Cơ hội cho ngành nông nghiệp và môi trường phát triển hiện đại, bền vững

Doanh nghiệp kỳ vọng chính sách minh bạch, linh hoạt, giảm thủ tục

Tại sự kiện, ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường cho hay, hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng và trình Chính phủ Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật trong các lĩnh vực như: Luật Bảo vệ môi trường; Luật Bảo vệ và kiểm dịch thực vật; Luật Chăn nuôi; Luật Đa dạng sinh học; Luật Đê điều; Luật Đo đạc và bản đồ; Luật Khí tượng thủy văn; Luật Lâm nghiệp; Luật Phòng, chống thiên tai; Luật Tài nguyên nước; Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo; Luật Thú y; Luật Thủy lợi; Luật Thủy sản và Luật Trồng trọt.

Ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường và ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đồng chủ trì hội thảo. Ảnh: Khương Trung.

"Đây là một nhiệm vụ quan trọng, có tính chất cấp bách, nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, phù hợp với Hiến pháp, tạo nền tảng pháp lý ổn định để thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững, hiện đại", ông Thạch nêu.

Phát biểu tại Hội nghị, đại diện Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham Việt Nam) đã đưa ra nhiều ý kiến cụ thể, thiết thực, nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh theo hướng phát triển bền vững.

AmCham đánh giá cao nỗ lực của các cơ quan chức năng trong việc xây dựng khung pháp lý rõ ràng, minh bạch, đồng thời phù hợp với xu thế phát triển xanh, tuần hoàn và có trách nhiệm với môi trường.

Tuy nhiên, đại diện cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam cũng cho rằng một số quy định trong Dự thảo hiện nay còn gây khó khăn trong thực tiễn triển khai, và cần tiếp tục điều chỉnh để đảm bảo tính khả thi, hiệu quả và công bằng giữa các bên liên quan.

Đáng chú ý, đối với chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR), AmCham đề xuất cần có chính sách ưu đãi cụ thể đối với các doanh nghiệp sử dụng bao bì tái chế, đặc biệt là bao bì nhựa PET tái chế (rPET). Cụ thể, các sản phẩm thân thiện với môi trường nên được miễn hoặc giảm nghĩa vụ tài chính theo cơ chế EPR.

Việc khuyến khích sử dụng vật liệu tái chế không chỉ giúp giảm áp lực rác thải nhựa mà còn thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp tái chế, góp phần hoàn thành các mục tiêu về kinh tế tuần hoàn được nêu trong Quyết định 222/QĐ-TTg ngày 23/1/2025. Chính sách này cũng phù hợp với kinh nghiệm quốc tế, khi nhiều quốc gia như Pháp, Bỉ, Hà Lan đang áp dụng mức phí EPR ưu đãi đối với các loại bao bì có thể tái chế.

Liên quan đến chi phí thực hiện EPR, AmCham kiến nghị cần được tính là chi phí hợp lý, hợp lệ trong quyết toán thuế. Theo đó, các khoản chi phí đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam hoặc chi phí tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì theo Điều 54 của Luật Bảo vệ môi trường nên được phép khấu trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, tương tự như đề xuất trong Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp được Bộ Tài chính công bố ngày 8/7/2025. AmCham đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phối hợp với Bộ Tài chính để thống nhất và thể chế hóa đề xuất này.

Bên cạnh đó, AmCham cũng góp ý về các quy định liên quan đến nước thải trong khu công nghiệp. Cụ thể, việc yêu cầu doanh nghiệp chỉ được triển khai dự án mới nếu có cam kết đấu nối vào hệ thống xử lý nước thải tập trung là cần thiết, tuy nhiên Dự thảo chưa ràng buộc rõ trách nhiệm của chủ đầu tư hạ tầng khu công nghiệp.

