Chung tay bảo vệ đại dương xanh cho hôm nay và mai sau

Vùng biển xanh như ngọc bích ở quần đảo Thổ Chu (tỉnh Kiên Giang). Ảnh: Văn Chương

Đi qua các vùng biển Việt Nam, khu vực ven biển các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu là nơi xuất hiện nhiều tàu làm nghề giã cào nhất. Tỉnh Bình Thuận là địa phương hình mẫu trong việc kiên quyết bảo vệ môi trường biển, giúp cho nguồn lợi thủy sản tái tạo thông qua các hoạt động hạn chế đánh bắt một số loại thủy sản. Ví dụ như từ ngày 1/4 đến 31/7 hằng năm, ngư dân không được khai thác các loài hải sản đặc hữu như điệp, sò lông, bàn mai, nghêu lụa, sò giấy, dòm nâu... Lực lượng Kiểm ngư tỉnh Bình Thuận phối hợp với BĐBP tổ chức tuần tra, xử lý nghiêm các tàu cá vi phạm.

Một mô hình mà nhiều địa phương đã đến học tập là Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm. Khi đặt chân lên xã đảo Tân Hiệp, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, du khách đều được nhắc nhở không mang túi nilon ra đảo để bảo vệ môi trường. Trong khi đó, khi ra đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang, đi dọc các tuyến phố và xuống bến cảng thì túi nilon vẫn còn rải rác ở mọi nơi. Lượng khách du lịch ra đảo này trong năm 2024 là 5,9 triệu lượt người, từ đó có thể ước tính số lượng túi nilon tương đối lớn phát tán khắp đảo và trôi xuống biển.

Cù Lao Chàm được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới từ ngày 26/5/2009. Cùng năm đó, Cù Lao Chàm trở thành địa phương đầu tiên trên cả nước phát động Chiến dịch “Nói không với túi nilon”. Đến năm 2018, Cù Lao Chàm tiếp tục là địa phương đi đầu trong việc triển khai cam kết cộng đồng “Nói không với ống hút nhựa”.

Từ năm 2018, Ban quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đã đầu tư lắp ghép các mô hình rạn nhân tạo với 600 cấu trúc được thiết lập tại 5 khu vực, từ đó giúp các loại rong biển, san hô tái tạo, tạo ra nơi ẩn cư và sinh sản cho các loài cá, cua, tôm, mực... Người dân bản địa tại Cù Lao Chàm giờ đây không chỉ có một mục tiêu làm giàu nhờ đánh bắt cá, mà còn dựa vào các hoạt động du lịch xanh. Ước tính, lượng du khách ra đảo trong năm 2024 là 217.000 lượt. Du khách mỗi lần đến hòn đảo này là một lần được học thêm về trách nhiệm với biển và đại dương.

Chị Nguyễn Thị Thu Hương, hiện sống tại đảo Phú Quốc, là một người mê môn lặn biển. Chị cho biết, vợ chồng chị thường hướng dẫn thêm cho các hướng dẫn viên du lịch khuyến khích du khách hạn chế sử dụng túi nilon bằng cách dùng lá cây có sẵn như lá chuối, lá bàng...

Tại đảo Phú Quốc, Phòng Bảo tồn biển và đất ngập nước nội địa - Vườn quốc gia Phú Quốc thường phối hợp với Tổ chức quốc tế về bảo vệ thiên nhiên tại Việt Nam (WWF-Việt Nam) tổ chức tuyên truyền về bảo vệ môi trường biển cho cộng đồng. Những bãi san hô đẹp ở Gành Dầu, An Thới, hòn Đồi Mồi, hòn Móng Tay, hòn Bàng, hòn Thầy Bói từng là rừng san hô rất đẹp, nhưng đang có dấu hiệu suy kiệt dần.

Đảo Phú Quốc đã khoanh vùng khu vực bảo vệ san hô và thảm cỏ biển, với 3 phân khu. Cụ thể, khu vực được bảo vệ nghiêm ngặt gần 7.087,3ha; phục hồi sinh thái 11.537,5ha; dịch vụ - hành chính 9.817ha và thiết lập vùng đệm 12.467,5ha. Hiện nay, có 2 vườn ươm san hô cứng tại hòn Xưởng và hòn Mây Rút, với 2 loài san hô Acropora formosa và Acropora acuminata. Hằng năm, Ban quản lý Khu bảo tồn biển Phú Quốc tổ chức cho các tình nguyện viên cùng tham gia chương trình bảo vệ môi trường biển. Việc dọn rác thải trên bờ do phần lớn đoàn viên thanh niên trẻ thực hiện thường xuyên, còn việc khó là gom rác dưới đáy biển do tình nguyện viên Câu lạc bộ Phú Quốc sạch và xanh đảm nhiệm.

Phòng Bảo tồn biển và đất ngập nước nội địa - Vườn quốc gia Phú Quốc tổ chức trồng nhiều bãi san hô mới. Ảnh: Tư liệu

Từ năm 2016, Bộ Tư lệnh BĐBP, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và Trung tâm tin tức VTV24, Đài Truyền hình Việt Nam đã phối hợp phát động Chiến dịch “Hãy làm sạch biển” trên phạm vi toàn quốc. Chiến dịch tập trung vào công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân và đoàn viên, thanh niên về tầm quan trọng của đại dương đối với đời sống con người; kêu gọi cộng đồng cùng chung tay hành động bảo vệ môi trường nói chung và môi trường biển nói riêng. Từ đó, các tổ chức đoàn thanh niên Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh, thành phố; các hải đội, đồn Biên phòng tuyến biển, Hải đoàn Biên phòng thường tổ chức sự kiện này vào Ngày thứ Bảy tình nguyện, hoặc "Mùa Hè xanh"...

Tại đảo Phú Quý (tỉnh Bình Thuận) và quần đảo Hải Tặc (thuộc xã đảo Tiên Hải, thành phố Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang), BĐBP thường xuyên phối hợp với các chi đoàn tại địa phương đặt thùng rác tại khu dân cư, kêu gọi người dân chung tay bảo vệ môi trường, hưởng ứng Chiến dịch "Mùa Hè xanh"...

Năm 2023, Hiệp hội nuôi biển Việt Nam phối hợp với UBND tỉnh Quảng Nam tổ chức hội thảo về nuôi biển tự nhiên kết hợp với bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản. Bà Bùi Thị Thu Hiền, Giám đốc Chương trình biển và vùng bờ của Liên minh bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) tại Việt Nam cho biết, tổng diện tích khu bảo tồn biển theo quy hoạch đến năm 2020 là 270.271ha, trong đó, diện tích biển là 169.317ha. Đến nay, đã có 174.748ha biển được bảo tồn, quản lý (chiếm khoảng 0,175% diện tích vùng biển tự nhiên của Việt Nam). Hiện đã có 11/16 khu bảo tồn biển đã được thành lập.

Lê Văn Chương