột phá, các tệp khách hàng cũng đa dạng hơn.

Yếu tố thứ hai là sự mở rộng của giáo dục tài chính, vốn được xem là nền móng để hình thành lớp nhà đầu tư dài hạn. Bà Giao cho rằng, vai trò dẫn dắt cần đến từ các cơ quan quản lý nhà nước, thay vì chỉ trông đợi vào nỗ lực riêng lẻ từ các thành viên thị trường. Các chương trình phổ cập kiến thức như hội thảo, tài liệu trực tuyến hay khóa đào tạo về tài chính nếu được triển khai bài bản bởi Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các sở giao dịch chứng khoán sẽ giúp nâng mặt bằng hiểu biết tài chính của người dân từ sớm.

Theo kinh nghiệm của Singapore và Malaysia, khi giáo dục tài chính được chú trọng, thị trường có khả năng tự nuôi dưỡng một lớp nhà đầu tư dài hạn - nền tảng quan trọng để thị trường phát triển theo chiều sâu và giảm tính đầu cơ ngắn hạn.

Từ 2 yếu tố cốt lõi đó, chuyên gia PVIAM nhận định, dù hạ tầng phân phối chưa đồng đều giữa các địa phương, sự kết hợp giữa công nghệ, hệ thống ngân hàng - fintech và chính sách dẫn dắt nhất quán từ cơ quan quản lý sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của ngành quỹ trong 5 - 10 năm tới.

Sức hút mới từ hệ sinh thái quỹ nội

Cùng với kỳ vọng vào sự mở rộng của nhà đầu tư trong nước, câu chuyện quỹ nội có thể trở thành “cầu nối” thu hút và giữ chân dòng vốn ngoại dài hạn ngày càng nhận được sự quan tâm của thị trường.

Theo bà Nguyễn Thị Lan - Trưởng Bộ phận Quản lý danh mục PVIAM, điều này hoàn toàn khả thi và sẽ trở thành xu hướng rõ nét trong 5 - 10 năm tới. Nhà đầu tư nước ngoài có xu hướng tìm kiếm những đơn vị am hiểu thị trường sở tại, có khả năng tiếp cận doanh nghiệp và triển khai chiến lược đầu tư minh bạch. Nếu hệ sinh thái quỹ nội địa phát triển đúng hướng, họ sẽ là cầu nối tự nhiên giữa dòng vốn ngoại và thị trường Việt Nam.

Thực tế đã xuất hiện những tín hiệu tích cực. Fubon FTSE Vietnam ETF vẫn hút ròng khoảng 1.620 tỷ đồng trong năm 2023 dù khối ngoại bán ròng trên thị trường cơ sở, đưa quy mô quỹ lên gần 800 triệu USD. Điều này phản ánh nhu cầu tiếp cận thị trường Việt Nam của khối ngoại rất lớn. Với khả năng cung cấp các sản phẩm như quỹ mở, ETF, quỹ trái phiếu, quỹ thị trường tiền tệ..., quỹ nội đang có đủ “điều kiện cần” về pháp lý và hạ tầng để trở thành kênh đầu tư phù hợp cho dòng vốn nước ngoài.

Để hình thành “điều kiện đủ”, bà Lan khuyến nghị, các quỹ nội cần tiếp tục nâng tầm quản trị, nâng cao năng lực đội ngũ, chủ động hợp tác với chuyên gia quốc tế và tuân thủ các chuẩn mực minh bạch như IFRS và công bố dữ liệu theo thông lệ thị trường mới nổi. Đây là bước đi quan trọng để củng cố niềm tin của nhà đầu tư ngoại vào chất lượng vận hành, kiểm soát rủi ro của các quỹ trong nước.

Một yếu tố không kém phần quan trọng là khả năng thấu hiểu nhu cầu của dòng vốn ngoại và khai thác lợi thế nội địa. Nhà đầu tư nước ngoài, dù có tiềm lực mạnh, vẫn cần một đối tác địa phương có khả năng tiếp cận doanh nghiệp, theo dõi hoạt động nội tại và đánh giá cơ hội đầu tư theo bối cảnh thực tiễn của nền kinh tế. Đây chính là lợi thế tự nhiên của quỹ nội địa, điều mà các định chế ngoại khó có thể tự xây dựng trong thời gian ngắn.

“Nếu quỹ nội kết hợp được lợi thế này với các chuẩn mực quản trị quốc tế, thì không chỉ trở thành kênh thu hút vốn ngoại hiệu quả, mà còn góp phần nâng cao chất lượng thanh khoản và thúc đẩy thị trường đi vào chiều sâu, phù hợp với mục tiêu nâng hạng” - bà Lan khẳng định.

Thu Hương