Chuyển trọng tâm từ thu sang củng cố nền tảng thu bền vững

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ Mười, sáng nay, 30/10, ngay sau phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận tại hội trường về: tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2025, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2026; kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch 5 năm giai đoạn 2021-2025; dự kiến các kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2026-2030, đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030.

Cân nhắc thận trọng việc nới rộng chính sách tài khóa

Năm 2025 là năm cuối của kế hoạch tài chính ngân sách và đầu tư công trung hạn 2021-2025, đồng thời là năm bản lề để bước vào giai đoạn phát triển mới 2026-2030. Trong bối cảnh kinh tế trong nước và quốc tế có nhiều biến động, các ĐBQH ghi nhận, điều hành ngân sách đầu tư công và tài chính quốc gia đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội, duy trì đà tăng trưởng hợp lý.

Tuy nhiên, nhìn sâu hơn, các đại biểu cho rằng, có thể thấy một số vấn đề cần được phân tích và xử lý ở tầm chiến lược để tạo nền tảng tài khóa vững chắc cho giai đoạn tới.

ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

Theo ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị), cần nhìn nhận rõ rằng, cơ cấu thu - chi ngân sách hiện nay vẫn còn thiếu bền vững; tăng thu ngân sách những năm gần đây chủ yếu nhờ vào một số yếu tố tình thế, chưa hình thành được động lực lâu dài. Các nguồn thu mới từ kinh tế số, thương mại điện tử, dịch vụ xuyên biên giới chưa được khai thác có hiệu quả.

Mặt khác, thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước còn rất thấp trong khi chi thường xuyên vẫn chiếm tỷ lệ cao. Việc tiết kiệm 10% chi thường xuyên chủ yếu thông qua cắt giảm nhiệm vụ, chưa đến từ đổi mới công nghệ, cải cách quy trình hay sắp xếp tinh gọn bộ máy. “Vì vậy, cần chuyển trọng tâm từ thu sang củng cố nền tảng thu bền vững bằng cải cách chính sách thuế, hoàn thiện quản lý thu, chống thất thu gắn với nuôi dưỡng nguồn thu lâu dài”, đại biểu Hà Sỹ Đồng lưu ý.

Cho rằng, trong nhiệm kỳ tới, với việc đất nước sẽ triển khai nhiều dự án quan trọng quốc gia, đòi hỏi nguồn lực đầu tư rất lớn nên việc nới rộng bội chi, tăng nợ công để tăng nguồn đầu tư là nhu cầu khách quan, song, ĐBQH Trần Văn Lâm (Bắc Ninh) nhấn mạnh, việc nới rộng chính sách tài khóa cần phải được xem xét, tính toán, cân nhắc một cách thận trọng, kỹ lưỡng đi đôi với việc tăng cường chất lượng, hiệu quả đầu tư.

ĐBQH Trần Văn Lâm (Bắc Ninh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Trong đó, những yếu kém ở tất cả các khâu của lĩnh vực đầu tư cần phải sớm được khắc phục; từ việc lựa chọn các dự án đầu tư phải thật sự cần thiết, có tiềm năng hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững đến các khâu chuẩn bị dự án, chuẩn bị đầu tư, tổ chức triển khai, thực hiện giải ngân để đưa nguồn vốn sớm phát huy hiệu quả, giảm thiểu tối đa các lãng phí do chậm giải ngân, chuyển nguồn sang năm sau.

“Có như vậy thì áp lực về bội chi, nợ công mới được giải tỏa, các cân đối vĩ mô mới được bảo đảm vững chắc và tăng trưởng kinh tế mới thực sự đi vào chiều sâu, chất lượng và bền vững”, đại biểu Trần Văn Lâm nêu quan điểm.

Nghiên cứu đổi mới khâu dự toán

Quan tâm đến dự toán ngân sách nhà nước năm 2026, ĐBQH Trần Văn Tiến (Phú Thọ) cho rằng, tổng thu ngân sách nhà nước năm 2026 tăng 5,88% so với năm 2025 trong khi tăng trưởng GDP tăng 10% trở lên là chưa hợp lý. Do đó, đại biểu đề nghị nâng mức tỷ lệ tăng thu ngân sách lên tương đương với mức tăng trưởng kinh tế.

ĐBQH Trần Văn Tiến (Phú Thọ) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Bên cạnh đó, tỷ lệ huy động vào ngân sách nhà nước khoảng 17,4% GDP (thấp hơn so với mức 18,7% GDP của năm 2025); thu từ thuế, phí đóng góp khoảng 13% GDP (con số này của năm 2025 là 13,5% GDP). Đại biểu Trần Văn Tiến đề nghị, Chính phủ nghiên cứu các chỉ tiêu này để bảo đảm tính hợp lý.

Đại biểu Trần Văn Tiến cũng chỉ rõ, dự toán thu ngân sách nhà nước vẫn còn nhiều khoản thu có mức tăng trưởng thấp hoặc rất thấp như: dự toán thu tiền sử dụng đất; thu từ cổ tức, lợi nhuận sau thuế, chênh lệch thu chi Ngân hàng Nhà nước, thu từ dầu thô, thu từ các hoạt động xuất nhập khẩu...

“Chính phủ cần rà soát và điều chỉnh mức tăng trưởng của một số chỉ tiêu ảnh hưởng đến tăng trưởng GDP nhằm bảo đảm tính khả thi cho tăng trưởng kinh tế năm 2026”, đại biểu đề nghị.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Ngoài ra, thu ngân sách trung ương có xu thế giảm. Năm 2025, thu ngân sách trung ương chiếm 48,4% tổng thu ngân sách nhà nước. Năm 2026, thu ngân sách trung ương chiếm 47,88% tổng thu ngân sách nhà nước. Do vậy, đại biểu Trần Văn Tiến lưu ý, cần xem xét thêm về cơ cấu thu ngân sách nhà nước nhằm bảo đảm vai trò ngân sách trung ương trong phát triển kinh tế - xã hội.

Đại biểu Trần Văn Lâm đề nghị, trong nhiệm kỳ tới, nên nghiên cứu đổi mới khâu dự toán để vừa đặt dự toán ở mức an toàn, khả thi cao, đồng thời xác định mức dự phòng vượt thu nếu điều kiện thuận lợi cho phép. Bên cạnh dự toán thu thì cũng phải xác lập ngay dự toán chi. Dự toán chi cũng phải được xây dựng đồng bộ tương ứng để có kế hoạch bố trí sử dụng nguồn vượt thu dự toán cho các nhiệm vụ, các dự án theo thứ tự ưu tiên đã được xác lập ngay từ đầu. Như vậy, sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và cũng bớt đi nỗi băn khoăn cao thấp trong khâu lập và phê duyệt dự toán ngân sách hàng năm.

Minh Trang