Doanh nghiệp nông - thủy sản trước thách thức thuế quan và lãi suất năm 2026

Mặt bằng lãi suất thấp năm 2024 và ba quý đầu năm 2025 sẽ khó có thể duy trì được trong năm 2026. Đây sẽ là thách thức cho các doanh nghiệp (đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ, chế biến) tiếp cận gói tín dụng.

Đó là nhận định của chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Thành, Trường Đại học Fulbright Việt Nam tại hội nghị giải pháp trong biến động đối với ngành nông – thủy sản vừa diễn ra tại thành phố Cần Thơ.

Doanh nghiệp nông sản, thủy sản Việt Nam đang đứng trước những bài toán khó, buộc phải tìm ra cơ hội trong những biến động để duy trì sự ổn định và phát triển bền vững.

Không chỉ chính sách trong nước, doanh nghiệp Việt còn chịu ảnh hưởng bởi thách thức của kinh tế toàn cầu. Đó là chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ, đặc biệt đối với Việt Nam và các nước Đông Nam Á khác. Phân tích về việc này, chuyên gia Nguyễn Xuân Thành dự đoán khả năng Hoa Kỳ khó giảm thuế đối với hàng hóa Việt Nam, đặc biệt đối với các mặt hàng thủy sản sẽ chịu mức thuế 20%; riêng nông sản Việt Nam sang Hoa Kỳ sẽ được giảm thuế 0% nhưng chủ yếu ở các mặt hàng cà phê, điều, tiêu, một số sản phẩm ở một số ngành công nghiệp đặc thù.

Đi cụ thể hơn về câu chuyện tác động đến doanh nghiệp trong lĩnh vực nông, thủy sản, theo chuyên gia Nguyễn Xuân Thành đó là câu chuyện xuất nhập khẩu. Hiện nay người tiêu dùng Trung Quốc có sự chuyển đổi cơ cấu, tầng lớp trung lưu lớn, sức cầu của người tiêu dùng Trung Quốc nhắm vào các sản phẩm nông thủy sản chất lượng cao sẽ tăng lên. Đây là cơ hội và cũng là thách thức cho các doanh nghiệp nông, thủy sản Việt Nam.

Ngoài thị trường Hoa Kỳ và Trung Quốc, chuyên gia Nguyễn Xuân Thành phân tích trong năm tới, thị trường EU sẽ có nhiều thách thức hơn, đặc biệt là trong lĩnh vực thủy sản. Bởi lẽ, hiện Ấn Độ bị áp thuế suất cao từ Hoa Kỳ (50%) mặt hàng tôm, cá, do đó nước này sẽ đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường khác, đặc biệt là Liên minh châu Âu (EU). Sự dịch chuyển thị trường xuất khẩu của Ấn Độ sẽ tạo sự cạnh tranh với ngành thủy sản Việt Nam.

“Giai đoạn tới không phải là thời kỳ tăng trưởng dễ dàng. Doanh nghiệp cần chuẩn bị cho một môi trường biến động kéo dài, với áp lực về vốn, lãi suất, tỷ giá và cạnh tranh. Việc nâng cao năng lực tài chính, quản trị rủi ro và khả năng thích ứng sẽ quan trọng không kém, thậm chí quan trọng hơn tốc độ tăng trưởng ngắn hạn”, chuyên gia Đại học Fulbright Việt Nam nhấn mạnh.

Trước áp lực của chính sách thuế quan liên tục thay đổi, biến động về giá, thay đổi tỷ giá, những tiêu chuẩn sản xuất ngày càng siết chặt, cùng sự cạnh tranh gay gắt từ các thị trường cung ứng giá rẻ, doanh nghiệp nông sản, thủy sản Việt Nam đứng trước những bài toán khó, buộc phải tìm ra cơ hội trong những biến động để duy trì sự ổn định và phát triển bền vững.

Bà Đặng Mai Kim Ngân, Phó Tổng giám đốc Thuế và Pháp lý Deloitte Việt Nam cho rằng, giai đoạn 2025 – 2026 chứng kiến nhiều điều chỉnh quan trọng về thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế tối thiểu toàn cầu, tác động trực tiếp đến hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và xuất khẩu.

Trong bối cảnh đó, để quản trị rủi ro thuế và tăng cường “sức khỏe thuế” cho doanh nghiệp, Phó Tổng giám đốc Thuế và Pháp lý Deloitte Việt Nam cho rằng trong ngắn hạn, các doanh nghiệp cần đánh giá hiện trạng rủi ro thuế. Về trung và dài hạn, cần đặt ra nguyên tắc, quy trình khung quản trị thuế; đồng thời, thường xuyên kiểm tra, giám sát, liên tục hoàn thiện khung quản trị thuế,… nâng cao khả năng thích ứng và phát triển bền vững.

