Du lịch hướng tới Net Zero (bài 1): 'Trăm năm hạnh phúc' cùng du lịch cộng đồng

Bản chất của du lịch cộng đồng vốn mang trong mình những giá trị tương đồng mật thiết với mục tiêu Net Zero. Theo ông Phạm Hải Quỳnh, Viện trưởng Viện phát triển du lịch Châu Á (ATI), du lịch cộng đồng là mô hình do chính người dân địa phương phối hợp tổ chức, quản lý và làm chủ để đem lại lợi ích kinh tế song hành với việc bảo vệ môi trường chung.

Nội lực cộng đồng: “Gene” di truyền của sự bền vững

Du khách tham gia trồng dừa tại khu vực Phá Tam Giang, TP. Huế khi tham gia tour Net Zero. Ảnh: Hoàng Hải

Sự đồng lòng và nội lực của cộng đồng không chỉ giúp bảo vệ tài nguyên sinh thái mà còn là yếu tố then chốt để duy trì mô hình du lịch xanh một cách ổn định. Khi người dân được trao quyền và hưởng lợi công bằng, họ sẽ có ý thức tự thân trong việc bảo tồn "kho carbon" từ rừng, biển và các di sản văn hóa.

Tuy nhiên, mối quan hệ “không thể thiếu nhau” này chỉ thực sự bền vững khi dựa trên một nền tảng quản lý chặt chẽ. Ông Quỳnh cảnh báo rằng nếu không có quy chế minh bạch, sự tăng trưởng nóng của du khách có thể dẫn đến tình trạng thương mại hóa, tầm thường hóa văn hóa bản địa và gây ô nhiễm môi trường do khai thác quá tải.

Do đó, việc xây dựng nội lực cộng đồng phải đi đôi với thiết lập các quy tắc bắt buộc để đảm bảo lợi ích kinh tế không làm tổn thương các giá trị nguyên bản. “Chỉ khi cộng đồng thực sự làm chủ được công nghệ xanh và quy trình vận hành ít phát thải, họ mới trở thành hạt nhân thực thụ của chiến lược Net Zero”, ông Quỳnh chia sẻ.

Chuyển từ lý thuyết sang hành động, miền Trung Việt Nam đang nổi lên như một hình mẫu về sự kết hợp giữa du lịch cộng đồng và chiến lược Net Zero. Bà Nguyễn Thị Phương Nhung, chuyên gia tư vấn độc lập về phát triển dự án du lịch cộng đồng, nhận định rằng mô hình du lịch này là “đường tắt” để đạt mục tiêu Net Zero nhờ ưu thế giảm phát thải tự nhiên từ việc sử dụng các phương tiện di chuyển nhẹ như xe đạp, thuyền chèo và chuỗi cung ứng thực phẩm tại chỗ.

Từ những “vết chân xanh” đến hệ sinh thái du lịch Net Zero

Những mô hình như tour “Zero Waste Thủy Biều” tại Huế hay “Bữa ăn trên cánh đồng” tại Hội An đang phát triển hiện nay có thể là minh chứng cho xu hướng này, nơi du lịch không tiếng động cơ và giảm nhựa đã trở thành tiêu chuẩn vận hành.

Bảng so sánh chỉ số phát thải được đưa ra bởi thạc sĩ Nguyễn Thị Phương Nhung. Đồ họa: Nhân Tâm. Ảnh: Hoàng Hải

Và để nâng tầm sự cộng hưởng này, các chuyên gia đề xuất những giải pháp mang tính hệ thống như hình thành “Liên minh Du lịch CBT Net Zero Miền Trung” (CBT – Community-based tourism: Du lịch cộng đồng) và thiết lập cơ chế “Tín chỉ carbon nội vùng”.

Ông Trần Quang Hào, Chi hội trưởng Chi hội Du lịch cộng đồng TP. Huế cho hay, để có thể hướng tới du lịch Net Zero, nâng cấp hạ tầng xanh, như thay thế máy xăng bằng động cơ điện cho thuyền bè trên sông và đầm phá, là điều cấp thiết. “Khi du khách có thể trực tiếp mua tín chỉ carbon để trồng rừng phòng hộ tại địa phương, họ không chỉ bù đắp dấu chân carbon của mình mà còn trực tiếp tạo ra sinh kế bền vững cho người dân”, ông Hào chia sẻ thêm.

Từ những nhận định trên có thể thấy sự kết nối giữa du lịch cộng đồng và mục tiêu Net Zero tạo thành một vòng lặp tất yếu: du lịch tạo ra nguồn lực tài chính và ý thức để bảo vệ thiên nhiên, và chính thiên nhiên xanh cùng bản sắc nguyên bản lại trở thành tài sản vô giá để cộng đồng làm du lịch bền vững. Trong mối quan hệ hữu cơ này, bất kỳ mắt xích nào cũng không được tách rời. Nếu thiếu đi cộng đồng, Net Zero chỉ là những con số khô khan trên báo cáo; và nếu thiếu đi mục tiêu phát thải thấp, du lịch cộng đồng sẽ sớm kiệt quệ trước những biến đổi khắc nghiệt của môi trường.

Và đã đến lúc, ngành du lịch ngừng nhìn nhận Net Zero như một gánh nặng chi phí, mà hãy xem đó là tấm vé thông hành đưa du lịch Việt Nam chạm đến trái tim của những du khách có trách nhiệm. Những bước chân không để lại dấu vết carbon trên cỏ, những nụ cười tự hào của người dân bên cánh rừng được phục hồi, hay những dòng sông không còn tiếng động cơ…là đích đến cần hướng tới.

Nhân Tâm