Chuyển đổi mô hình tăng trưởng: Cơ hội mở rộng, phát triển bứt tốc cho Hà Nội

Cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại

Theo Ban Chỉ đạo Chương trình số 02-CTr/TU, giai đoạn 2021-2025 là thời kỳ đầy thách thức với những biến động từ đại dịch Covid-19, bất ổn kinh tế toàn cầu, thiên tai bão lũ. Thành ủy, HĐND, UBND TP đã nỗ lực, quyết tâm, linh hoạt, sáng tạo trong chỉ đạo điều hành, cùng với sự đồng lòng, ủng hộ của các cấp, ngành, cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân, TP đã đạt được những thành tựu nổi bật, khẳng định vai trò đầu tàu, dẫn dắt phát triển vùng và cả nước.

Công nghiệp Hà Nội phát triển theo hướng hiện đại, tập trung vào công nghệ thông tin và các ngành công nghiệp chủ lực có giá trị gia tăng cao. Ảnh Phạm Hùng

Cơ cấu kinh tế Thủ đô chuyển dịch rõ nét theo hướng tích cực và hiện đại, tăng mạnh tỷ trọng dịch vụ, đưa thương mại - dịch vụ - du lịch làm mũi nhọn, đồng thời giảm dần tỷ trọng nông nghiệp. Cùng với đó, Hà Nội tích cực phát triển các mô hình kinh tế mới phù hợp với xu thế toàn cầu.

Hiện nay, khu vực thương mại - dịch vụ chiếm gần 2/3 tổng GRDP của địa phương - khẳng định định hướng đúng đắn của TP. Nếu như năm 2020, cơ cấu kinh tế Hà Nội gồm dịch vụ chiếm 55,5-56,6% GRDP, công nghiệp - xây dựng 41-42%, và nông nghiệp 2-2,5%, thì 9 tháng năm 2025, cơ cấu đã chuyển dịch rõ rệt, khu vực dịch vụ chiếm tỷ trọng lớn với 67,65%; khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 20,53%; khu vực nông nghiệp chỉ còn 1,92%.

Ngành thương mại - dịch vụ tiếp tục được tái cơ cấu theo hướng hiện đại, chú trọng thương mại điện tử, dịch vụ số, dịch vụ chất lượng cao, cùng các ngành kinh tế mới có tiềm năng, như công nghiệp sáng tạo gắn với công nghiệp văn hóa (thiết kế, truyền thông, nội dung số, nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ...). Du lịch cũng ghi nhận nhiều bước đột phá. Trong khi đó, công nghiệp được định hướng phát triển theo hướng hiện đại, tập trung vào công nghệ thông tin và các ngành công nghiệp chủ lực có giá trị gia tăng cao.

Đặc biệt, khu vực dịch vụ tiếp tục là trụ đỡ của nền kinh tế, góp phần quan trọng vào tăng trưởng chung. Năm 2024, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng duy trì mức tăng hai con số, đạt 853,3 nghìn tỷ đồng, tăng 10,8%. Riêng 9 tháng năm 2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đạt 702,2 nghìn tỷ đồng, tăng 12,9% so với cùng kỳ năm trước. Giá trị tăng thêm khu vực dịch vụ ước tăng 8,74%, đóng góp 5,92 điểm phần trăm vào mức tăng GRDP toàn TP.

Công nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, tập trung vào công nghệ thông tin và các ngành công nghiệp chủ lực có giá trị gia tăng cao. Điều hành ngân sách nhà nước chặt chẽ, linh hoạt, đảm bảo các cân đối lớn và chăm lo, đảm bảo an sinh, phúc lợi xã hội. Đầu tư công được tập trung, từng bước khắc phục tình trạng phân tán, dàn trải nguồn lực đầu tư để ưu tiên các công trình trọng điểm, hạ tầng giao thông kết nối và thúc đẩy phát triển đồng đều trên địa bàn TP.

TP thu ngân sách luôn vượt dự toán, ước đạt 2,2 triệu tỷ đồng, gấp 1,8 lần giai đoạn 2016 - 2020, chiếm khoảng 25% cả nước. Tổng vốn đầu tư xã hội thực hiện ước đạt 2,48 triệu tỷ đồng, gấp 1,5 lần nhiệm kỳ trước; thu hút vốn FDI ước đạt 11,5 tỷ USD. Năng suất lao động bình quân của Hà Nội tăng 5,92%/năm; đóng góp của các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng GRDP khoảng 53%.

