Chuyên gia Vũ Vinh Phú: Vấn đề chủ yếu phát sinh từ nội bộ thương nhân đầu mối với đại lý, chú ý thu thuế VAT

Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp xăng dầu có phản ánh về việc lỗ. Là một người theo dõi nhiều về vấn đề xăng dầu, ông có ý kiến thế nào?

Việc tổ chức 3 đoàn kiểm tra là nhằm mục đích làm rõ những khó khăn, vướng mắc, những kiến nghị của thương nhân đầu mối và các đại lý bán lẻ. Đây là một quyết định rất kịp thời và đúng đắn, thể hiện vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước về xăng dầu - ở đây là Bộ Công Thương.

Bởi, trong thực tế có những doanh nghiệp có khó khăn thật tuy nhiên cũng có những trường hợp kiến nghị và đề xuất chưa được đúng đắn gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước cho nên là phải làm rõ đúng sai để trả lời công luận và minh bạch ở trên thị trường. Để làm rõ thì phải xuống tận cơ sở kiểm tra chứng từ, hạch toán nhập xuất hàng hóa và có biên bản kiến nghị rất cụ thể trên nguyên tắc công khai, minh bạch.

Hiện nay nhiều ý kiến cho rằng vẫn có mâu thuẫn về phân chia lợi nhuận giữa thương nhân đầu mối, tổng đại lý với cửa hàng bán lẻ. Ông bình luận gì về vấn đề này?

Chuyên gia Vũ Vinh Phú: Quyết định kiểm tra xăng dầu của Bộ Công Thương là kịp thời, đúng đắn

Bộ trưởng đã tuyên bố là nguồn cung đủ. Vậy nếu nguồn cung đủ tại sao lại xảy ra tình trạng trên? Việc thiếu xăng dầu có thật hay không?

Thời gian qua Bộ Công Thương đã xử phạt 7 doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu bằng cách tạm thời thu hồi giấy phép, song hiện nay đã trả cho 5 doanh nghiệp. Vậy việc này không gây ảnh hưởng lớn đến nguồn cung, thiếu xăng dầu chỉ là cục bộ?

Vấn đề ở đây theo tôi chủ yếu phát sinh từ nội bộ giữa thương nhân đầu mối với các đại lý bán lẻ xăng dầu. Hiện nay chúng ta có nhiều đầu mối nhập khẩu xăng dầu, đây chính là điều phức tạp trong mối quan hệ giữa các thương nhân và đại lý bán lẻ.

Đặc biệt vấn đề này chỉ xảy ra ở một số thị trường các tỉnh phía Nam, các tỉnh phía Bắc chưa phát hiện. Chính vì vậy, nhân dịp kiểm tra này, Bộ Công Thương phải tổ chức lại cuối chuỗi cung ứng xăng dầu và xây dựng các phần mềm quản lý và đưa công nghệ thông tin vào để quản lý việc kinh doanh xăng dầu; kiểm tra trực tiếp và kết hợp với công nghệ để quản lý mặt hàng quan trọng này.

Trong quá trình kiểm tra phải tranh thủ sự ủng hộ của chính quyền địa phương và ý kiến trung thực, trách nhiệm của người dân ở xung quanh khu vực.

Thời gian vừa qua, nhà nước yêu cầu xuất hóa đơn VAT cho người mua lẻ nhưng thực tế người mua lẻ hiện nay phần lớn không lấy hóa đơn. Vậy theo ông, số tiền này chảy vào túi ai?

Hiện có quy định giao dịch từ 200 nghìn đồng trở lên là phải viết hóa đơn, điều này vừa đảm bảo quản lý nhà nước về thuế, vừa đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng, việc này cần phải thực hiện nghiêm túc. Đây cũng là cơ sở để thu thập chứng cứ, để kiểm tra một cách xác đáng và chính xác việc viết hóa đơn.

Hiện giờ đang sử dụng hóa đơn điện tử thì theo tôi, cần kết nối với mạng máy tính đến máy tính tiền và kết nối đến các Cục Thuế. Để từ đó minh bạch thị trường.

Việc tổ chức 3 đoàn kiểm tra là nhằm mục đích làm rõ những khó khăn, vướng mắc, những kiến nghị của thương nhân đầu mối và các đại lý bán lẻ

Ông có đề xuất gì để giúp việc điều hành xăng dầu hiệu quả hơn?

Một lý do khiến thị trường xăng dầu bất ổn định bởi, hiện 30% xăng dầu thành phẩm là phải nhập khẩu, chúng ta mới chỉ sản xuất được 70% nên vẫn phụ thuộc vào giá xăng dầu thế giới.