Việc không quy định đồng thời trách nhiệm tiếp nhận đấu nối và đảm bảo năng lực xử lý nước thải của các chủ đầu tư hạ tầng có thể gây ách tắc cho doanh nghiệp trong quá trình mở rộng sản xuất, trái với chủ trương thu hút đầu tư. Do đó, cần bổ sung quy định yêu cầu khu công nghiệp phải đảm bảo sẵn sàng tiếp nhận đấu nối và xử lý nước thải của các dự án mở rộng hoặc mới.

Về thủ tục môi trường, AmCham lưu ý rằng việc giới hạn phương thức nộp hồ sơ trực tuyến là chưa phù hợp trong bối cảnh hệ thống số còn có thể gặp trục trặc kỹ thuật.

Vì vậy, cần cho phép doanh nghiệp lựa chọn nhiều phương thức nộp hồ sơ song song nhằm bảo đảm hoạt động liên tục, không bị gián đoạn.

Ngoài ra, việc cập nhật Giấy phép môi trường cũng cần được đơn giản hóa. Hiện nay, nhiều thay đổi nhỏ như điều chỉnh nhẹ về công suất, công nghệ, dù không làm gia tăng tác động môi trường, vẫn phải thực hiện thủ tục điều chỉnh giấy phép môi trường, gây tốn kém thời gian và chi phí hành chính.

AmCham đề xuất chỉ bắt buộc điều chỉnh giấy phép môi trường nếu thay đổi vượt ngưỡng đáng kể, ví dụ trên 10% so với giấy phép đã cấp, hoặc vượt quy mô quy định tại Nghị định 08/2022/NĐ-CP.

Với những thay đổi mang tính cải thiện môi trường hoặc giảm phát thải, doanh nghiệp chỉ cần báo cáo định kỳ thay vì làm lại thủ tục điều chỉnh.

Liên quan đến Luật Tài nguyên nước, AmCham bày tỏ sự đồng tình với việc giữ nguyên thẩm quyền cấp, gia hạn và thu hồi giấy phép khai thác, sử dụng tài nguyên nước cho UBND cấp tỉnh.

Đây là cơ chế phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp trong việc thực hiện các thủ tục hành chính.

Trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính khiến quy mô và khối lượng công việc của UBND cấp tỉnh gia tăng, việc chuyển thẩm quyền cấp phép lên Chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ làm phát sinh thêm tầng nấc quản lý, giảm hiệu quả điều hành và ảnh hưởng đến tiến độ các hoạt động đầu tư sản xuất.

AmCham nhấn mạnh rằng, những kiến nghị này không chỉ thể hiện cam kết đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp với Chính phủ Việt Nam trong việc xây dựng một môi trường đầu tư minh bạch, công bằng, mà còn nhằm hướng đến sự phát triển bền vững, thân thiện với môi trường và hài hòa giữa lợi ích kinh tế và trách nhiệm xã hội.

Kiến nghị sáng tạo để thúc đẩy tái chế và bảo vệ môi trường

Trong khuôn khổ Hội thảo hôm nay, đại diện bên Britcham đã có ý kiến về sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường, đặc biệt liên quan đến Điều 54 quy định "Trách nhiệm tái chế của tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu" hay còn gọi là Extended Producer Responsibility (EPR) cùng các điều khoản khuyến khích kèm theo.

EPR được xem là một chính sách môi trường then chốt nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong quản lý chất thải nhựa, với các hoạt động phân loại rác thải tại nguồn, thu gom, tái chế và chuyển đổi thành sản phẩm mới phục vụ đời sống. Để triển khai hiệu quả, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà hoạch định chính sách, nhà sản xuất, người thu gom và nhà tái chế. Nếu thiếu sự phối hợp này, vòng tuần hoàn nhựa sẽ rất khó khả thi.

Sau hai năm thực hiện EPR, theo đại diện Unilever, việc sửa đổi Điều 54 theo hướng mở, tích hợp các lựa chọn thực hiện trách nhiệm tái chế của tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu là vô cùng cần thiết. Dựa trên kinh nghiệm thực tiễn, Unilever xin đề xuất một số khuyến nghị nhằm hoàn thiện Luật, giúp thúc đẩy ngành tái chế tại Việt Nam phát triển bền vững hơn.

