Cơ hội, lợi thế cạnh tranh Việt Nam trên bản đồ đóng tàu thế giới ra sao?

Năm 2024, Việt Nam đứng thứ 7 thế giới về thị phần đóng tàu. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Với đường bờ biển dài, vị trí địa lý thuận lợi, xu hướng phát triển của thị trường đóng tàu thế giới, Việt Nam sẽ tận dụng tối đa các cơ hội, tiềm năng để thúc đẩy ngành công nghiệp đóng tàu khởi sắc.

Nhiều cơ hội từ thị trường phát triển

Tại hội thảo chủ đề: “Chuyển đổi xanh trong ngành Hàng hải và điện gió ngoài khơi-Tiềm năng phát triển tại Việt Nam” nằm trong Triển lãm Vietship 2025 vào sáng ngày 6/3, theo ông Phạm Hoài Chung, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty công nghiệp Tàu thủy (SBIC), kinh tế vận tải biển và công nghiệp tàu thủy là ngành có sức lan tỏa rộng nhất trong Chiến lược phát triển kinh tế biển của mỗi quốc gia biển. Vì vậy, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước và cùng các bộ, ngành đã đưa ra nhiều giải pháp, kế hoạch hành động nhằm phát triển ngành công nghiệp đóng tàu...

Đánh giá ngành công nghiệp đóng tàu Việt Nam sở hữu một hệ thống các nhà máy đóng mới tàu trải dài theo đất nước, với năng lực sản xuất đa dạng, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế, ông Chung dẫn chứng, các sản phẩm của SBIC vẫn tập trung được vào thế mạnh là các dòng sản tàu hàng, tàu dầu, tàu khách cho các đối tác châu Âu, Hàn Quốc...

“SBIC vẫn là tổ hợp đóng mới, sữa chữa tàu có năng lực, chiến trên 50% lực đóng tàu của Việt Nam. Năm 2024, Việt Nam đứng thứ 7 (chiếm 0,61% thị phần đóng tàu trên thế giới), vượt qua cả những nhà đóng tàu ‘sừng sỏ’ và có tiếng là Phần Lan (0,36%, vị trí thứ 8),” ông Chung tiết lộ.

Ông Phạm Hoài Chung, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty công nghiệp Tàu thủy cho rằng nhu cầu vận tải biển của Việt Nam cũng được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh mẽ. (Ảnh: Việt Hùng/Vietnam+)

Với sự phát triển của thương mại toàn cầu, theo ông Chung, nhu cầu vận tải biển của Việt Nam cũng được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh mẽ khoảng 10%/năm trong giai đoạn 2023-2030 với mục tiêu đội tàu Việt Nam nhằm tăng thị phần vận tải hàng xuất nhập khẩu cũng như đảm nhận 100% nhu cầu vận tải nội địa. Vì vậy, ông cho rằng xu hướng nhu cầu đóng tàu gia tăng để đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước.

Định hướng giai đoạn đến năm 2030 đội tàu biển Việt Nam được cơ cấu lại và phát triển khoảng 1.600- 1750 chiếc với tổng trọng tải đạt từ 17-18 triệu tấn để phát triển kinh tế biển, trong đó, đội tàu vận tải biển khoảng 1.200 chiếc với tổng trọng tải khoảng 13-14 triệu tấn. Dự báo tổng nhu cầu đóng mới bổ sung, thay thế đội tàu vận tải biển Việt Nam giai đoạn từ nay đến năm 2030 khoảng 4-5 triệu DWT, bình quân khoảng 0,7-0,8 triệu DWT/năm (bao gồm cả số lượng tàu đóng mới và thay thế đội tàu cũ).

Trên thế giới, mức tăng trưởng đơn hàng đóng mới tàu ngày càng tăng khi năm 2024 là 220,52 tỷ USD (tăng trưởng là 6,5% so năm trước). Dự báo giai đoạn 2024-2028, quy mô thị trường đóng tàu dự kiến sẽ tăng khoảng 22,1 tỷ USD với tốc độ tăng trưởng bình quân là 3,95% /năm và sẽ dự kiến đạt khoảng 195 tỷ USD vào năm 2030.

“Đội tàu đóng mới theo xu thế hiện đại hơn, trọng tải lớn hơn và nhu cầu ngày càng tăng đối với tàu chuyển đổi công nghệ xanh và sử dụng nhiên liệu sạch. Ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam đang và sẽ đón nhận nhiều thuận lợi cơ hội từ môi trường vĩ mô và xu hướng phát triển của thị trường,” người đứng đầu SBIC nói.

Tận dụng tốt xu thế chuyển dịch để “bứt tốc”

Tuy nhiên, ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam cũng sẽ đối mặt với những tồn tại, khó khăn bởi trong thời gian qua chủ yếu phát triển theo bề rộng với tỷ trọng gia công lắp ráp là chủ yếu nên chưa gia tăng giá trị cao.

“Phần lớn cơ sở hạ tầng và công nghệ của các nhà máy đóng tàu của Việt Nam đầu tư với thời gian đã lâu và không đồng bộ về công suất cũng như công nghệ, thiếu nguồn vốn để đổi mới công nghệ nên khả năng cạnh tranh với các sản phẩm hiện đại trên thị trường quốc tế còn thấp,” ông Chung nhìn nhận.

Mặt khác, các ngành công nghiệp phụ trợ như luyện kim, thép, chế tạo máy hầu như chưa có, toàn bộ vật tư chính cho đóng tàu phải nhập khẩu làm giảm tính chủ động và khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam; trình độ, năng suất lao động còn thấp; hạn chế công tác thiết kế dẫn đến khả năng phát triển sản phẩm mẫu thích ứng thị trường còn thấp.

Đơn vị thành viên của Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy hạ thủy tàu điện gió. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Chỉ ra thách thức từ những nước có năng lực ngành đóng tàu trên thế giới, theo ông Chung, với việc hỗ trợ phát triển mạnh mẽ từ Chính phủ với chủ trương “hưng thịnh ngành đóng tàu” đối với các nước mới nổi như: Philipines, Ấn độ, Indonesia, Đài Loan cũng là một thách thức rất lớn khi tham gia vào thị trường đóng tàu quốc tế.

Để có thể nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành đóng tàu trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, trước hết, Việt Nam cần tận dụng tốt xu thế chuyển dịch của ngành đóng tàu thế giới từ châu Âu và Bắc Mỹ về châu Á cùng với những tiềm năng sẵn có của đất nước (về vị trí địa lý và nguồn nhân công…) trong việc phát triển ngành.

“Công nghiệp đóng tàu là ngành công nghiệp nặng đòi hỏi sự đầu tư hạ tầng lớn nên việc hỗ trợ về cơ chế của Chính phủ. Các doanh nghiệp cũng cần chủ động tăng cường hợp tác với các quốc gia mạnh về ngành đóng tàu ở châu Âu nhằm tận dụng sự hỗ trợ về vốn cũng như chuyển giao công nghệ; phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ cũng là yếu tố quan trọng nhằm bảo đảm sự phát triển nhanh và bền vững đối với ngành công nghiệp tàu thủy,” ông Chung kiến nghị.

Nhằm thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Chủ tịch SBIC cam kết các doanh nghiệp thuộc tổng công ty sẽ tiếp tục ổn định sản xuất và phát triển để cùng với các đơn vị đóng tàu khác hướng tới một mục tiêu chung hình thành một số trung tâm đóng mới, sửa chữa tàu có quy mô lớn đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, tiến độ phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu./.

(Vietnam+)