Theo bà Đặng Mai Kim Ngân, kiểm tra, theo dõi “sức khỏe thuế” bằng những việc làm đơn giản như xem xét báo cáo tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, bảng cân đối kế toán,… Bên cạnh đó, trong bối cảnh nền kinh tế số hóa như hiện tại thì quản trị công ty, quản trị thuế không thể tách rời khỏi công nghệ. Doanh nghiệp cần đầu tư công nghệ để hỗ trợ quản trị thuế, giảm được áp lực cho doanh nghiệp trong thanh, kiểm tra thuế.

“Số hóa công tác kế toán thuế, sử dụng phần mềm kế toán hiện đại để doanh nghiệp theo dõi sát sao dòng tiền, thuế giá trị gia tăng, chuẩn bị hồ sơ hoàn thuế nhằm rút ngắn thời gian kiểm tra của cơ quan chức năng. Đồng thời, nâng cao năng lực cho đội ngũ kế toán về các quy định thuế đặc thù của ngành nông, thủy sản để tránh các sai sót gây xuất toán chi phí hoặc bị phạt hành chính”, đại diện Deloitte Việt Nam gợi ý.

Về chính sách, bà Đặng Mai Kim Ngân kiến nghị Chính phủ áp dụng mức thuế suất ưu đãi (ví dụ 5%) hoặc cho phép khấu trừ toàn bộ thuế đầu vào cho các mặt hàng nông sản, thủy sản sơ chế để giảm bớt gánh nặng chi phí cho các doanh nghiệp. Đề xuất áp dụng cơ chế "hoàn trước, kiểm sau" đối với các doanh nghiệp có lịch sử tuân thủ thuế tốt để giải phóng dòng tiền nhanh chóng cho sản xuất kinh doanh. Chính sách thuế cần linh hoạt hơn, phù hợp với chuỗi giá trị từ sản xuất đến xuất khẩu, giúp doanh nghiệp tăng cường năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ở góc độ doanh nghiệp với nhiều năm hoạt động trong lĩnh vực thủy sản, ông Mai Xuân Phong, Tổng Giám đốc Tổng công ty Thủy sản Việt Nam khẳng định trước những thách thức hiện nay, doanh nghiệp muốn tiến ra thị trường quốc tế như châu Âu, Nhật Bản hay Hoa Kỳ bắt buộc phải đưa phát triển bền vững – ESG (môi trường, xã hội và quản trị) vào chiến lược kinh doanh; đưa các nội dung phát triển bền vững vào quy định, quy chế, điều lệ hoạt động của doanh nghiệp. Song song đó, trong quá trình sản xuất cần xây dựng kế hoạch cụ thể cho từng giai đoạn để thay đổi từ khâu chọn giống, nuôi trồng đến chế biến và xuất khẩu.

“Việc tuân thủ ESG là điều kiện tiên quyết để hàng hóa Việt Nam có thể tiếp cận và tồn tại ở các thị trường khó tính. Đặc biệt, các doanh nghiệp nông, thủy sản tham gia thị trường quốc tế buộc phải thực hiện ESG để không bị đào thải”, ông Phong khẳng định.

Dưới góc độ của một tổ chức tín dụng, theo ông Ngô Tấn Long, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu (ACB), để ngân hàng hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua các rào cản khó khăn về tài chính thì điều kiện tiên quyết là các doanh nghiệp phải minh bạch hóa sổ sách để ngân hàng thấy được “sức khỏe” tài chính thực sự của doanh nghiệp. Từ đó, việc tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp sẽ dễ dàng hơn và lãi suất cũng tốt hơn. Ngoài ra, các doanh nghiệp thực hành ESG (môi trường - xã hội - quản trị) thực chất sẽ có lợi thế lớn khi tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi và hiệu quả từ ngân hàng.

Ông Ngô Tấn Long nhận định, một doanh nghiệp chỉ tập trung vào một thị trường hoặc chỉ thuần xuất khẩu sẽ bị coi là rủi ro. Ngân hàng ưu tiên những doanh nghiệp biết đa dạng hóa thị trường, bao gồm cả việc khai thác thị trường nội địa.

Bức tranh kinh tế không còn dễ dàng trong năm 2026. Sự cộng hưởng từ áp lực lãi suất trong nước, hàng rào thuế quan quốc tế và các tiêu chuẩn xanh khắt khe đang tạo ra một bộ lọc đào thải mạnh mẽ. Tuy nhiên, trong thách thức luôn hiện hữu cơ hội cho những doanh nghiệp thích ứng nhanh. Việc chủ động minh bạch hóa tài chính, số hóa quản trị thuế và kiên trì theo đuổi chiến lược ESG không chỉ là tấm "thẻ thông hành" để bước ra thế giới, mà còn là nền tảng vững chắc cho doanh nghiệp nông - thủy sản Việt Nam biến những biến động của thị trường thành động lực phát triển bền vững.

Thu Hiền