Hơn 100 loài động vật biển lớn vật lộn để sinh tồn bất chấp các biện pháp bảo vệ toàn cầu

Một nghiên cứu gần đây do Viện Hải dương học Woods Hole (WHOI) và Đại học Quốc gia Úc (ANU) thực hiện đã theo dõi chuyển động của những loài này để xác định các khu vực quan trọng cần ưu tiên bảo tồn. Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết phải mở rộng các khu bảo tồn biển và áp dụng những chiến lược giảm thiểu tác động của con người.

Về các loài động vật biển lớn

Các đại dương là nơi sinh sống của một số loài động vật biển lớn mang tính biểu tượng, gồm cả cá voi hùng vĩ, rùa cổ đại, hải cẩu nhanh nhẹn và cá mập mạnh mẽ. Đó là những loài săn mồi hàng đầu trong đại dương, đóng vai trò then chốt để duy trì sự cân bằng và khỏe mạnh của các hệ sinh thái biển. Song hiện nay, hơn 100 loài động vật biển lớn đang đối mặt với các mối đe dọa ngày càng gia tăng khi áp lực từ con người đang làm thay đổi nghiêm trọng môi trường sống của chúng - một thế giới đại dương rộng lớn nhưng mong manh.

Theo trang Earth, nghiên cứu gần đây do WHOI và ANU tiến hành đã cẩn thận theo dõi chuyển động của các loài này trên khắp các đại dương để xác định những khu vực quan trọng cần được bảo tồn khẩn cấp và tập trung.

Động vật biển lớn là những gã khổng lồ của đại dương, gồm cả cá voi, cá heo, cá mập, rùa biển và cá đuối khổng lồ. Sự hiện diện của chúng hỗ trợ đa dạng sinh học và giúp đại dương vận hành như một hệ sinh thái ổn định, có khả năng chống chịu tốt hơn trước những thay đổi hay tác động tiêu cực.

Ví dụ, cá voi giúp tuần hoàn chất dinh dưỡng bằng cách lặn sâu rồi nổi lên để thở, vô tình khuấy động các tầng nước biển. Rùa biển giữ cho các bãi cỏ biển khỏe mạnh nhờ việc gặm cỏ.

Dù đóng vai trò quan trọng, các loài động vật biển lớn này lại đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa từ hoạt động của con người như đánh bắt quá mức, va chạm với tàu thuyền, vướng vào rác thải nhựa, ô nhiễm tiếng ồn và mất môi trường sống. Nhiều loài có tuổi thọ dài và khả năng sinh sản chậm, nên một khi số lượng suy giảm thì rất khó để phục hồi nhanh chóng.

Biến đổi khí hậu làm vấn đề thêm trầm trọng do làm ấm nước biển, gây gián đoạn đường di cư và chu kỳ sinh sản của chúng.

Cá nhám voi - một trong những biểu tượng của đại dương đang vật lộn để sinh tồn - Ảnh: Shutterstock

Nỗ lực bảo vệ các loài động vật biển lớn đang bị đe dọa

Vào năm 2020, Tiến sĩ Ana Sequeira, nhà khoa học chuyên nghiên cứu về sinh thái học biển, đã khởi động dự án MegaMove nhằm kết nối cộng đồng nghiên cứu về sinh thái chuyển động của sinh vật biển để cùng đối mặt với những thách thức cấp bách mà sự sống đại dương đang gặp phải, theo các báo cáo.

Ana Sequeira cho biết: “MegaMove tập hợp một mạng lưới quốc tế các nhà nghiên cứu để cung cấp những nghiên cứu sáng tạo, thúc đẩy bảo tồn toàn cầu với các loài động vật biển lớn”.

“Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy, ngoài các khu bảo tồn, việc thực hiện các chiến lược giảm thiểu như thay đổi ngư cụ, sử dụng ánh sáng khác trong lưới đánh cá và thiết lập tuyến đường giao thông cho tàu thuyền sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giảm áp lực từ con người lên các loài này”, bà giải thích.

Ngư cụ là các dụng cụ, thiết bị hoặc công cụ được dùng để đánh bắt thủy hải sản, như cá, tôm, mực...

Những khu vực quan trọng

Hiện nay, các khu bảo tồn biển chỉ bao phủ khoảng 8% diện tích đại dương toàn cầu. Tuy nhiên, Hiệp ước Biển cả của Liên Hợp Quốc đặt mục tiêu nâng con số này lên 30%. Nghiên cứu mới cho thấy dù mục tiêu 30% là quan trọng, nhưng có thể vẫn chưa đủ. Nhóm nghiên cứu đã theo dõi chuyển động của các loài để xác định những khu vực quan trọng cho việc kiếm ăn, sinh sản và di cư.

“Những tác động của đại dương đang thay đổi đến các loài động vật biển lớn đã bắt đầu thể hiện rõ. Công việc gần đây của chúng tôi về theo dõi các loài săn mồi biển, gồm cả nghiên cứu trước đó do WHOI dẫn đầu, cho thấy những thay đổi trong đại dương dự kiến sẽ làm thay đổi căn bản hiện trạng về nơi mà các loài này sinh sống và cách chúng tồn tại”, Camrin Braun, nhà khoa học kiêm chuyên gia sinh thái biển tại WHOI, nói.

Chuẩn bị cho một đại dương đang đổi thay

Nghiên cứu này có mối liên hệ chặt chẽ với các Mục tiêu Phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc, đặc biệt là Mục tiêu số 14, tập trung vào sự sống dưới nước.

Bằng cách kết hợp dữ liệu theo dõi quy mô lớn và nỗ lực phối hợp quốc tế, nghiên cứu này đưa ra một hướng đi rõ ràng cho tương lai: Nơi mà các loài động vật biển lớn vẫn có thể phát triển mạnh mẽ song song với sự hiện diện ngày càng tăng của con người trên đại dương.

Sơn Vân