Cụ thể, tại Khoản 2, Điều 54, cần cho phép doanh nghiệp có thể đồng thời áp dụng hai phương thức thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).

Thứ nhất là tự tổ chức tái chế, thứ hai là đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam. Đồng thời, doanh nghiệp chưa hoàn thành đủ trách nhiệm tái chế có thể đóng góp phần khối lượng chưa thực hiện vào quỹ thay vì bị xử phạt. Quy định này sẽ tạo điều kiện linh hoạt cho doanh nghiệp, giảm áp lực xử phạt, đồng thời khuyến khích họ ưu tiên tái chế trực tiếp.

Tại Khoản 4, Điều 54, chi phí thực hiện EPR cần được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ của doanh nghiệp khi quyết toán thuế. Bộ Tài chính đã đề xuất trong Dự thảo Nghị định về Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp cho phép trừ khoản đóng góp vào Quỹ Bảo vệ môi trường khi tính thu nhập chịu thuế. Vì vậy, các khoản chi phí tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì theo quy định tại Điều 54 cũng cần được hưởng chính sách khấu trừ tương tự.

Ngoài ra, cần bổ sung cơ chế sử dụng nguồn đóng góp tài chính EPR để đầu tư, cải thiện cơ sở hạ tầng thu gom và tái chế. Hiện quy định về mức hỗ trợ theo khối lượng hoặc số lượng sản phẩm chưa tạo điều kiện sử dụng quỹ cho các dự án nâng cấp, đầu tư cơ sở hạ tầng - điều kiện cần thiết để phù hợp với thực trạng Việt Nam.

Về mức đóng góp tài chính tại Khoản 4, điểm a, theo đại diện Unilever, cần được điều chỉnh dựa trên mức độ thân thiện môi trường của sản phẩm, bao bì.

Unilever đề xuất sửa đổi theo hướng: "Mức đóng góp tài chính được xác định theo khối lượng hoặc số lượng sản phẩm, bao bì và được điều chỉnh tương ứng với thành phần nhựa tái chế trong sản phẩm, bao bì đó". Điều này sẽ khuyến khích các doanh nghiệp phát triển bao bì thân thiện môi trường, góp phần thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Liên quan đến Điều 145 về sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường, cần bổ sung cơ chế rõ ràng về thiết kế sinh thái và các chính sách ưu đãi nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Tiêu chí thiết kế sinh thái như dễ tháo rời, dễ tái chế, ít vật liệu hỗn hợp nên được đưa vào quy định EPR làm căn cứ cho cơ chế khuyến khích.

Việc khuyến khích bao bì "mono-material" (đơn vật liệu) sẽ giúp quá trình tái chế dễ dàng hơn. Đồng thời, cần miễn hoặc giảm tỷ lệ tái chế bắt buộc đối với bao bì thân thiện môi trường hoặc có hàm lượng nguyên liệu tái chế cao từ nguồn trong nước.

Cuối cùng, về quản lý chất thải rắn sinh hoạt, cần làm rõ và tăng cường vai trò của chính quyền địa phương trong thực thi EPR. Vì EPR gắn liền với quản lý rác thải sau tiêu dùng, lĩnh vực thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương, việc chưa có cơ chế phối hợp rõ ràng giữa doanh nghiệp và UBND các cấp là một hạn chế.

"Tăng cường vai trò của chính quyền địa phương sẽ tạo sự liên kết hiệu quả giữa trách nhiệm doanh nghiệp và hệ thống quản lý chất thải hiện có, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp trong thu gom, truyền thông và tiếp cận người dân", Unilever nêu.

Được biết, Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng theo hướng tổng thể, thống nhất và bám sát thực tiễn. Dự án tập trung vào ba nhóm nội dung chính là luật hóa các quy định phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền; cải cách điều kiện đầu tư kinh doanh và thủ tục hành chính; tháo gỡ ngay các điểm nghẽn pháp lý cấp bách phát sinh từ thực tiễn.

