Chuyện xúc động ở Trung tâm Điều dưỡng tâm thần Tân Định

Trong 24 giờ PV Sức khỏe và Đời sống ở đây, không gian tĩnh mịch được lấp đầy bằng những thanh âm: tiếng cười giòn của bệnh nhân khi tắm nắng buổi sáng, tiếng gọi nhau í ới của nhân viên chuẩn bị bữa cơm, tiếng hô dõng dạc trong giờ tập thể dục và những tràng pháo tay nồng nhiệt trong các trận bóng chuyền, cầu lông, bóng đá… Những thanh âm ấy khiến lòng người cũng rộn ràng theo.

Mỗi bệnh nhân mang một câu chuyện bất hạnh. Mỗi nhân viên đến đây bằng những lý do khác nhau. Nhưng tất cả gặp nhau ở một điểm chung: niềm vui được sống, được sẻ chia. 1.750 con người (gồm cả bệnh nhân và nhân viên) đã cùng nhau vượt qua sự cô tịch của rừng cao su bằng đủ thanh âm của nỗ lực và hy vọng.

Cậu bé và "người cha" đặc biệt

Trong bữa cơm trưa tại Khoa Tâm thần ổn định nam, bé Dương Anh Kiệt (sinh 2016, bệnh nhân nhỏ tuổi nhất Trung tâm) được bệnh nhân Huỳnh Công Đức (sinh 1965, vào Trung tâm từ năm 2007) ngồi cạnh chăm chút. Ánh mắt Kiệt trống rỗng, lặng lẽ ăn cơm như thể mọi xúc cảm đã bỏ đi đâu mất. Trước mặt anh Đức, tô cơm thịt bò xào vẫn còn nguyên. Khi chúng tôi và y sĩ Lương Văn Tám (phụ trách khoa) nhắc "anh Đức cũng ăn đi", anh chỉ cười hiền: "Để nó ăn xong đã".

Bé Kiệt, anh Đức và y sĩ Lương Văn Tám.

Bất hạnh đến với Kiệt quá sớm. Em bị bỏ rơi một cách đột ngột, vừa trở thành trẻ cơ nhỡ, vừa bị sang chấn tâm lý nặng nề.

Hơn một năm trước, Kiệt được cơ quan chức năng đưa vào Trung tâm. Ngày mới tới, em thường xuyên la hét, phản ứng dữ dội khi ai chạm vào, buộc phải lưu giữ tại trạm xá để điều trị. Trong suốt thời gian ấy, anh Đức - thành viên nhóm "Bạn giúp bạn" (gồm những bệnh nhân ổn định giúp đỡ bệnh nhân nặng) đã tình nguyện chăm sóc Kiệt như cha lo cho con. "Chỉ anh Đức nói thì Kiệt mới chịu nghe lời", y sĩ Tám cho biết.

Nhờ sự kiên trì, sau hơn một năm điều trị, Kiệt dần ổn định, không còn la hét hay vùng vẫy, được chuyển về Khoa Tâm thần ổn định nam. Và anh Đức lại tiếp tục vai trò như một người cha: tắm rửa, cho em ăn, chăm sóc từng giấc ngủ.

"Cháu khiến tôi suy nghĩ nhiều lắm. Ước gì cháu chưa từng bị bỏ rơi, thì giờ đã có thể cắp sách tới trường cùng bạn bè", y sĩ Lương Văn Tám - người theo sát Kiệt nói, mắt chùng xuống.

"Bạn giúp bạn" để cùng nhau sẻ chia cuộc sống.

Xung quanh Kiệt và anh Đức là nhiều bệnh nhân thiểu năng, mắc hội chứng Down bẩm sinh. Những người này không thể tự chăm sóc bản thân, nên mỗi nhân viên và bệnh nhân trong nhóm "Bạn giúp bạn" đều phải "một kèm một".

Toàn khoa có 26 bệnh nhân thiểu năng. Nếu không ở trung tâm, việc chăm sóc tại gia gần như bất khả thi vì áp lực y tế, kinh tế và tinh thần quá lớn. Ở đây, họ được ngân sách lo chi phí, nhân viên lo y tế, bệnh nhân ổn định lo sinh hoạt. "Họ thật may mắn khi có nơi này", chúng tôi buột miệng. Y sĩ Tám chỉ cười, cái cười đầy thấu hiểu.

Nghe có vẻ nghịch lý, nhưng với 1.500 bệnh nhân ở 8 khoa, "may" chính là được vào Trung tâm Điều dưỡng Tâm thần. Bởi nếu còn phải bươn chải ngoài đời, nỗi bất hạnh hẳn nhân lên gấp nhiều lần.

"Họ thật may mắn khi ở đây", chúng tôi buột miệng. Y sĩ Tám chỉ khẽ chỉ cười, nụ cười đầy thấu hiểu.