Phát triển hạ tầng giao thông được chú trọng đầu tư. Theo đó, TP cơ bản hoàn thành các công trình giao thông trọng điểm trong khu vực nội đô; đẩy nhanh tiến độ xây dựng các tuyến đường vành đai, các nút giao thông, đường quốc lộ như đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội, tuyến đường kết nối đường Pháp Vân - Cầu Giẽ và đường Vành đai 3…, các cầu lớn qua sông Hồng (Tứ Liên, Trần Hưng Đạo, Ngọc Hồi). Cùng với đó là đưa vào vận hành đường sắt đô thị tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông và tuyến số 3 Nhổn - Ga Hà Nội (đoạn trên cao); cũng như tích cực chuẩn bị đầu tư một số tuyến đường sắt đô thị theo quy hoạch.

Đáng chú ý, chuyển đổi số được đẩy mạnh, năm 2024 tỷ trọng kinh tế số đạt 16,26% (khoảng 9,5 tỷ USD). Hà Nội tiếp tục giữ vững vị thế tiên phong khi hoàn thành 100% thủ tục hành chính công trực tuyến mức độ 3 và 4, tỷ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến đạt trên 80%. Đóng góp của khoa học và công nghệ, các nhân tố tổng hợp (TFP) khoảng 48,5% cho tăng trưởng. Hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của Thủ đô đã phát triển vượt bậc với hơn 500 DN được hình thành, trong đó nhiều DN đã gọi vốn thành công từ các quỹ đầu tư quốc tế.

Cú hích cho tăng trưởng 2025 và những năm tiếp theo

Năm 2025 là năm cuối cùng thực hiện kế hoạch 5 năm 2021-2025; đồng thời phấn đấu cao hơn, chuẩn bị các điều kiện để phát triển tăng tốc, đột phá cho giai đoạn 2026-2030. Nhiều chuyên gia đánh giá, Hà Nội dự kiến tăng trưởng trên 8% năm 2025 là hoàn toàn khả thi. Quý IV thường là mùa lễ hội, du lịch, tiêu dùng cuối năm, chắc chắn sẽ tạo cú hích cho GRDP.

Đặc biệt, FDI bùng nổ. TP. Hà Nội thu hút gần 3,9 tỷ USD vốn FDI, gấp 2,9 lần cùng kỳ. Các dự án công nghệ cao, sản xuất xanh, đổi mới sáng tạo sẽ không chỉ tạo thêm việc làm, mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của kinh tế Thủ đô.

Đầu tư công được thúc đẩy mạnh. Vốn đầu tư từ ngân sách địa phương tăng tới 31,1% trong 9 tháng, nhiều dự án hạ tầng trọng điểm như Vành đai 4, các tuyến metro, cầu bắc qua sông Hồng đang được đẩy nhanh tiến độ. Đây sẽ là chất xúc tác lan tỏa, kích thích nhiều ngành kinh tế khác.

Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo đang được thúc đẩy. TP. Hà Nội đặt mục tiêu đi đầu cả nước về chính quyền số, kinh tế số, xã hội số. Nếu tận dụng tốt, đây sẽ là động lực mới cho tăng trưởng, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ tài chính, thương mại điện tử, logistics, giáo dục và y tế.

Đến thời điểm hiện nay, tổng thu ngân sách 9 tháng năm 2025 của Hà Nội tăng 32,5% so với cùng kỳ, đạt 97,3% dự toán pháp lệnh năm và năm 2024. TS Nguyễn Ngọc Tiệp, Trưởng phòng Nghiên cứu Kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội, cho biết: Với tốc độ này, dự kiến cả năm, Hà Nội có thể vượt mốc 600 nghìn tỷ đồng. Điều này khẳng định sức bền tăng trưởng và vị thế đầu tàu kinh tế cả nước của Thủ đô.

Giai đoạn 5 năm 2025-2030, cùng cả nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Hà Nội phấn đấu tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2026 - 2030 đạt từ 11,0%/năm trở lên; GRDP bình quân đầu người trên 12.000 USD; tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số trong GRDP đạt 40%; tỷ trọng công nghiệp văn hóa trong GRDP khoảng 8%; vốn đầu tư xã hội thực hiện trên địa bàn đạt 5,0 triệu tỷ đồng…

Trong dài hạn, TP. Hà Nội không chỉ đặt mục tiêu duy trì tốc độ tăng trưởng cao mà còn hướng tới chất lượng tăng trưởng: phát triển xanh, đổi mới sáng tạo, lấy khoa học - công nghệ làm trụ cột. Các dự án hạ tầng lớn hoàn thành sẽ mở rộng không gian phát triển, kết nối vùng Thủ đô, tạo dư địa cho nhiều ngành kinh tế mới.

