Chuyển đổi số: Con đường ngắn nhất đến thịnh vượng của HTX

Chiều 28/8, tại Nha Trang, một hội nghị quan trọng đã được tổ chức nhằm tháo gỡ những nút thắt trên hành trình chuyển đổi số cho khu vực kinh tế tập thể, đặc biệt là các hợp tác xã (HTX) và thành viên ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) và miền núi. Hội nghị do Liên minh Hợp tác xã Việt Nam (VCA), Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường phối hợp cùng Liên minh Hợp tác xã tỉnh Khánh Hòa đồng tổ chức.

Lạc quan từ những con số nhưng lo lắng về thách thức

Phát biểu tại hội nghị, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, ông Đinh Hồng Thái đã khẳng định tầm quan trọng chiến lược của chuyển đổi số. Ông nhấn mạnh rằng đây không chỉ là một xu thế, mà còn là "con đường ngắn nhất để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa quy trình sản xuất kinh doanh".

Hơn thế nữa, theo Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, chuyển đổi số còn giúp các HTX mở rộng thị trường, gia tăng năng lực cạnh tranh, xây dựng môi trường minh bạch, tin cậy cho cả người sản xuất và người tiêu dùng. Theo ông, việc thúc đẩy Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, trong khu vực kinh tế tập thể, HTX chính là góp phần thực hiện các mục tiêu lớn của đất nước theo Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Đinh Hồng Thái phát biểu tại hội nghị.

Ông Trịnh Minh Hoàng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa, chỉ ra rằng Nghị quyết số 57 càng có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi đất nước phải đối mặt với những thách thức từ biến đổi khí hậu, yêu cầu tăng trưởng xanh và mục tiêu phát thải thấp. "Muốn thay đổi cục diện, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, đồng thời bảo vệ môi trường sống cho hôm nay và các thế hệ sau, chúng ta buộc phải đổi mới tư duy, đổi mới cách làm”, ông Trịnh Minh Hoàng nhấn mạnh và cho rằng khoa học - công nghệ và chuyển đổi số chính là nền tảng cho sự phát triển bền vững, nhất là với các HTX vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Theo ông Phạm Minh Điển, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Công nghệ, Trưởng ban Tuyên truyền Liên minh HTX Việt Nam, mặc dù vai trò của khu vực kinh tế tập thể ngày càng được khẳng định, nhưng mức độ tiếp cận và ứng dụng CĐS vẫn còn nhiều hạn chế.

Theo khảo sát, mức độ chuyển đổi số của các HTX cả nước mới chỉ đạt trung bình 32%. Trong đó, một con số đáng khích lệ là 13,6% HTX đã hoàn tất chuyển đổi số, 50% đang trong quá trình triển khai. Tuy nhiên, một tỷ lệ không nhỏ, 36,4% HTX vẫn chưa thực hiện bất kỳ hoạt động chuyển đổi số nào.

Thực tiễn cho thấy, những HTX mạnh dạn ứng dụng công nghệ đã gặt hái được những thành công rõ rệt. Nhờ áp dụng các giải pháp số hóa, chi phí sản xuất của HTX đã giảm từ 15-20%, năng suất tăng từ 15-28%, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ.

Điển hình như tại Khánh Hòa, nhiều HTX như HTX trồng sầu riêng Khánh Sơn; HTX trồng bưởi da xanh ở Khánh Vĩnh… đã chủ động đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, trực tiếp kết nối với người tiêu dùng, mở rộng thị trường và hướng đến xuất khẩu. Tuy nhiên, quá trình này tại Khánh Hòa nói riêng và các tỉnh miền núi nói chung vẫn còn chậm, quy mô đầu tư nhỏ, hạ tầng thiếu đồng bộ và đặc biệt là sự thiếu hụt về nguồn nhân lực, tài chính.

TS Lê Tuấn An cho rằng, nhiều cán bộ HTX và người dân vùng đồng bào DTTS&MN còn hạn chế về kỹ năng số và năng lực vận hành thương mại điện tử.

Các đại biểu đã chỉ ra rằng rào cản lớn nhất mà các HTX vùng ĐBDTTS và miền núi đang phải đối mặt, cũng chính là điểm nghẽn kìm hãm sự bứt phá đó chính là hạn chế về tài chính. Do không có nguồn lực về tài chính nên từ đây, các HTX rơi vào vòng luẩn quẩn đó là cơ sở hạ tầng yếu kém, sự e ngại thay đổi, thiếu kiến thức về công nghệ và thiếu thị trường. Những điều này đã tạo nên một bức tường vô hình ngăn cách các HTX với thế giới số rộng lớn.

Một trong những vấn đề chuyển đổi số được Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường hỗ trợ các HTX vùng DTTS&MN đó là tham gia chợ trực tuyến Vcamart, tuy nhiên TS. Lê Tuấn An, Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ và Môi trường cho rằng, việc triển khai các hoạt động như tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật, phối hợp truyền thông phụ thuộc rất lớn vào điều kiện thực tế tại địa phương. Trong quá trình triển khai, một số tỉnh, thành phố vì nhiều lý do khách quan gặp khó khăn trong phối hợp mời học viên và điều phối cán bộ phối hợp tổ chức lớp học. (một phần nguyên nhân do thời điểm tổ chức tập huấn không phù hợp, trung thời kỳ cao điểm mùa vụ sản xuất nông nghiệp ….. )

Ngoài ra, do đặc thù vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, việc tiếp cận internet hoặc triển khai các hình thức hỗ trợ trực tuyến vẫn còn bị hạn chế, dẫn đến hiệu quả tập huấn và ứng dụng thực tế chưa đạt như kỳ vọng.

