Chuyển từ tiếng Anh 'học để thi' sang 'học để giao tiếp'

Học sinh Trường THCS Cầu Giấy (Hà Nội) thuyết trình tiếng Anh. Ảnh: NTCC

Xu hướng tất yếu

Theo báo cáo Chỉ số thông thạo Anh ngữ EF 2025, Việt Nam xếp thứ 64 thế giới với 500 điểm, tăng so với 498 điểm của năm trước. Trong khu vực châu Á, Việt Nam đứng thứ 7/25 quốc gia, vượt Indonesia (471 điểm), Trung Quốc (464 điểm), Lào (461 điểm) và Campuchia (390 điểm). Việt Nam hiện chỉ còn cách nhóm dẫn đầu, Malaysia (581 điểm) và Philippines (569 điểm). Khoảng cách này được nhận định là "thu hẹp đáng kể" so với 5 năm trước.

Đáng chú ý, lực lượng lao động trẻ từ 26-30 tuổi đạt điểm trung bình 544 điểm, cao nhất trong tất cả nhóm tuổi, cho thấy thế hệ mới đang tự tin hơn và sẵn sàng hội nhập sâu vào thị trường lao động toàn cầu. Người học ngày càng chuyển từ “học để thi” sang “học để giao tiếp”. Khoảng cách giữa kỹ năng đọc và nói đang thu hẹp, nhiều chuyên gia sử dụng tiếng Anh trực tiếp trong nghiên cứu và hợp tác quốc tế thay vì chỉ phục vụ thi cử.

Việc tiếp tục cải thiện điểm số và củng cố vị trí trong nhóm quốc gia có năng lực tiếng Anh trung bình của châu Á của Việt Nam cho thấy những tín hiệu vui trong việc dạy và học tiếng Anh ở Việt Nam.

TS Vũ Thị Phương Anh (Viện trưởng Viện Đào tạo và hợp tác quốc tế, Trường Đại học quốc tế Hồng Bàng) từng chia sẻ trong quá trình công tác, bà đã từng gặp những giáo viên dạy môn Tiếng Anh tại Việt Nam khá lúng túng khi phải giao tiếp với người nói tiếng Anh bản ngữ. “Nhìn chung, giáo viên Tiếng Anh ở trường phổ thông của Việt Nam nắm vững ngữ pháp, vốn từ vựng cũng ổn, kỹ năng đọc - viết tiếng Anh tương đối tốt, nhưng tương tác trực tiếp bằng ngôn ngữ nói thì khá yếu” - TS Phương Anh nhận xét. Điều này dẫn đến chất lượng giảng dạy chương trình tiếng Anh trong các trường phổ thông công lập hiện nay chưa thực sự đảm bảo, trình độ giáo viên chưa theo kịp tốc độ học của học sinh, nhất là kỹ năng nghe – nói. Nhiều học sinh ở các thành phố lớn đã đạt 7.0 – 8.0 IELTS, phần lớn nhờ sự đầu tư học tập từ gia đình, không chỉ từ trường phổ thông.

Giải pháp để nâng chất lượng đồng đều

Việc học để thi sẽ kéo theo việc luyện đề để đạt điểm số cao thay vì rèn luyện khả năng sử dụng ngôn ngữ trong môi trường thật. Điều này sẽ trở thành rào cản lớn khi Việt Nam ngày càng hội nhập sâu vào kinh tế toàn cầu, buộc người học phải thay đổi để thích ứng. Nhà tuyển dụng khi tuyển dụng nhân sự không chỉ quan tâm đến bằng cấp, chứng chỉ của ứng cử viên mà hơn cả, họ cần nhân sự có thể sử dụng tiếng Anh thành thạo trong quá trình trao đổi chuyên môn. Nhiều cuộc họp được tổ chức hoàn toàn bằng tiếng Anh; các báo cáo khoa học, đề tài nghiên cứu, mô hình kỹ thuật đều yêu cầu đọc – hiểu và trình bày bằng tiếng Anh; việc hợp tác quốc tế trở nên phổ biến, đòi hỏi khả năng giao tiếp tự nhiên, nhanh nhạy, chuẩn xác.

Các cuộc thi trong trường phổ thông ngày nay bên cạnh phần kiểm tra từ vựng, ngữ pháp, kỹ năng nghe, đọc hiểu đã được chú trọng. Riêng kỹ năng nói do điều kiện về lớp học với sĩ số đông, thời gian ngắn nên việc học chính khóa trên lớp hầu như chưa thể đáp ứng được việc này. Các câu lạc bộ tiếng Anh ra đời với đa dạng các hoạt động như tranh biện, thuyết trình bằng tiếng Anh, các hoạt động trao đổi văn hóa, giao lưu giữa học sinh Việt Nam với học sinh quốc tế… được tổ chức nhằm tăng cường cơ hội sử dụng ngoại ngữ trong môi trường thật thay vì chỉ trong phạm vi các bài thi, bài kiểm tra lựa chọn đáp án đúng.

Các chuyên gia nhấn mạnh học sinh cần tiếp xúc tiếng Anh thường xuyên qua nhiều hình thức: xem phim, nghe nhạc, đọc truyện, giao tiếp với thầy cô bản ngữ, thay vì chỉ dựa vào tiết học trên lớp hay bài tập sách giáo khoa.

Trong kỷ nguyên số, sự thay đổi và phát triển của công nghệ số với tốc độ chóng mặt cần quan tâm, ưu tiên dạy một số môn học thuộc các lĩnh vực liên quan đến chuyển đổi số bằng tiếng nước ngoài giúp học sinh Việt Nam không chỉ bắt kịp xu thế của thời đại, mà còn có thể tham gia vào các dự án, diễn đàn khoa học quốc tế, từ đó nâng cao năng lực học tập và năng lực hội nhập quốc tế.

Thu Hương