'Chùm nho thịnh nộ' – kiệt tác về đấu tranh sinh tồn

“Chùm nho thịnh nộ” (he Grapes of Wrath) là tiểu thuyết của văn hào John Steinbeck, bao gồm 30 chương, phản ánh những biến đổi sâu sắc trong nông thôn nước Mỹ khoảng những năm đầu thế kỷ 20 dưới ảnh hưởng mạnh mẽ của thời đại công nghiệp hóa.

Với tác phẩm này, Steinbeck đã được trao giải Pulitzer vào năm 1940. Năm 1962, Steinbeck được trao giải Nobel Văn học, mà Chùm nho uất hận là sáng tác chính của Steinbeck được Viện Hàn lâm Thụy Điển đưa ra như một trong những lý do trao giải. Tạp chí Time liệt kê tác phẩm này trong danh sách 100 tiểu thuyết Anh ngữ hay nhất từ năm 1923 đến nay.

Bìa cuốn “Chùm nho thịnh nộ” (The Grapes of Wrath). Ảnh: Internet.

"Chùm nho thịnh nộ" ra đời trong bối cảnh nước Mỹ chìm trong cuộc đại khủng hoảng thập niên 1930 – thời kỳ mà hàng triệu người lao động mất việc, mất nhà và bị đẩy vào cảnh khốn cùng. Cuộc khủng hoảng tài chính, kết hợp với thảm họa môi trường (bão cát khô cằn tàn phá các vùng đất nông nghiệp miền Trung Tây), đã đẩy hàng loạt nông dân vào cảnh phải di cư.

Steinbeck đã dựa trên sự kiện thực tế này để dựng nên câu chuyện của gia đình Joad – một gia đình nông dân Oklahoma buộc phải rời bỏ trang trại của mình để tìm đến "miền đất hứa" California. Thông qua hành trình này, ông không chỉ phản ánh nỗi khổ cực của tầng lớp lao động mà còn phơi bày sự bất công tàn nhẫn của hệ thống tư bản đương thời.

Câu chuyện bắt đầu khi Tom Joad – người con trai cả của gia đình Joad – vừa mãn hạn tù trở về nhà, chỉ để nhận ra rằng trang trại của họ đã bị các ngân hàng tịch thu. Cùng với hàng nghìn gia đình khác, họ phải rời bỏ quê hương, gói ghém chút tài sản ít ỏi lên chiếc xe tải cũ kỹ, và hướng về California, nơi họ nghe nói có công việc và cuộc sống tốt đẹp hơn.

Tuy nhiên, "miền đất hứa" nhanh chóng trở thành "miền đất của đau thương". Tại đây, gia đình Joad không chỉ phải đối mặt với những điều kiện lao động khắc nghiệt, đồng lương rẻ mạt mà còn với sự thờ ơ, lạnh lùng và thậm chí là thù địch từ chính quyền và người dân địa phương.

Từng trang sách như một tấm gương phản chiếu sự đấu tranh không ngừng nghỉ của gia đình Joad: từ cái đói, cái rét đến nỗi đau mất người thân, và hơn cả, là cuộc đấu tranh giữa hy vọng và tuyệt vọng. Dù vậy, Steinbeck đã gieo vào đó niềm tin mạnh mẽ về sự đoàn kết và tinh thần nhân đạo.

John Steinbeck xây dựng nhân vật không chỉ là đại diện cho tầng lớp lao động mà còn là những con người với chiều sâu tâm lý và sự phức tạp đầy cuốn hút.

Trong đó, Tom Joad là trung tâm của câu chuyện, một con người mạnh mẽ, dũng cảm nhưng cũng đầy suy tư. Từ một người đàn ông chỉ lo nghĩ cho bản thân, Tom dần trở thành biểu tượng của tinh thần đấu tranh vì cộng đồng.

Với ngòi bút hiện thực sắc bén, Steinbeck miêu tả tỉ mỉ từng chi tiết: từ cảnh bão cát tàn phá vùng Trung Tây, con đường gian nan của những người di cư, đến những trại lao động chật chội và nhếch nhác. Ông không ngần ngại phơi bày những góc tối của xã hội, nhưng đồng thời cũng tạo ra những khoảnh khắc đầy chất thơ và nhân văn.

Phong cách viết của Steinbeck là sự kết hợp giữa sự chân thực và lối kể chuyện giàu cảm xúc. Những đoạn đối thoại mộc mạc nhưng thấm đượm tình người, những dòng mô tả phong cảnh như những bức tranh sống động, tất cả tạo nên một tác phẩm đầy sức hút.

"Chùm nho thịnh nộ" không chỉ là câu chuyện của gia đình Joad mà còn là tiếng nói của hàng triệu người bị áp bức trong một hệ thống xã hội bất công. Steinbeck đã truyền tải thông điệp mạnh mẽ về sự đoàn kết: chỉ khi con người biết đứng bên nhau, họ mới có thể vượt qua nghịch cảnh.

Cảnh cuối của tiểu thuyết – khi Rose of Sharon, người mẹ trẻ vừa mất con, cho một người đàn ông đói khát bú sữa từ chính cơ thể mình – đã trở thành biểu tượng của lòng nhân ái và sự hy sinh cao cả.

Dù đã hơn 80 năm trôi qua, "Chùm nho thịnh nộ" vẫn giữ nguyên giá trị và sức mạnh của mình. Tác phẩm không chỉ phản ánh quá khứ mà còn là lời nhắc nhở về những bất công xã hội vẫn còn tồn tại trong thế giới ngày nay.

"Chùm nho thịnh nộ" là một kiệt tác vượt thời gian, kết tinh tài năng của John Steinbeck và tinh thần của một thời đại. Đây không chỉ là câu chuyện của một gia đình mà còn là bi kịch và hy vọng của cả một thế hệ. Với sức mạnh của ngôn từ và chiều sâu tư tưởng, tác phẩm không chỉ làm lay động hàng triệu trái tim mà còn khơi dậy tinh thần đấu tranh vì một xã hội công bằng hơn.

Một lần đọc "Chùm nho thịnh nộ" là một lần chiêm nghiệm về ý nghĩa của cuộc sống, về tình người và về trách nhiệm của mỗi cá nhân trong một thế giới đầy biến động.

Hoàng Mai