Cơ chế, chính sách đặc thù cho Thủ đô và tháo gỡ điểm nghẽn thuế: Cần trao quyền thực chất gắn với kiểm soát rủi ro

Đại biểu Nguyễn Minh Tâm phát biểu tại hội trường - Ảnh TT

Thảo luận về cơ chế đặc thù cho Hà Nội, đại biểu Nguyễn Minh Tâm, Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị bày tỏ nhất trí cao với chủ trương ban hành Nghị quyết nhằm thể chế hóa Nghị quyết 15-NQ/TW của Bộ Chính trị. Việc này tạo hành lang pháp lý để Hà Nội bứt phá, phát triển tương xứng với vị thế trong khu vực. Tuy nhiên, đi sâu vào kỹ thuật lập pháp, đại biểu Nguyễn Minh Tâm chỉ ra những “khoảng trống” cần bổ sung để tránh lúng túng khi áp dụng.

Cụ thể, tại Điều 4 của dự thảo, việc phân định thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư mới chỉ tập trung ở một số nhóm dự án, bỏ ngỏ cơ chế đối với các nhóm dự án còn lại. Đáng lưu ý, đối với quy trình áp dụng cơ chế chính sách khác luật, dự thảo hiện tại vẫn thiết kế theo hướng báo cáo vòng vo (UBND thành phố báo cáo Chính phủ, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội rồi mới báo cáo Quốc hội).

Đại biểu cho rằng quy trình này chưa thoát khỏi tư duy "xin - cho", làm chậm tiến độ các dự án cấp bách. Thay vào đó, Nghị quyết cần quy định phân quyền trực tiếp, cho phép áp dụng ngay cơ chế để rút ngắn thời gian, tạo sự chủ động tối đa cho người có thẩm quyền.

Liên quan đến vấn đề đất đai (Điều 7), đại biểu Nguyễn Minh Tâm cũng đề nghị phân định rạch ròi trách nhiệm giữa HĐND và UBND thành phố. Để bảo đảm thống nhất với Luật Đất đai, HĐND thành phố chỉ nên chịu trách nhiệm quyết định danh mục dự án, trong khi trách nhiệm toàn diện về thực hiện thu hồi đất phải thuộc về UBND thành phố. Tương tự, thẩm quyền quyết định mức bồi thường, tái định cư cũng cần giao về cho UBND thành phố để bảo đảm tính linh hoạt và thống nhất trong điều hành.

Tiếp cận vấn đề từ góc độ quản trị rủi ro và hiệu quả kinh tế, đại biểu Hà Sỹ Đồng, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội bày tỏ sự lo ngại về việc mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế đặc thù quá rộng có thể dẫn đến tình trạng dàn trải, khó giám sát.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng phát biểu tại hội trường - Ảnh TT

Theo đại biểu, cơ chế này chỉ nên áp dụng cho các dự án mang tính chiến lược, cấp bách hoặc có tác động lan tỏa lớn; danh mục dự án phải được công khai và báo cáo Quốc hội định kỳ.Phân tích sâu về các rủi ro tiềm ẩn, đại biểu Hà Sỹ Đồng lưu ý ba điểm cốt lõi. Thứ nhất, về lựa chọn nhà thầu trong trường hợp riêng biệt (Điều 5), việc cho phép thực hiện trước khi quyết định chủ trương đầu tư tiềm ẩn nguy cơ xung đột pháp luật đấu thầu và thất thoát ngân sách. Do đó, cần bổ sung điều kiện đánh giá năng lực tài chính bởi tư vấn độc lập và quy định rõ trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu. Thứ hai, về cơ chế vốn (Điều 8), việc cho phép vượt hạn mức tín dụng cần đi kèm với sự giám sát độc lập của Ngân hàng Nhà nước và trần an toàn để tránh rủi ro hệ thống. Thứ ba, về miễn trừ trách nhiệm (Điều 12), để bảo vệ đúng người "dám nghĩ dám làm" mà không bị lợi dụng, cần bắt buộc lập hồ sơ rủi ro dự án làm căn cứ và có cơ chế giám sát của Mặt trận Tổ quốc.

Cùng ngày, Quốc hội thảo luận tại tổ về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế GTGT, đại biểu Hà Sỹ Đồng đã đưa ra những phân tích về thời điểm và nội dung điều chỉnh. Theo đại biểu, những vướng mắc hiện nay phần lớn nằm ở khâu tổ chức thực hiện, sự chậm trễ trong hoàn thuế chứ không hẳn do quy định của luật.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng phát biểu tại tổ - Ảnh TT

Tuy nhiên, đối với lĩnh vực nông nghiệp, đại biểu ủng hộ đề xuất của Chính phủ về việc bỏ khoản 5, Điều 9, Luật Thuế GTGT hiện hành. Thực tế cho thấy, việc không cho khấu trừ thuế đầu vào đối với nông sản chưa chế biến dùng làm thức ăn chăn nuôi đã đẩy chi phí sản xuất tăng cao, tạo áp lực lớn lên ngành chăn nuôi trong nước vốn đang "lao đao" vì giá nguyên liệu và sự cạnh tranh của hàng nhập khẩu. Việc điều chỉnh này là cấp thiết để hỗ trợ doanh nghiệp và người nông dân giảm giá thành, duy trì sản xuất. Ngược lại, ở khía cạnh kỷ luật tài chính, đại biểu Hà Sỹ Đồng chưa thống nhất với việc đề xuất bỏ điều kiện hoàn thuế liên quan đến việc "người bán đã kê khai, nộp thuế".

Đây là chốt chặn pháp lý quan trọng để ngăn chặn vấn nạn gian lận hóa đơn và trục lợi ngân sách. Nếu bỏ quy định này, cơ quan thuế sẽ mất công cụ kiểm soát, đẩy rủi ro về phía ngân sách nhà nước. Thay vì nới lỏng điều kiện kiểm soát, Chính phủ cần tập trung cải cách thủ tục hành chính, áp dụng hoàn thuế tự động cho doanh nghiệp tuân thủ tốt và minh bạch hóa thông tin tra cứu đối tác.

Phương Hảo - Thanh Tuân