Chuyên gia thảo luận về công tác đào tạo nhân lực công nghệ số và AI hiện nay

Ngày 20/6/2025, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo; Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên; Câu lạc bộ Khoa - Trường - Viện Công nghệ thông tin - Truyền thông Việt Nam (FISU Việt Nam) tổ chức tọa đàm khoa học “Đào tạo nhân lực chất lượng cao về công nghệ số và trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam - Thực trạng và giải pháp”.

Buổi tọa đàm có sự góp mặt của ông Vũ Thanh Mai - Phó Trưởng ban Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Lê Huy Nam - Vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Lê Huy Hoàng - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; bà Lê Thị Mai Hoa - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Thủy - Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam, Chủ tịch FISU Việt Nam; Tiến sĩ Đặng Văn Huấn - Phó Vụ Trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo; Tiến sĩ Võ Xuân Hoài - Phó Giám đốc Trung tâm đổi mới sáng tạo Quốc gia, Bộ Tài chính; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Trung Nghĩa - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên;... cùng lãnh đạo các trường đại học; đại diện Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và một số công ty, doanh nghiệp trên cả nước.

Về phía tỉnh Thái Nguyên có sự tham gia của bà Hứa Thị Kiều Hoa - Phó Trưởng phòng Phòng Khoa giáo - Văn hóa Văn nghệ, Ban Tuyên giáo và Dân vận tỉnh Thái Nguyên; ông Đào Ngọc Tuất - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thái Nguyên; ông Nguyễn Văn Kiên - Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thái Nguyên.

Toàn cảnh buổi tọa đàm. Ảnh: Thúy Hiền.

Phát biểu khai mạc tọa đàm, ông Vũ Thanh Mai khẳng định: “Công nghệ số và AI đóng vai trò vô cùng quan trọng. Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho công nghệ số và AI là nhiệm vụ chiến lược, vừa cấp bách vừa lâu dài, quyết định tương lai và vị thế của dân tộc, đòi hỏi quyết tâm chính trị cao, tầm nhìn chiến lược, giải pháp đồng bộ và sự vào cuộc của toàn hệ thống chính trị và xã hội, với vai trò nòng cốt của ngành giáo dục, các nhà khoa học và cộng đồng doanh nghiệp công nghệ.

Đặc biệt, các ý kiến và kiến nghị tại tọa đàm sẽ được tổng hợp để tham mưu cho Đảng, Nhà nước những chủ trương, chính sách phù hợp, kịp thời nhằm tháo gỡ những “nút thắt” trong công tác đào tạo nguồn nhân lực chiến lược này”.

Ông Vũ Thanh Mai - Phó Trưởng ban Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương. Ảnh: Thúy Hiền.

Về thực trạng đào tạo nhân lực, hiện cả nước có khoảng 150 trường đại học, cao đẳng đào tạo liên quan đến công nghệ thông tin và truyền thông, cùng với khoảng 74.000 doanh nghiệp công nghệ đóng góp quan trọng vào việc đào tạo nguồn nhân lực.

Tuy nhiên, công tác đào tạo nhân lực về công nghệ số và trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế về quy mô và chất lượng. Cụ thể, chương trình đào tạo nặng về lý thuyết, thiếu cập nhật công nghệ mới và chưa phản ánh hết nhu cầu thực tế. Số lượng giảng viên có trình độ cao và kinh nghiệm thực tế còn hạn chế. Nhiều sinh viên ra trường phải đào tạo lại, thiếu tư duy sáng tạo và kỹ năng làm việc toàn cầu. Liên kết giữa nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp còn lỏng lẻo, thiếu thực chất. Doanh nghiệp chủ yếu đóng vai trò “người sử dụng cuối cùng” thay vì “người đồng hành, đặt hàng”.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Trung Nghĩa - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên. Ảnh: Thúy Hiền.

Phát biểu tại buổi tọa đàm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Trung Nghĩa - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên cho biết, tọa đàm có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh công cuộc chuyển đổi số quốc gia và phát triển kinh tế số.

Mục tiêu chính của tọa đàm là đánh giá toàn diện thực trạng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, từ đó đề xuất các quan điểm, mục tiêu và giải pháp đột phá nhằm nâng cao quy mô, chất lượng và cơ cấu nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Qua đó, góp phần quan trọng vào việc thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Tổng hợp các ý kiến đóng góp, góp ý từ các lãnh đạo, chuyên gia trong ngành giáo dục và đào tạo, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Thủy - Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam, Chủ tịch FISU Việt Nam cho biết, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang định hình lại toàn bộ bức tranh kinh tế - xã hội toàn cầu, với công nghệ số là những trụ cột cốt lõi. Đặc biệt, trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một trong những công nghệ xuyên ngành quan trọng của thời đại và hiện đang đóng vai trò then chốt, mang tính chiến lược trong nhiều lĩnh vực, từ y tế, tài chính, công nghiệp đến giáo dục của đất nước.

Theo Giáo sư Nguyễn Thanh Thủy, thực trạng đào tạo nhân lực công nghệ số và trí tuệ nhân tạo hiện nay có 3 ưu điểm lớn.

Thứ nhất, lĩnh vực công nghệ số và AI nhận được sự quan tâm và đầu tư lớn của Đảng, Nhà nước và Chính phủ. Nghị quyết số 57-NQ/TW đã xác định nhiệm vụ quan trọng “Phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.

