Chuyển đổi kép trong phát triển logistics và cảng biển thông minh

Hướng đến hệ thống logistics và cảng biển thông minh

Ngày 26/11, trong khuôn khổ Diễn dàn Kinh tế mùa Thu 2025 đã diễn ra các phiên thảo luận song song với nhiều chủ đề quan trọng, đi sâu phân tích những vấn đề cốt lõi trong tiến trình chuyển đổi kép của Việt Nam và khu vực, hướng đến nền kinh tế thông minh.

Trong đó, phiên song song 2 của diễn đàn với chủ đề “Logistics và cảng biển thông minh gắn với mục tiêu chuyển đổi kép” do Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường chủ trì thu hút nhiều sự quan tâm.

Quang cảnh phiên thảo luận. Ảnh: Hoàng Chiến

Đây là dịp để các chuyên gia và doanh nghiệp trong nước và quốc tế cùng chia sẻ kinh nghiệm và giải pháp nhằm phát triển hệ thống logistics và cảng biển thông minh. Qua đó, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Phát biểu khai mạc phiên thảo luận, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường cho biết, trong bối cảnh toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ quá trình chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, logistics và cảng biển đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo đảm chuỗi cung ứng thông suốt và phát triển bền vững.

Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường chủ trì phiên thảo luận. Ảnh: Hoàng Chiến

Với vị trí là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, TP. Hồ Chí Minh có tầm quan trọng đặc biệt trong mạng lưới logistics khu vực, đồng thời giữ vai trò cửa ngõ hàng hải, cửa ngõ xuất nhập khẩu lớn nhất, kết nối Việt Nam với thế giới. Thành phố đang tập trung phát triển hệ sinh thái logistics hiện đại, thông minh và xanh, gắn với các cụm cảng trọng điểm như Cát Lái, Hiệp Phước, Cái Mép - Thị Vải và đặc biệt là Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ - một dự án chiến lược có ý nghĩa đột phá trong hành trình phát triển kinh tế biển của thành phố.

Bên cạnh đó, thành phố cũng đang triển khai đồng bộ quy hoạch hạ tầng logistics, ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, giảm phát thải carbon theo tiêu chí “Cảng xanh”, thúc đẩy liên kết vùng và hợp tác công - tư (PPP) nhằm hình thành các trung tâm logistics cấp vùng, kết nối hiệu quả với hệ thống cảng biển và khu công nghiệp.

Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường phát biểu khai mạc

Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường nhấn mạnh, phiên thảo luận hôm nay không chỉ là nơi chia sẻ góc nhìn và sáng kiến, mà còn là bước khởi đầu của những hợp tác mới, mô hình mới và tư duy mới.

“Từ những ý tưởng hôm nay, chúng ta có thể cùng nhau hình thành những dự án cụ thể, sáng kiến thiết thực và chương trình hợp tác dài hạn, góp phần đưa Việt Nam và TP. Hồ Chí Minh trở thành trung tâm logistics xanh - thông minh - kết nối số của khu vực”, ông Bùi Xuân Cường nói.

Tăng tốc chuyển đổi xanh

Tại phiên thảo luận, ông Bùi Văn Quỳ, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Mạng lưới Cảng biển Châu Á - Thái Bình Dương (APSN), Phó Chủ tịch Hiệp hội cảng biển Việt Nam, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn đã mang đến nhiều góc nhìn mới về xu hướng phát triển cảng biển thông minh.

Ông Bùi Văn Quỳ, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Mạng lưới Cảng biển Châu Á - Thái Bình Dương (APSN), Phó Chủ tịch Hiệp hội cảng biển Việt Nam, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn phát biểu tại sự kiện.

Theo đó, trên thế giới đã và đang xuất hiện các xu hướng chủ đạo về chuyển đổi cảng thông minh. Cụ thể, các cảng biển hiện đại đang tích hợp: Hệ thống Cộng đồng Cảng (Port Community Systems); mô phỏng Bản sao số (Digital Twin); dự báo dựa trên AI (dòng chảy hàng hóa, phân bổ cầu bến, lập lịch bảo trì)…

Những công nghệ này giúp nâng cao hiệu quả vận hành, giảm tình trạng ùn tắc và tăng độ tin cậy của dịch vụ đối với các hãng tàu và doanh nghiệp logistics.

