Chuyện gì xảy ra nếu Ukraine tổ chức bầu cử để đạt thỏa thuận hòa bình?

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đầu tháng 12 cho biết nước này có thể sẵn sàng tổ chức bầu cử trong vòng 60 đến 90 ngày tới nếu an ninh được đảm bảo, nhằm bác bỏ những cáo buộc rằng ông đang lợi dụng xung đột để bám trụ quyền lực.

Ông nhấn mạnh vấn đề an ninh: “Làm sao có thể tiến hành điều này khi quân đội của chúng tôi đang bị tấn công bằng tên lửa? Câu hỏi đặt ra là, họ sẽ bỏ phiếu như thế nào? Vì vậy, tôi đang kêu gọi Mỹ cùng với các đồng nghiệp châu Âu đảm bảo an ninh cho cuộc bầu cử".

Tổng thống Ukraine Zelensky trong một sự kiện tại Ireland. (Ảnh: Bộ Quốc phòng Ireland)

Lần cuối cùng Ukraine tổ chức bầu cử là khi nào?

Ông Zelensky thắng áp đảo trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 4/2019 và giải tán quốc hội khi ông nhậm chức một tháng sau đó. Đảng "Người đầy tớ của Nhân Dân" (Servant of the People) của ông giành được đa số tuyệt đối trong cuộc bầu cử quốc hội vào tháng 7 cùng năm.

Chưa đầy ba năm sau, vào tháng 2/2022, Nga khởi động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Khi đó sự nổi tiếng của ông Zelensky tăng vọt, các cuộc thăm dò cho thấy 90% người Ukraine nói rằng họ tin tưởng ông. Mặc dù hiện tại tỷ lệ ủng hộ ông giảm so với mức năm 2022, nhưng duy trì khá ổn định trong vài năm qua.

Ukraine dự kiến tổ chức bầu cử tổng thống lần tiếp theo vào năm 2024. Nhưng sau khi xung đột nổ ra, nước này ban bố thiết quân luật. Tình trạng thiết quân luật được gia hạn thêm sau mỗi 90 ngày bằng sắc lệnh của tổng thống. Ukraine quy định không thể tổ chức bầu cử trong tình trạng này.

Ông Zelensky và các quan chức Ukraine khác nhiều lần tuyên bố rằng bầu cử sẽ diễn ra sau khi các cuộc chiến kết thúc và các tiêu chuẩn quốc tế về bỏ phiếu được đáp ứng. Dù vậy, có nhiều ý kiến tranh cãi xung quanh cách giải thích của Ukraine về việc tại sao không tổ chức bầu cử.

Ukraine quy định không thể tổ chức bầu cử trong tình trạng thiết quân luật. (Ảnh: Brookings Edu)

Chuyện gì sẽ xảy ra nếu Ukraine tổ chức bầu cử để đạt thỏa thuận hòa bình?

Đây là thời điểm nhạy cảm trong các cuộc đàm phán hòa bình. Ukraine đã có các cuộc đàm phán về những điều khoản họ muốn sửa đổi trong kế hoạch hòa bình, cùng với đặc phái viên của ông Trump, Steve Witkoff, và Jared Kushner, cũng như các cuộc đối thoại với đại diện châu Âu.

Một kế hoạch hòa bình ban đầu gồm 28 điểm hiện được thu gọn xuống còn 20 điểm, nhưng vấn đề then chốt về lãnh thổ vẫn chưa được giải quyết.

Ukraine đang phải đối mặt với áp lực liên tục và ngày càng tăng từ Mỹ về khả năng nhượng bộ, tuy nhiên, nước này được cho là cũng có thể tận dụng mong muốn của các bên để có được đảm bảo an ninh, trong đó vấn đề bầu cử đã được thảo luận từ lâu.

Nếu tổ chức bầu cử, một số nhà phân tích cho rằng việc này sẽ gây ra tình trạng bất ổn chính trị nghiêm trọng, khiến Ukraine rơi vào thế bất lợi. Bên cạnh đó, trong khi Ukraine vẫn đang trong tình trạng thiết quân luật, không có khung pháp lý nào cho các cuộc bầu cử. Ông Zelensky đã nói rằng ông sẽ yêu cầu sửa đổi luật, nhưng những thách thức về mặt thực tiễn và hậu cần vẫn còn đó.

Với hơn 5,9 triệu người Ukraine tị nạn ở nước ngoài, và 4,4 triệu người phải rời khỏi chỗ ở trong nước do xung đột, việc cập nhật và xác minh đăng ký cử tri sẽ là một nhiệm vụ khổng lồ.

Các cuộc chiến cũng đã gây thiệt hại nặng nề cho cơ sở hạ tầng bầu cử. Theo Phó chủ tịch Ủy ban bầu cử Ukraine, Serhiy Dubovyk, hiện chỉ có 75% điểm bỏ phiếu của Ukraine đang hoạt động.

Gần 1 triệu người Ukraine đang phục vụ trong quân đội, nhiều người ở tiền tuyến, và thật khó để thấy họ có thể bỏ phiếu như thế nào nếu không có sự đảm bảo chấm dứt giao tranh.

Dubovyk cho biết việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về một cuộc bầu cử công bằng và tự do ở Ukraine sẽ cần 6 tháng chuẩn bị. Nếu bầu cử được tổ chức sớm hơn, “không thể đảm bảo hoàn toàn tuân thủ tất cả các tiêu chuẩn quốc tế”, ông nói.

Ông Zelensky thắng áp đảo trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 4/2019. (Ảnh: BBC)

Một số người Ukraine được Reuters phỏng vấn cho rằng nên tập trung vào vấn đề kết thúc xung đột, chứ không phải bầu cử.

“Người dân ở vùng chiến sự bằng cách nào đó cũng phải đi bỏ phiếu - liệu hòm phiếu có được chuyển đến cho họ không? Theo tôi, chúng ta cần kết thúc chiến sự trước, rồi mới tổ chức bầu cử", ông Roman, một người về hưu 61 tuổi nói.

Thật khó để thấy các cuộc bầu cử có thể diễn ra như thế nào. Một số vùng Ukraine vẫn đang bị kiểm soát. Hàng ngày, máy bay không người lái, tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo rơi xuống các khu vực. Thủ đô Kiev và các thành phố lớn khác vẫn thường xuyên bị mất điện kéo dài và dai dẳng do cơ sở hạ tầng điện và khí đốt bị nhắm trúng.

Phương Anh (Nguồn: CNN, Reuters )