Trước hết, Dự án Luật cụ thể hóa việc sắp xếp tổ chức bộ máy và phân định thẩm quyền quản lý nhà nước giữa các cấp chính quyền địa phương theo hướng luật hóa các quy định tạm thời đã được ban hành tại Nghị định số 131/2025/NĐ-CP và Nghị định số 136/2025/NĐ-CP của Chính phủ.

Theo đó, Dự thảo đã sửa đổi, bổ sung 67 điều tại 14 luật để phân định rõ thẩm quyền giữa cấp xã, cấp huyện và cấp tỉnh, đồng thời sửa đổi 112 điều tại 14 luật nhằm cụ thể hóa việc phân cấp, phân quyền từ Trung ương cho địa phương, trong đó có 54 điều liên quan đến phân quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Các sửa đổi này nhằm phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và chủ trương phân quyền mạnh mẽ, rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm.

Thứ hai, Dự thảo Luật tập trung mạnh vào việc cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh và đơn giản hóa thủ tục hành chính nhằm cải thiện môi trường đầu tư.

Cụ thể, 75 điều thuộc 11 luật được đề xuất sửa đổi, trong đó có 26 điều về điều kiện đầu tư kinh doanh và 49 điều liên quan đến thủ tục hành chính. Nhiều điều kiện được đề xuất bãi bỏ tại các luật như Luật Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật, Luật Chăn nuôi, Luật Thú y, Luật Trồng trọt, Luật Bảo vệ môi trường…

Đồng thời, các thủ tục được đơn giản hóa tại các luật như: Luật Trồng trọt, Thủy sản, Lâm nghiệp, Đa dạng sinh học, Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo… nhằm giảm chi phí tuân thủ, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, tạo thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp.

Đáng chú ý, nhóm nội dung thứ ba tập trung vào việc xử lý ngay những vướng mắc, bất cập pháp lý đã được xác định rõ trong quá trình thực thi pháp luật.

Dự thảo xác định 20 "điểm nghẽn" tại 9 luật cần tháo gỡ ngay trong năm 2025 theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ.

Trong đó, riêng Luật Bảo vệ môi trường có 5 nội dung được xác định cần sửa đổi khẩn trương, bao gồm: bổ sung quy định phù hợp về dự án có yếu tố nhạy cảm về môi trường; sửa đổi thủ tục đánh giá tác động môi trường theo hướng linh hoạt với các dự án thành phần; làm rõ quy định hạ tầng kỹ thuật môi trường trong khu công nghiệp; điều chỉnh chính sách nhập khẩu phế liệu theo định hướng kinh tế tuần hoàn; và sửa đổi quy định liên quan đến Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam.

Các "điểm nghẽn" khác cũng được đưa vào dự thảo sửa đổi như: miễn công bố hợp quy cho thuốc thú y (Luật Thú y); bổ sung cơ sở pháp lý cho quản lý sinh vật gây hại (Luật Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật);

Hướng dẫn cấp mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói (Luật Trồng trọt); sửa đổi quy định khảo nghiệm giống vật nuôi và thức ăn chăn nuôi (Luật Chăn nuôi); nới điều kiện chuyển mục đích sử dụng rừng, dịch vụ môi trường rừng và hấp thụ các-bon (Luật Lâm nghiệp); làm rõ thẩm quyền quan trắc nước dưới đất, tích hợp quy hoạch lưu vực sông (Luật Tài nguyên nước); và xử lý các công trình, nhà ở trong phạm vi đê điều hiện hữu (Luật Đê điều).

Ngoài ra, dự thảo cũng thực hiện các điều chỉnh kỹ thuật để phù hợp với các luật vừa được sửa đổi hoặc đang trong quá trình sửa đổi như Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Luật Địa chất và Khoáng sản, Luật Quy hoạch... đảm bảo tính đồng bộ và nhất quán trong hệ thống pháp luật.

D.Ngân