Bên cạnh đó, quỹ bình ổn xăng dầu chỉ đáp ứng được khi tăng giảm xăng dầu với biên độ nhẹ. Khi có biến động lớn thì quỹ bình ổn xăng dầu có hiệu quả thấp và có lúc gây khó khăn cho công tác bình ổn giá.

Tôi kiến nghị cần thay quỹ bình ổn xăng dầu bằng quỹ hiện vật, đó chính là dự trữ xăng dầu, với lượng dự trữ lên đến hàng triệu tấn, sử dụng từ 3 đến 6 tháng, và nhà nước cần đầu tư sớm. Chứ hiện nay lượng dự trữ chúng ta mỏng quá.

Đơn cử, hiện nay Trung Quốc người ta đang mua dầu mua than cho vào kho. Khi nào giá thấp người ta mua vào, khi nào giá cao họ mới đưa ra để bình quân lại giá, như vậy khi nào có sự biến động lớn về giá xăng dầu thì có thể điều chỉnh được, tránh không ảnh hưởng đến đời sống nhân dân và doanh nghiệp.

Điều nữa cần phải khẳng định là vai trò của quản lý thị trường. Ví dụ, quản lý thị trường Hà Nội bây giờ là 700 quân; một số địa phương khác cũng có hàng trăm quân. Vậy thì bây giờ lực lượng này phải bám sát địa phương, kết hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương thì sẽ biết cây xăng có thiếu hay không. Kiểm tra sổ sách chứng từ thì sẽ biết doanh nghiệp có lỗ hay không… Quản lý thị trường họ nắm địa bàn “trong lòng bàn tay”, có thể biết được.

Về cơ chế giá bán,nếu đánh thuế tiêu thụ đặc biệt ngang hàng với với thuốc lá, rượu thì là “nỗi oan” cho xăng dầu. Bởi vì xăng dầu là mặt hàng thiết yếu, nhân dân, doanh nghiệp tiêu dùng rất tiết kiệm, chứ không phải hoang phí, xa xỉ.

Tôi kiến nghị nên bỏ thuế tiêu thụ đặc biệt để góp phần ổn định giá cả. Và ở ngưỡng 20 - 22 nghìn đồng/lít thì doanh nghiệp có thể trụ vững được và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và đời sống tiêu dùng của dân bớt khó khăn. Hiện là 23-24 nghìn đồng/lít là vẫn cao nên Bộ Công Thương cần đề xuất với Quốc hội xem xét và kết hợp với Bộ Tài chính giải quyết vấn đề này.

Kỳ điều hành sắp tới, liên bộ dự định điều hành vào 5/9, nhưng Hiệp hội Xăng dầu đã có ý kiến nên điều hành vào ngày 1/9. Theo tôi nên điều hành đúng vào ngày này vì giá xăng dầu đang có xu hướng lên, cho nên cần điều hành đúng ngày. Giá dầu lên 16% trong tuần vừa rồi. Cho nên cần điều hành đúng ngày để giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp..

Ngoài ra, chu kỳ 10 ngày là lạc hậu rồi. Chu kỳ tôi đề xuất là 5 ngày. Chu kỳ ảnh hưởng rất nhiều đến vấn đề chi phí xăng dầu, điều hành sớm sẽ tránh thua thiệt cho người tiêu dùng.

PGS.TS Ngô Trí Long - Chuyên gia kinh tế:

Để nói việc doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu lỗ hay lãi thì cần phân tích cụ thể qua báo cáo tài chính của doanh nghiệp, chứ chúng ta không thể kết luận vấn đề này nếu chưa phân tích cụ thể. Nhưng trong bối cảnh hiện nay chúng ta cũng cần chia sẻ với doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Bởi giá xăng dầu thế giới hiện nay lên - xuống thất thường, khó đoán định, khi lên thì lên rất cao nên doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cũng bị ảnh hưởng rất lớn. Do vậy, trong thời điểm hiện nay có thể doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu sẽ không có lãi, thậm trí thua lỗ.

Hiện nay chúng ta không truy thu được thuế VAT của xăng dầu bán lẻ cũng là một trong những nguyên nhân việc buôn lậu xăng dầu diễn biến phức tạp như hiện nay. Bởi hiện chúng ta chỉ kiểm soát được thuế đầu vào chứ chưa kiểm soát được thuế đầu ra. Chính vì vậy, nếu thuế VAT nhà nước không quản lý được chặt chẽ thì nhà nước sẽ bị thất thu một nguồn lớn, và khi nhà nước không thu được thì khoản đó sẽ rơi vào túi người bán, tức là rơi vào túi doanh nghiệp.

Phương Lan - Hoàng Lan (thực hiện)