Hà Nội sẽ tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, khai thông các động lực tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế dựa trên ứng dụng KHCN và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, phát triển kinh tế số, đô thị thông minh…

Bình luận về những giải pháp trên, PGS.TS Trần Đình Thiên - thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng, với những lợi thế, vị thế của Hà Nội, để đạt tăng trưởng hai chữ số, Hà Nội nên tập trung phát huy lợi thế con người bằng cách tạo thêm nhiều cơ hội, có thêm các chính sách và môi trường thuận lợi để người dân phát huy tối đa năng lực trí tuệ, đóng góp vào sự phát triển của thủ đô; đồng thời, tận dụng tài nguyên văn hóa, lịch sử độc đáo để tạo ra những sản phẩm, dịch vụ có giá trị gia tăng cao, thu hút đầu tư và du khách.

Ngoài ra, TP cần khai thác, phát huy triệt để các yếu tố then chốt khác như đổi mới thể chế, phát triển khoa học công nghệ, kinh tế số và đảm bảo nguồn năng lượng ổn định để thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

“Tầm nhìn mới của Hà Nội đặt ra rất cao, là “xanh, số, dẫn đầu và hội nhập toàn cầu”. Hà Nội nhận diện đúng thời cơ hiện nay để không thể bỏ lỡ. Đó là thời cơ cho phép phát triển nhảy vọt”- PGS. TS Trần Đình Thiên chia sẻ.

Trong khi đó, TS Nguyễn Đức Kiên- Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện IDS, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nhấn mạnh, đến việc Hà Nội tập trung 4 đột phá phát triển gồm: đột phá về thể chế và quản trị; đột phá về đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại và kết nối; đột phá về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và khai thác tài nguyên nhân văn; đột phá về đô thị, môi trường và cảnh quan.

Tập trung đầu tư phát triển hạ tầng kết nối đồng bộ, hiện đại, giải quyết vấn đề ách tắc giao thông, giảm ô nhiễm môi trường và khai thác mạnh không gian ngầm và đường sắt đô thị cùng với các hình thức giao thông công cộng khác, các đường vành đai… Trong đó, Hà Nội nghiên cứu để phát triển hạ tầng phải được coi là đột phá. Theo TS Nguyễn Đức Kiên, nếu giải quyết được vấn đề hạ tầng thì sẽ giải quyết được đồng bộ rất nhiều vấn đề khác giảm ách tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm…

TS Phan Đức Hiếu - Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội nhấn mạnh Hà Nội phát triển kinh tế tư nhân. Cần đẩy mạnh số hóa với các thủ tục hành chính, coi đây là mục tiêu số một để tạo thuận lợi cho người dân và DN. Các dịch vụ công cần được phục vụ một cách thuận lợi nhất. “Chỉ cần thủ tục hành chính, dịch vụ của DN đạt tiêu chuẩn tốt, tốc độ tăng trưởng của Hà Nội sẽ đạt mức cao, kéo theo các kết quả khác, lĩnh vực khác thay đổi theo hướng tốt hơn. Trước mắt, Hà Nội có thể đặt mục tiêu phấn đấu lên top 1-2 về các dịch vụ thủ tục cho người dân và DN”- ông Hiếu chia sẻ.

Hiện hệ sinh thái hỗ trợ DN tại Hà Nội khá phong phú và có những chuyển biến tích cực. Từ dịch vụ tài chính - ngân hàng, hệ thống logistics, đến hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ sản xuất và quản trị..., tất cả đều đang ngày càng hoàn thiện. Đặc biệt, chính quyền TP đã thể hiện rõ cam kết đồng hành cùng DN thông qua việc cải cách thủ tục hành chính, thúc đẩy chuyển đổi số và tổ chức nhiều chương trình xúc tiến thương mại, hội chợ, kết nối cung - cầu.

TS Phan Đức Hiếu cho rằng, Chương trình 02 đặt mục tiêu phát triển tỷ trọng kinh tế số đạt 30% vào năm 2025. Để tăng tốc vượt qua thách thức này, nhất là ở cấp xã, phường sau khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Hà Nội có thuận lợi khi vận hành mô hình mới này, đó là về chất lượng cán bộ. Đây vừa là lợi thế, vừa là tiềm năng của Hà Nội, cần được tận dụng, phát huy.

Trâm Anh