Có điều gì đặc biệt?

Tác giả giới thiệu tổng quan về bức tranh kỷ lục

Tác phẩm sơn mài “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” vừa được Tổ chức Kỷ lục Thế giới (World Record Union - WorldKings) công nhận là Bức tranh sơn mài liền khối lớn nhất thế giới. Đây là kỷ lục thế giới đầu tiên của Việt Nam trong thể loại tranh sơn mài, dấu mốc quan trọng của mỹ thuật Việt trên bản đồ nghệ thuật năm châu.

Chinh phục kỷ lục Guinness thế giới

Điều đặc biệt không chỉ nằm ở nội dung tác phẩm, do họa sĩ 9X Chu Nhật Quang sáng tạo với niềm tôn kính vị cha già dân tộc, niềm đam mê hội họa mà còn là sự nỗ lực vượt qua thách thức của sơn mài. Bức tranh sơn mài liền khối, không ghép lớn nhất thế giới không đơn thuần nói lên kích thước, mà còn khẳng định sự kỳ công chưa từng có, điều hiếm thấy trong vẽ tranh sơn mài mà ở đây, Chu Nhật Quang đã bứt phá để tạo nên.

Với ngôn ngữ tạo hình độc đáo, có chiều sâu, tác phẩm đã khắc họa phong cách, nhân cách Chủ tịch Hồ Chí Minh qua lăng kính sáng tạo của thế hệ trẻ. Hồn cốt, thần thái của vị cha già dân tộc được diễn giải bằng ngôn ngữ nghệ thuật của tuổi 9X, rất mới mẻ.

(Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, họa sĩ LƯƠNG XUÂN ĐOÀN)

Được hoàn thiện trên nền vóc sơn mài hai mặt, kích thước 2,4m x 7,2m, nặng 3 tấn, diện tích 17,342m². Mặt thứ nhất là tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập”, tái hiện thời khắc lịch sử ngày 2.9.1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình. Mặt thứ hai là tác phẩm “Mùa xuân dân tộc”.

Phong cách nghệ thuật mới mẻ mà Chu Nhật Quang thể hiện trên tác phẩm khiến những họa sĩ kỳ cựu cũng bày tỏ thán phục. Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, họa sĩ Lương Xuân Đoàn nhận định: “Với ngôn ngữ tạo hình độc đáo, có chiều sâu, tác phẩm đã khắc họa phong cách, nhân cách Chủ tịch Hồ Chí Minh qua lăng kính sáng tạo của thế hệ trẻ. Hồn cốt, thần thái của vị cha già dân tộc được diễn giải bằng ngôn ngữ nghệ thuật của tuổi 9X, rất mới mẻ”.

Sáng tác hội họa trên chất liệu sơn mài luôn là thử thách trong nghệ thuật tạo hình, càng thử thách nhiều hơn khi họa sĩ Chu Nhật Quang lựa chọn đề tài lịch sử, lãnh tụ, lại sáng tạo trên một kích cỡ lớn. Bức tranh “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” được anh thực hiện từ năm 2019, trải qua sáu năm sáng tác.

Trong suốt quá trình này, họa sĩ Chu Nhật Quang cùng sự hỗ trợ của gia đình, đặc biệt là người cha, NSƯT Chu Lượng và anh rể, họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng, đã nghiên cứu kỹ lưỡng chất liệu, kết hợp nhuần nhuyễn chất liệu sơn mài truyền thống với vật liệu hiện đại. Họa sĩ trẻ cũng tham khảo tư liệu từ các nhà nghiên cứu lịch sử để đảm bảo tính chính xác cũng như yếu tố nghệ thuật. Tác phẩm hoàn thiện đúng dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2.9, dấu mốc lịch sử thiêng liêng của dân tộc.

