Chuyên gia đề xuất 5 giải pháp then chốt xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp xanh

Chia sẻ tại Hội thảo “Tín dụng xanh cho doanh nghiệp và nhà nông năm 2025” diễn ra ngày 19/12, ông Nguyễn Xuân Cường, Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, đại biểu Quốc hội khóa XIV, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Tổng hội Nông nghiệp và PTNT Việt Nam, nhấn mạnh: tín dụng xanh là công cụ quan trọng để thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng nông nghiệp theo hướng xanh, tuần hoàn và bền vững. Việc định hướng dòng vốn vào sản xuất nông nghiệp an toàn, thân thiện với môi trường sẽ không chỉ thúc đẩy tăng trưởng xanh mà còn nâng cao giá trị nông sản Việt Nam.

Theo các chuyên gia, Đề án truyền thông “Tín dụng xanh cho doanh nghiệp và nhà nông năm 2025” không chỉ thúc đẩy phát triển nông nghiệp xanh mà còn góp phần lan tỏa thông điệp về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và thích ứng biến đổi khí hậu.

Ông Cường khẳng định bên cạnh tín dụng, truyền thông đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Truyền thông không chỉ là giải pháp hỗ trợ, mà còn là giải pháp dẫn dắt, giúp thay đổi nhận thức và lan tỏa niềm tin vào tăng trưởng xanh – xu thế tất yếu đã được Đảng và Nhà nước xác định bằng các chiến lược và đề án cụ thể.

Theo ông Cường, truyền thông về tín dụng xanh cần đi vào chiều sâu, bám sát từng ngành hàng, từng nhóm chủ thể sản xuất, từ hộ nông dân, hợp tác xã đến doanh nghiệp nhỏ và vừa, gắn với liên kết chuỗi giá trị. Khi thông tin chính sách và sản phẩm tín dụng được truyền tải đúng đối tượng, đúng nhu cầu, tín dụng xanh mới thực sự phát huy hiệu quả, trở thành động lực cho chuyển đổi mô hình sản xuất nông nghiệp.

TS. Nguyễn Trí Ngọc, Phó Chủ tịch Thường trực Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cho biết, Đề án truyền thông “Tín dụng xanh cho doanh nghiệp và nhà nông” được xây dựng trên cơ sở các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về tăng trưởng xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn và thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong đó, có thể kể đến Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân; cùng các quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến năm 2050 và Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn.

Theo các chuyên gia, tín dụng xanh là hướng đi tất yếu để thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, dư nợ tín dụng xanh hiện mới chiếm khoảng 4,5% tổng dư nợ tín dụng, tương đương ước 750 nghìn tỷ đồng, với tốc độ tăng trưởng bình quân hơn 21%/năm từ 2017 đến nay. Khoảng cách này vẫn chưa đáp ứng mục tiêu Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh đến 2030 và tầm nhìn 2050.

Thách thức lớn đối với ngân hàng là thiếu dữ liệu chuẩn về phát thải và năng lượng, chưa có cơ chế ưu đãi đủ mạnh để tạo động lực cho vay. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các SME, còn hạn chế về năng lực ESG, khó tiếp cận vốn xanh và tham gia thị trường trái phiếu xanh.

Đưa ra góp ý để đẩy mạnh chuỗi giá trị xanh, ông Phạm Xuân Hòe, chuyên gia kinh tế, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Cho thuê Tài chính Việt Nam (FLA), nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng, cho rằng chuỗi giá trị trong nông nghiệp chính là nền tảng xanh hóa nông nghiệp. Để triển khai hiệu quả tín dụng xanh cho DN và nông dân, trước hết chúng ta cần có các DN thực sự muốn làm xanh, bà con muốn làm xanh, thì khi đó mới triển khai được tín dụng xanh bền vững. Đồng thời đưa ra 5 đề xuất, cụ thể:

Thứ nhất, DN phải làm trụ cột trong câu chuyện xanh hóa: DN và chỉ DN mới có thể triển khai được tất cả các chuỗi giá trị, quy trình sản xuất và tiêu chuẩn về VIETGAP hoặc tất cả các tiêu chuẩn xanh từ các thị trường của châu Âu, Mỹ,...

Bên cạnh đó là câu chuyện đầu ra, tiêu chuẩn và quy trình sản xuất đối với các hộ dân đều phải là DN. Chỉ là các DN mới có thể theo sát để thực hiện những việc này cùng nông dân.

Thứ hai là quy tắc liên kết xanh: Đó chính là tôn trọng kỷ luật, các quy tắc, không được bán ra bên ngoài, ngoài DN đầu mối – DN trục của chuỗi giá trị.

DN phải là đầu mối và họ cần được hỗ trợ kinh phí để trực tiếp đào tạo chính người nông dân. Ai sẽ xác nhận và cấp phép chứng nhận xanh sạch theo tiêu chuẩn giảm phát thải từ Quyết định 21/2025/QĐ-TTg; Đặc biệt, đó là việc giảm chi phí logistics đối với việc vận chuyển xanh sạch từ các vùng nguyên liệu về các thành phố lớn.

Thứ ba, với ngân hàng: Các tổ chức tín dụng, đặc biệt là các NHTM cần đứng ra để kết nối ngang với các tổ chức tín dụng khác, thực hiện cho vay theo chuỗi giá trị đối với nông sản chủ yếu của Việt Nam.

Để giải quyết được câu chuyện này, cần triển khai ngân hàng đất đai. Khi người nông dân gửi đất, thì điều kiện tối thiểu phải trong thời gian 10 năm, họ được hưởng chênh lệch địa tô hàng năm với lãi suất đảm bảo cho những chi phí sinh hoạt từ cuộc sống của họ. Từ quỹ đất đó, ngân hàng đất đai sẽ cho thuê lại với các DN sản xuất, Ngân hàng đồng thời thu lợi tức để trả cho người nông dân. Có như vậy, DN mới tích tụ được ruộng đất để yên tâm xây dựng chuỗi giá trị và đầu tư sản xuất máy móc công nghệ hiện đại.

Thứ tư là câu chuyện bảo hiểm cho DN, bảo lãnh tín dụng cho DN trong nông nghiệp. Đây là việc làm rất quan trọng nên cần thiết được thực hiện với quy mô lớn từ Trung ương tới địa phương. Đi cùng bảo lãnh tín dụng là bảo hiểm tín dụng, những mô hình này Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan,... họ đã làm thành công.

Thứ năm là giải pháp truyền thông: Khi mạng xã hội phát triển, hãy chú trọng xây dựng các kênh tiktok ngắn với video clip sinh động và hiệu quả; những buổi talk show ngắn gọn là các đối tác là ngân hàng, là DN, hộ dân, chủ trang trại,... sẽ hiệu quả hơn nhiều những bài báo quá dài.

"Những nội dung về chính sách tín dụng xanh, chính sách về chuỗi giá trị, trang trại xanh,... cần đẩy mạnh tuyên truyền nhiều hơn bằng các buổi talkshow qua các kênh truyền thông chính thống. Nếu chúng ta làm được như vậy, thì bà con nông dân, HTX và các DN làm nông nghiệp đều tiếp cận, hiểu và thấm để làm” – ông Phạm Xuân Hòe nhấn mạnh.

Hồng Hương