Gắn bó đậm sâu

Anh Huỳnh Công Đức là một trong những bệnh nhân đầu tiên đặt chân tới trung tâm. Nhóm "khai sinh" ngày ấy giờ chỉ còn khoảng 25 người. Họ gắn bó từ khi trung tâm còn ngổn ngang hạ tầng.

Trung tâm khởi công năm 2003, hoàn thành cuối 2005 và bắt đầu tiếp nhận bệnh nhân từ 2006. Khi đó, xung quanh chỉ toàn rừng, đường đất đỏ lầy lội, sau 9 giờ tối là đóng cửa "nội bất xuất, ngoại bất nhập".

Theo năm tháng, sự biệt lập ấy lại gắn kết nhân viên. Không ít người nên duyên vợ chồng tại trung tâm. Trong hơn 220 nhân viên hiện nay, gần một nửa là các cặp đôi. Ban giám đốc gọi sự gắn bó gia đình giữa 1.750 con người nơi đây là "tài sản lớn nhất" sau gần 20 năm hoạt động.

Y sĩ Nguyễn Thị Thu Phượng với các thành viên ở Khoa Tâm thần ổn định nữ.

Với y sĩ Nguyễn Thị Thu Phượng (sinh năm 1988), phụ trách Khoa Tâm thần ổn định nữ, Trung tâm là mái ấm thật sự. Nhớ lại những ngày đầu, chị từng muốn bỏ cuộc vì bị bệnh nhân phản ứng, thậm chí hắt chất thải vào người. Nhưng nhờ đồng nghiệp động viên, chị ở lại, để rồi nhận ra nét hồn nhiên dễ thương ẩn sau những hành vi "khác lạ".

"Sau một năm, tôi xem họ như người thân. Đây là mái nhà của mình rồi và tôi không muốn rời xa nữa", Phượng cười.

Khoa tâm thần ổn định nữ hiện có 223 bệnh nhân, với 18 nhân viên. Hôm chúng tôi đến, cả khoa đang tưng bừng mừng Quốc khánh. Tiệc liên hoan do nhân viên góp tiền lương để mua trứng vịt lộn, bánh kẹo, trái cây quà tặng. Chương trình văn nghệ "cây nhà lá vườn" do chính bệnh nhân biểu diễn với những khúc ca hùng tráng khiến chúng tôi không khỏi xúc động.

Trong lúc ở đây, bất ngờ, một nữ bệnh nhân nắm chặt tay chúng tôi, đưa lên thơm và cười. "Vui không? Lần sau tới chơi nữa nghen!", chị nói, giọng át cả tiếng nhạc. Y sĩ Phượng nhỏ nhẹ cho biết: "Chị ấy bị sang chấn vì chuyện tình cảm". Cái nắm tay ấy, nụ cười ấy, tưởng chừng giản đơn mà khiến lòng người ấm lại.

Giao lưu bóng chuyền giữa các khoa với cầu thủ, khán giả gồm cả bệnh nhân và nhân viên Trung tâm.

Mái nhà không bỏ lại ai

Y sĩ Nguyễn Công Kiên (sinh năm 1982) - phụ trách trạm xá - cũng là một "người nhà" trung tâm từ năm 2006. Vợ anh làm ở Khoa Tâm thần lão nữ. Họ là một trong gần 50 cặp đôi nên duyên từ nơi này. Trạm xá có 22 nhân viên, thêm 6 người phòng Y vụ, lo cho những ca trở nặng.

Không nhiều người tái phát nặng về tâm thần, nhưng các bệnh lý khác như ung thư, huyết áp, tiểu đường… khiến nơi đây luôn bận rộn. May mắn, Trung tâm được Bệnh viện Lê Văn Thịnh hỗ trợ khám đa khoa, Bệnh viện Tâm thần TPHCM hỗ trợ chuyên khoa, phần nào giảm tải.

"Anh mới ở đây 24 giờ đã thấy thương rồi. Còn chúng tôi, đã gần 20 năm…", y sĩ Kiên nói rồi lại tất bật bước đi thăm bệnh nhân vừa nhập viện.

Ông Lư Nguyễn Minh Tuấn - Giám đốc Trung tâm Điều dưỡng Tâm thần Tân Định cho biết, hiện còn khoảng 600 bệnh nhân chưa có danh tính pháp lý, chưa được cấp căn cước và thẻ BHYT dù trung tâm đã nỗ lực xử lý nhiều năm. Ban Giám đốc mong cơ quan chức năng sớm hỗ trợ để những người này được cấp căn cước và thẻ BHYT theo quy định.

"Đây là nỗi lo lớn nhất của chúng tôi. Về chuyên môn, từ khi chuyển về Sở Y tế TPHCM quản lý, chúng tôi luôn được chỉ đạo sát sao. Với tinh thần 'không ai bị bỏ lại phía sau', chúng tôi hy vọng sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm của ngành, của cộng đồng, để mở rộng vòng tay đón thêm nhiều phận đời bất hạnh", lãnh đạo Trung tâm Điều dưỡng Tâm thần Tân Định chia sẻ.

Đỗ Bá