Trước đó, một loạt các quyết định như Quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030" và Quyết định số 121/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng Trí tuệ nhân tạo đến năm 2030, Quyết định số 1017/QĐ-TTg ngày 21/9/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình ''Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050'' đã tạo hành lang pháp lý và động lực mạnh mẽ.

Thứ hai, các cơ sở đào tạo của Việt Nam rất năng động trong nắm bắt các xu hướng đào tạo mới. Nhiều đại học lớn như Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cùng các cơ sở giáo dục đại học đã nhanh chóng mở các ngành, chuyên ngành đào tạo về lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông như Khoa học dữ liệu, AI, An toàn thông tin.

Theo thống kê của FISU Việt Nam, số lượng các chương trình đào tạo liên quan đến AI, khoa học dữ liệu đã tăng nhanh trong thời gian gần đây (đã có tới 50 trường đào tạo chuyên ngành liên quan tới AI, trong đó có khoảng 15 trường có ngành/chuyên ngành AI, mã 7480107); hình thành một số bộ môn, khoa, viện nghiên cứu đào tạo về AI tại các trường đại học, trong đó Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh và Đại học Bách khoa Hà Nội đóng vai trò tiên phong.

Thứ ba, chúng ta có sự phát triển nhanh chóng của cộng đồng công nghệ. Các doanh nghiệp công nghệ số và AI ngày càng lớn mạnh (khoảng 74.000 doanh nghiệp, trong đó có nhiều doanh nghiệp đóng vai trò dẫn dắt nền kinh tế số), tạo ra nhu cầu và cũng là nơi thực hành, phát triển kỹ năng cho nhân lực trẻ.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Thủy - Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam, Chủ tịch FISU Việt Nam. Ảnh: Thúy Hiền.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Giáo sư Nguyễn Thanh Thủy đánh giá hiện nay vẫn tồn tại một số bất cập đến từ nhiều nguyên nhân.

Một là bất cập của chương trình đào tạo. Chương trình đào tạo tại nhiều trường vẫn còn nặng về lý thuyết, thiếu cập nhật các công nghệ mới nhất như AI tạo sinh, điện toán đám mây thế hệ mới, blockchain ứng dụng,... chưa phản hết được thực tế phân hóa theo nhu cầu. Điều này là hệ quả của một số bất cập như cơ chế tài chính cho giáo dục, sự chậm trễ trong cập nhật chương trình, hay sự thiếu đồng bộ giữa các trường đại học.

Hai là thiếu hụt giảng viên có kinh nghiệm “thực chiến”. Số lượng giảng viên có trình độ cao và kinh nghiệm làm việc thực tế trong các dự án AI, Big Data còn hạn chế. Giảng viên có trình độ chủ yếu tập trung ở các đơn vị đào tạo lớn. Nhiều chuyên gia giỏi đang làm việc tại doanh nghiệp với mức đãi ngộ cao, gây khó khăn trong việc thu hút họ tham gia giảng dạy.

Ba là khoảng cách kỹ năng. Đối với AI, các kỹ năng chuyên sâu về thuật toán, mô hình hóa dữ liệu, học máy... vẫn là điểm nghẽn.

Bốn là liên kết nhà trường - doanh nghiệp còn nặng tính hình thức. Mặc dù có nhiều biên bản ghi nhớ hợp tác, nhưng việc triển khai vào thực chất, như doanh nghiệp tham gia sâu vào xây dựng chương trình, giảng viên doanh nghiệp đứng lớp thường xuyên, hay sinh viên được thực tập trong các dự án thực tế có chất lượng vẫn chưa phổ biến.

Năm là thiếu tiêu chuẩn nghề nghiệp chung. Việc thiếu một bộ tiêu chuẩn nghề nghiệp quốc gia cho các vị trí trong ngành công nghệ số và AI gây khó khăn cho cả việc đào tạo lẫn tuyển dụng, đánh giá năng lực nhân sự, mặc dù có những cố gắng gần đây.

“Nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ số và AI là yếu tố quyết định sự thành công của quá trình chuyển đổi số và phát triển kinh tế đất nước. Trong hành trình đó, các Hội, Hiệp hội nghề nghiệp không chỉ đóng vai trò là cầu nối đơn thuần mà còn là một kiến trúc sư; một nhạc trưởng điều phối, kiến tạo nên một hệ sinh thái đào tạo và phát triển nhân lực năng động, hiệu quả và bền vững.

Để vai trò này được phát huy tối đa, cần có sự cam kết mạnh mẽ và phối hợp đồng bộ hơn nữa giữa Chính phủ, các Bộ ngành, cơ sở đào tạo, cộng đồng doanh nghiệp và chính bản thân các Hội, Hiệp hội.

Những thách thức về nguồn lực, cơ chế phối hợp, và tốc độ thay đổi của công nghệ là không nhỏ, nhưng với sự chủ động, sáng tạo và quyết tâm, các Hội, Hiệp hội ngành hoàn toàn có thể trở thành đòn bẩy then chốt, góp phần đưa Việt Nam tiến nhanh và vững chắc trên bản đồ công nghệ số toàn cầu, hiện thực hóa khát vọng về một quốc gia số hùng cường. Cộng đồng FISU Việt nam, với khoảng 200 đơn vị thành viên là các cơ sở đào tạo và nghiên cứu về công nghệ thông tin và truyền thông sẽ là nhân tố tích cực trong quá trình này”, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Thủy cho hay.

Thúy Hiền