Tác phẩm được trưng bày, giới thiệu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh

Kỷ lục được ghi nhận đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc khẳng định vị thế và giá trị của nghệ thuật truyền thống Việt Nam trên bản đồ văn hóa toàn cầu. Phó Chủ tịch Thường trực Hội Mỹ thuật Việt Nam Mai Thị Ngọc Oanh khẳng định: “Kỷ lục thế giới về tranh sơn mài được ghi nhận là niềm tự hào của mỹ thuật Việt Nam. Việt Nam từng có nhiều danh họa gắn với chất liệu sơn mài được quốc tế biết đến, nhưng đây là lần đầu tiên một tác phẩm sơn mài Việt được công nhận kỷ lục Guinness thế giới”.

Ông Austin Johnson, Giám định viên chính thức của Tổ chức Kỷ lục Guinness thế giới nhận định: “Kỷ lục này xác lập dựa trên quá trình đo đạc chính xác của các chuyên gia độc lập, qua đó xác nhận tổng diện tích bức tranh là 2,4m x 7,2m. Kết quả cho thấy đây là bức tranh sơn mài lớn nhất từng được thực hiện”.

Tìm bí quyết cho bức tranh sơn mài khổ lớn

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam nhận định, sáng tác tranh sơn mài, lại là sơn mài khổ lớn về đề tài lịch sử, lãnh tụ thực sự là một thách thức lớn đối với bất kỳ một họa sĩ nào.

Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều chia sẻ: “Tôi đã tự hỏi, là một nghệ sĩ trẻ, được đào tạo nhiều năm ở phương Tây, Quang sẽ tiếp cận lịch sử và chân dung lãnh tụ Hồ Chí Minh thế nào? Liệu anh chỉ mô phỏng lại ảnh tư liệu, rồi đi vào lối mòn? Nhưng khi xem tác phẩm hoàn thiện, tôi thực sự xúc động và bất ngờ…”.

Ông cho rằng, với những người trẻ dám dấn thân vào con đường nghệ thuật đầy khó khăn này, rất cần sự ủng hộ, trân trọng từ công chúng. Điều đáng quý nhất là những bức vẽ của Chu Nhật Quang đã khắc họa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh một cách dung dị, gần gũi, thấu hiểu nỗi đau và khát vọng của dân tộc. Bác Hồ trong những bức tranh của Quang không chỉ là nhân vật lịch sử, mà như đang sống giữa nhân dân. Cây cọ trẻ đã mang lại những cảm xúc mới, thông điệp mới, điều không phải tác phẩm nào về đề tài lịch sử cũng làm được.

Họa sĩ Chu Nhật Quang cho biết, mục đích ban đầu của việc vẽ là muốn bày tỏ tình yêu kính vị cha già dân tộc, tình yêu Tổ quốc và tri ân cha ông đã ngã xuống vì độc lập, tự do cho dân tộc. Khi tác phẩm được xác lập kỷ lục Guinness thế giới, anh cảm thấy vui và tự hào. Đây cũng là động lực quan trọng để họa sĩ 9X tiếp tục sáng tạo. Sơn mài là chất liệu truyền thống lâu đời của hội họa, xuất hiện trong nghệ thuật tạo hình của nhiều quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản...

Họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang đón nhận Bằng công nhận bức tranh sơn mài liền khối lớn nhất thế giới từ đại diện tổ chức Guinness

Tuy nhiên, sơn mài Việt Nam, còn gọi là chất liệu sơn ta mang nhiều giá trị đặc sắc riêng có. Việc hoàn thành “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” ở khổ lớn, liền mảnh, chưa từng có tiền lệ, đã tạo nên một dấu mốc mới của nghệ thuật sơn mài trên thế giới. Họa sĩ Lương Xuân Đoàn nhận định, tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” không chỉ tái hiện khoảnh khắc lịch sử thiêng liêng của dân tộc mà còn thể hiện sự kết nối giữa lịch sử, văn hóa và sức sáng tạo hiện đại. Đây là cơ hội để mỹ thuật Việt Nam được quảng bá sâu rộng hơn trên trường quốc tế, khích lệ thế hệ họa sĩ trẻ tiếp tục nuôi dưỡng khát vọng sáng tạo và tôn vinh giá trị văn hóa dân tộc.