Đặc biệt, đa phần thành viên HTX và người dân vùng DTTS&MN vẫn đang trong giai đoạn làm quen với công nghệ, kỹ năng số cơ bản còn yếu, chưa có khả năng chủ động khai thác các nền tảng thương mại điện tử. Việc tạo tài khoản, chuẩn hóa thông tin, vận hành gian hàng… cần có sự hướng dẫn trực tiếp, chi tiết.

Đây là rào cản lớn khi triển khai đồng bộ ở quy mô rộng. Trong khi đó, lực lượng cán bộ chuyên môn về công nghệ thông tin và tư vấn, hỗ trợ tại LMHTX các tỉnh, thành phố, tại HTX để hỗ trợ cho thành viên hầu như không có, các cán bộ kiêm nhiệm cũng còn thiếu kỹ năng về CNTT, dẫn đến việc vận hành gian hàng, cập nhật thông tin chưa chủ động và thiếu tính duy trì thường xuyên.

Khơi thông nguồn lực

Trước những khó khăn thực tế đó, các chuyên gia đã đưa ra một loạt các giải pháp mang tính chiến lược, đồng thời kêu gọi sự vào cuộc đồng bộ từ các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp.

Về tài chính, VCA đề xuất thiết lập các chương trình hỗ trợ dài hạn từ Chính phủ, không chỉ dừng lại ở các khoản vay ngắn hạn mà là một cơ chế bền vững để HTX có đủ nguồn lực cho đầu tư công nghệ. Cùng với đó, cần đơn giản hóa thủ tục vay vốn và mở rộng kết nối với các nguồn vốn tư nhân, quốc tế để huy động tối đa mọi nguồn lực. Đây là nền tảng vững chắc để hỗ trợ nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin, số hóa dữ liệu và phát triển các phần mềm quản lý phù hợp với đặc thù sản xuất, kinh doanh của từng ngành nghề.

Toàn cảnh hội nghị.

Bên cạnh yếu tố vật chất, nguồn lực con người được xem là yếu tố cốt lõi. Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Đinh Hồng Thái cho rằng cần tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ số cho cả ban lãnh đạo và thành viên HTX. Đồng thời, Liên minh HTX sẽ hướng dẫn các HTX xây dựng chiến lược chuyển đổi số gắn liền với hoạt động sản xuất kinh doanh. Mục tiêu là giúp người dân, đặc biệt là thành viên HTX là đồng bào dân tộc thiểu số, nhận thức rõ chuyển đổi số không phải là một gánh nặng mà là một công cụ để nâng cao giá trị sản phẩm và cải thiện cuộc sống.

Để giải quyết bài toán thị trường, một giải pháp đột phá đã được các chuyên gia đề xuất là xây dựng một cổng thông tin tập trung, một "hệ sinh thái số" để cung cấp dịch vụ tư vấn và kết nối HTX với các tổ chức hỗ trợ, doanh nghiệp công nghệ. Đáng chú ý, VCA cũng đề xuất thành lập các nhóm hỗ trợ chuyên biệt, hoạt động như những "người bạn đồng hành" lâu dài, giúp đỡ HTX giải quyết từng vướng mắc cụ thể trong quá trình chuyển đổi số.

Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Đinh Hồng Thái và lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa tham gia gian hàng tại hội nghị.

TS. Lê Tuấn An, cho rằng tổ chức mô hình hỗ trợ kỹ thuật theo chuỗi sẽ phát huy hiệu quả trong chuyển đổi số cho HTX và thành viên vùng DTTS&MN. Theo đó, cần thiết lập mô hình hỗ trợ kỹ thuật đa tầng, từ Trung ương, đến tỉnh và HTX. Trong đó, Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường là đầu mối kỹ thuật trung ương, thiết lập cơ chế hỗ trợ thường trực với các đầu mối tại tỉnh/thành phố, qua đó kết nối trực tiếp đến các HTX và tổ hợp tác. Việc này giúp đảm bảo hoạt động hỗ trợ kỹ thuật, cập nhật thông tin, xử lý lỗi hệ thống… được thực hiện kịp thời và hiệu quả.

Các đại biểu tại hội nghị cũng đồng quan điểm rằng để khoa học và công nghệ thực sự trở thành đòn bẩy cho sự phát triển, cần huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội. Ngân sách nhà nước nên đóng vai trò hỗ trợ các chương trình, đề án khoa học công nghệ phù hợp với lợi thế của từng địa phương. Bên cạnh đó, các chính sách về nhân lực, tài chính, cơ chế chuyển giao công nghệ cần được xây dựng đủ mạnh, cùng với việc tạo mối liên kết chặt chẽ giữa HTX với doanh nghiệp và các tổ chức khoa học công nghệ.

Hội nghị không chỉ dừng lại ở việc thảo luận mà còn chứng kiến những hành động cụ thể. Trong khuôn khổ sự kiện đã diễn ra Lễ ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác giữa Liên minh Hợp tác xã Việt Nam và Công ty cổ phần Công nghệ Loca-AI, cùng với đó là Lễ ký kết biên bản thỏa thuận hợp tác giữa Viện Khoa học Công nghệ Môi trường và Trung tâm Chống hàng giả Việt Nam. Những ký kết này là minh chứng rõ nét cho thấy quyết tâm của VCA trong việc tìm kiếm và kết nối các nguồn lực, đưa những giải pháp số vào thực tiễn hoạt động của các HTX.

Huyền Trang