Bên cạnh đó, theo ông Bùi Văn Quỳ, một xu hướng toàn cầu nổi bật là chuyển dịch sang các mạng lưới cảng dựa trên dữ liệu. Đối với các nền kinh tế ASEAN và APEC, cột mốc tiếp theo là khả năng chia sẻ dữ liệu thời gian thực giữa các cảng, nhằm xây dựng một “Mạng lưới Cảng Thông minh” cho khu vực - hỗ trợ luồng hàng hóa liền mạch, tạo thuận lợi cho thương mại và nâng cao tính minh bạch trong chuỗi cung ứng.

Đặc biệt, theo ông Quỳ, các cảng đang chuyển đổi từ hoạt động truyền thống dựa trên nhiên liệu sang các mô hình bền vững hơn: Điện hóa thiết bị bốc dỡ hàng hóa; triển khai năng lượng mặt trời tại kho bãi và khu vực lưu chứa; áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn (ví dụ: tái chế nhựa đại dương). Những sáng kiến này giúp giảm phát thải, cải thiện tác động đến cộng đồng và nâng cao năng lực cạnh tranh lâu dài của hệ sinh thái cảng.

Các cảng đang chuyển mình hướng tới mô hình bền vững, giảm phát thải và tối ưu hóa hiệu quả hoạt động, từ điện hóa thiết bị, sử dụng nguồn điện từ bờ, đến năng lượng mặt trời và kinh tế tuần hoàn, nhằm xây dựng hệ sinh thái cảng thân thiện với môi trường và cạnh tranh lâu dài.

Bà Đặng Minh Phương, Chủ tịch Hiệp hội Logistics và Cảng biển TP. Hồ Chí Minh đã trình bày về bức tranh toàn cảnh về cảng biển và logistics tại Việt Nam hiện nay.

Bà Đặng Minh Phương, Chủ tịch Hiệp hội Logistics và Cảng biển TP. Hồ Chí Minh phát biểu tại phiên thảo luận. Ảnh: Hoàng Chiến

Theo bà Phương, logistics Việt Nam đã phát triển rất nhanh và xu hướng xanh hóa và số hóa chuỗi cung ứng là một bước đi chiến lược đúng đắn, phù hợp với chính sách của Việt Nam, cho Việt Nam cơ hội bứt phá để nâng tính cạnh tranh trên bản đồ thương mại thế giới.

Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam cũng đang gặp phải những rào cản lớn, nhiều thách thức như cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ, tình trạng ùn tắc triền miên, chi phí logistics cao. Bên cạnh đó, việc số hóa còn diễn ra chậm, cơ sở dữ liệu hải quan chưa được chia sẻ tích cực,…

Các đại biểu trong phần thảo luận. Ảnh: Hoàng Chiến

Do đó, với tầm nhìn trong tương lai về một hệ thống cảng hiện đại hơn, xanh hơn và cạnh tranh hơn, cần có 3 trụ cột chính: Xây dựng cơ sở hạ tầng và kết nối đẳng cấp thế giới; phát triển xanh và bền vững; xây dựng hệ sinh thái thông minh và kỹ thuật số.

“Cần đẩy mạnh tiến độ số hóa, tăng cường hành lang đa phương thức và mở rộng các sáng kiến xanh. Đặc biệt là mở rộng hệ sinh thái thông minh vào cảng thông minh, tích hợp AI, áp dụng công nghệ để định hình hệ thống logistics Việt Nam trở nên xanh hơn và thông minh hơn vào năm 2030”, bà Phương nhấn mạnh.

Đặc biệt, cần thúc đẩy đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) và thu hút đầu tư tư nhân. Việt Nam cần có nhiều ngân sách hơn để xây dựng cơ sở hạ tầng về logistics và khu vực; sự tham gia của khu vực tư nhân là vô cùng quan trọng.

Hoàng Chiến