Có ít người biết rằng, đằng sau dấu ấn kỷ lục Guinness mà họa sĩ trẻ đã chinh phục là cả một hành trình dài đầy thử thách. Bởi, để hoàn thành một bức tranh sơn mài, mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự bền bỉ, tỉ mỉ và kiên nhẫn. Với tranh khổ lớn, liền tấm, những yêu cầu về kỹ thuật, vật liệu và công sức càng nhân lên nhiều lần. Điều bất ngờ là ý tưởng tạo nên bức tranh sơn mài liền khối khổng lồ này bắt đầu từ giấc mơ của họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng, người anh rể luôn động viên và truyền cảm hứng nghệ thuật cho họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang.

Để hiện thực hóa ý tưởng từng được ấp ủ lâu năm của mình qua sự tiếp nối và đam mê của Chu Nhật Quang, họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng đã đi khắp nơi tìm bí quyết, từ cánh máy bay gỗ ở Mỹ cho đến những con tàu gỗ vùng biển Việt Nam, làng nghề làm trống Nam Định... Anh nghiên cứu cách kết nối và gia cố gỗ, đảm bảo độ bền và khả năng chịu đựng môi trường khắc nghiệt. Tác phẩm được hoàn thành, tạo dấu ấn nghệ thuật không chỉ là minh chứng của niềm đam mê mà còn cho thấy sức sáng tạo vượt qua những thử thách về kỹ thuật, thể hiện niềm tự hào với những giá trị lớn lao của dân tộc. “Tôi thực sự phấn khích với ý tưởng về một bức tranh sơn mài khổ lớn liền tấm. Hầu hết tranh khổ lớn trước đây đều phải ghép từ nhiều tấm nhỏ. Nhưng khi làm trên một tấm duy nhất, mọi đường nét, ý tưởng nghệ thuật sẽ trọn vẹn hơn”, Chu Nhật Quang chia sẻ.

Nghệ nhân Trần Văn Giả, với hơn 40 năm làm nghề sơn mài truyền thống ở làng Duyên Thái (Thường Tín, Hà Nội) chia sẻ về quá trình kỳ công để tạo nên một tác phẩm sơn mài, trong đó, phần nền để vẽ tranh không thể mua sẵn, mà phải được chế tác hoàn toàn thủ công qua hàng chục công đoạn công phu. Sự khác biệt của sơn mài ở chỗ người nghệ sĩ không thể nhìn thấy tác phẩm khi đang làm, mà chỉ “nhìn” bằng trí tưởng tượng. Chỉ đến khi mài lớp cuối cùng, bức tranh mới hiện ra, như sự khai sinh của ánh sáng từ trong bóng tối. Độ khó của sơn mài không chỉ ở kỹ thuật, mà còn ở sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, vì sơn ta là vật liệu sống, nhạy cảm với khí hậu, độ ẩm, nhiệt độ. Mỗi lần mài là một lần đối thoại với chất liệu, mỗi bức tranh sơn mài là kết quả của hàng trăm giờ lao động thủ công và tâm huyết. Sơn mài không chỉ là nghệ thuật của bàn tay, mà còn là nghệ thuật của thời gian, của sự nhẫn nại và tĩnh tâm, biểu tượng của vẻ đẹp Việt Nam, sâu lắng, bền bỉ và sang trọng.

Tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” xác lập Kỷ lục Guinness Thế giới

VHO - Ngày 11.10, tại Bảo tàng Hồ Chí Minh, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ VHTTDL cùng gia đình họa sĩ Chu Nhật Quang đã phối hợp tổ chức Lễ đón nhận Kỷ lục Guinness Thế giới cho tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập”, được xác lập là “Bức tranh sơn mài liền khối lớn nhất thế giới”.

DIÊN VỸ; ảnh: THANH TÙNG