Chuyển đổi xanh đã khởi động, nhưng cần bứt phá về chính sách và thực thi

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI). Ảnh: Đức Thanh

Phát biểu tại VBF 2025, ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhắc tới 2 xu hướng và 3 nhóm giải pháp để hiện thực hóa cơ hội khi phát triển bền vững, chuyển đổi xanh và năng lực thích ứng đang trở thành tiêu chí cốt lõi trong quyết định đầu tư, tiêu dùng và hợp tác quốc tế.

Theo VCCI, có hai xu hướng chuyển biến lớn được nhận diện từ thực tiễn kinh doanh. Một là, yêu cầu đổi mới mạnh mẽ về tư duy và hành động trong thu hút FDI. Hai là, chuyển đổi xanh đã khởi động, nhưng cần bứt phá về chính sách và thực thi.

Đại diện VCCI phát biểu tại VBF 2025 - ông Đậu Anh Tuấn phân tích, môi trường đầu tư Việt Nam đang phục hồi tích cực sau đại dịch. Các nhà đầu tư nước ngoài thể hiện sự tin tưởng ngày càng lớn vào triển vọng phát triển dài hạn.

“Tuy nhiên, FDI thế hệ mới không chỉ tìm kiếm chi phí thấp, mà ưu tiên các quốc gia có môi trường minh bạch, năng lực kết nối chuỗi cung ứng nội địa và cam kết phát triển bền vững”, ông Tuấn phát biểu.

Hơn thế, xu hướng chuyển dịch từ xuất khẩu sang phục vụ thị trường nội địa, từ sản xuất khối lượng lớn sang giá trị cao, đòi hỏi Việt Nam cần nâng cấp hạ tầng thể chế, nhân lực và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đặc biệt, nhắc đến kết quả điều tra Chỉ số Xanh cấp tỉnh (PGI) của VCCI vừa công bố hồi tháng 5/2025, ông Tuấn khẳng định đang thấy nỗ lực của các địa phương trong cải thiện chất lượng môi trường kinh doanh xanh, khuyến khích doanh nghiệp thực hành xanh và tăng cường quản lý môi trường.

“Tuy nhiên, gánh nặng thủ tục hành chính, chi phí không chính thức và sự thiếu đồng bộ trong thực thi pháp luật vẫn cản trở tiến trình chuyển đổi”, ông Tuấn nhận định.

Cụ thể, tỷ lệ doanh nghiệp đầu tư cho hoạt động xanh ngày càng tăng, nhưng việc tiếp cận các nguồn lực, đặc biệt là tài chính xanh và tư vấn kỹ thuật, vẫn còn hạn chế, nhất là với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam thường niên 2025 diễn ra chiều ngày 10/11/2025 tại Hà Nội. Ảnh: Đức Thanh

Thực trạng này là cho ba nhóm giải pháp trọng tâm mà VCCI gửi tới VBF 2025, nhằm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một Việt Nam xanh, năng động và sẵn sàng trong kỷ nguyên mới.

Giải pháp đầu tiên là cải cách thể chế để nâng cao chất lượng điều hành và thực thi chính sách. Trong đó, ưu tiên đầu là đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong các lĩnh vực then chốt như đầu tư, đất đai, môi trường và xây dựng.

“Việc số hóa toàn diện quy trình, công khai tiến độ xử lý và thiết lập cơ chế một cửa liên thông sẽ giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả phục vụ”, ông Tuấn cụ thể giải pháp.

Song song đó, cần cải thiện hoạt động thanh tra, kiểm tra bằng cách áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro, tránh chồng chéo giữa các cơ quan và giảm thiểu can thiệp không cần thiết. Đặc biệt, đại diện VCCI cho rằng, việc công khai quy trình, tiêu chí và kết quả xử lý, cùng với triển khai hệ thống đánh giá độc lập sau kiểm tra, sẽ góp phần củng cố niềm tin và sự công bằng trong thực thi pháp luật.

Như vậy, điều kiện cần là một nền tảng dữ liệu quốc gia thống nhất về doanh nghiệp và lịch sử tuân thủ.

Giải pháp thứ hai là thúc đẩy đầu tư và phát triển doanh nghiệp xanh, cụ thể là hình thành một hệ sinh thái tài chính xanh hiệu quả. Đây là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy chuyển đổi xanh.

VCCI khuyến nghị Nhà nước cần phát triển thị trường tín chỉ các-bon, trái phiếu xanh, đồng thời tạo cơ chế bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa khi tiếp cận các khoản vay xanh.

Các ngân hàng thương mại nên được khuyến khích xây dựng danh mục sản phẩm tài chính xanh và áp dụng ưu đãi lãi suất phù hợp.

Cùng với đó, cần ban hành bộ tiêu chí quốc gia về dự án đầu tư xanh, làm cơ sở cho việc cấp phép, ưu đãi thuế, đất đai và tiếp cận vốn. Các dự án sử dụng công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và sản xuất tuần hoàn cần được ưu tiên hỗ trợ.

Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, lực lượng chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế, cần có các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn chuyển đổi xanh, đào tạo về ESG và hỗ trợ chứng nhận môi trường. Mô hình “vườn ươm doanh nghiệp xanh” có thể được thí điểm tại các địa phương trọng điểm để tạo hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực xanh.

Giải pháp thứ ba là nâng cao vai trò, trách nhiệm và quyền chủ động của chính quyền địa phương.

Để chuyển đổi xanh được triển khai thực chất từ cơ sở, cần lồng ghép các chỉ số đánh giá như Chỉ số PGI vào công cụ điều hành và đánh giá hiệu quả quản lý của chính quyền địa phương. Việc công bố kế hoạch hành động xanh hàng năm, gắn với chỉ tiêu định lượng được, sẽ tạo động lực cải cách rõ ràng và minh bạch.

Đồng thời, cơ chế phân bổ ngân sách cần có yếu tố khuyến khích. Có thể thí điểm “ngân sách linh hoạt” hơn cho các địa phương có kết quả chuyển đổi xanh tích cực, nhằm tái đầu tư vào các sáng kiến cải thiện môi trường và hỗ trợ doanh nghiệp xanh.

“Để bảo đảm chính sách đi vào thực tiễn, các tỉnh nên thành lập tổ công tác chuyển đổi xanh với sự tham gia của đại diện doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề, chuyên gia và chính quyền, qua đó thúc đẩy mô hình hợp tác công - tư hiệu quả và đồng thuận hơn trong hoạch định và thực thi chính sách”, đại diện VCCI gửi khuyến nghị tại VBF 2025.

3 trụ cột chính để định hình giai đoạn phát triển tiếp theo là: Thể chế minh bạch, công bằng, hiệu quả; Doanh nghiệp xanh, tài chính xanh, thị trường xanh; Chính quyền địa phương chủ động, có trách nhiệm và được trao quyền thực sự.

Khánh Linh