Có một mùa Xuân rất Hồng!

Trong niềm hạnh phúc dâng trào của ngày 30-4-1975 lịch sử, nhạc sĩ Xuân Hồng đã gọi tên địa danh quan trọng hàng đầu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là “Thành phố Hồ Chí Minh”.

Nhưng trên thực tế, phải hơn một năm sau ngày đất nước thống nhất thì địa danh "Thành phố Hồ Chí Minh" mới thực sự hiện hữu. Ngày 2-7-1976, cùng với Nghị quyết thống nhất đặt tên nước là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, kỳ họp thứ I, Quốc hội khóa VI cũng thông qua Nghị quyết đặt tên thành phố Sài Gòn - Gia Định là thành phố Hồ Chí Minh.

Chẳng phải Xuân Hồng có tài dự báo, cũng chẳng phải do ai đó yêu cầu nhạc sĩ viết như vậy, mà tôi tin, trong cảm xúc hân hoan đến tột cùng của niềm vui thống nhất, nhạc sĩ muốn hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh hiện hữu trong trái tim mọi người, để tất cả được thấy hình ảnh Bác trong niềm vui ấy. Và, thật tự hào vì: “Thành phố Hồ Chí Minh quê ta/ Đã viết nên thiên anh hùng ca/ Thiên anh hùng ca ngàn năm sáng chói/ Lưu danh đến muôn đời”.

Trong ca khúc, thêm một lần nữa địa danh “Thành phố Hồ Chí Minh" được nhắc tới ở phần điệp khúc: “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh quang vinh/ Ôi đẹp biết bao biết mấy tự hào”. Và tôi đã chựng lại, rưng rưng xúc động khi câu hát “Sài Gòn ơi cả nước vẫy chào” xuất hiện ở những ca từ tiếp theo. Để có được câu hát ấy là biết bao hy sinh, xương máu, nhưng nay đã “Qua hết rồi những năm thương đau/ Xa ba mươi năm nay đã gặp nhau/ Vui sao nước mắt lại trào”.

Ca khúc “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh” của nhạc sĩ Xuân Hồng cùng với “Đất nước trọn niềm vui” (nhạc sĩ Hoàng Hà), “Như có Bác trong ngày đại thắng” (nhạc sĩ Phạm Tuyên) mang một sứ mệnh lịch sử đặc biệt khi cả 3 ca khúc này được xuất hiện đúng thời điểm 30-4-1975.

Tuy nhiên, những ý nhạc đầu tiên của “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh” đã vang lên từ cuối năm 1974, khi Xuân Hồng cùng với nhà thơ Bảo Định Giang đến thăm Đài Tiếng nói Việt Nam ở Hà Nội. Tại đây, nhà thơ Bảo Định Giang đọc bài thơ "Xuân Sài Gòn", có câu "Xuân này em lại gặp anh/ Bến Nghé sóng hát, Bến Thành chợ đông". Nghe đến câu đó, Xuân Hồng buột miệng hát: "Mùa xuân này về trên quê ta, khắp đất trời biển rộng bao la". Sau đó Xuân Hồng rời Hà Nội vào chiến trường tham gia chiến dịch giải phóng miền Nam, và ca khúc “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh” được ông hoàn thành trong thời gian này.

Nhạc sĩ Xuân Hồng (1928 - 1996, quê Châu Thành, Tây Ninh) là một tên tuổi lớn của nền âm nhạc cách mạng Việt Nam. Tham gia cách mạng từ những năm kháng chiến chống Pháp với nhiệm vụ giao liên, năm 1949 Xuân Hồng bắt đầu sáng tác ca khúc. Năm 1963, ông được giao nhiệm vụ thành lập Đoàn văn công Quân giải phóng. Từ đây, những nhạc phẩm nổi tiếng của ông ra đời, như “Xuân chiến khu” (1963), “Chiếc khăn tay” (1964), “Hành quân đêm” viết cùng Trí Thanh (1965), và “Tiếng chày trên sóc Bom Bo” (1966)...

Năm 1967, Xuân Hồng làm Trưởng đoàn ca múa Quân giải phóng rồi được cử đi học tại Trường Âm nhạc Việt Nam. Trở về chiến trường năm 1973, ông giữ các chức Đoàn trưởng đoàn văn công rồi Trưởng ban Văn nghệ Cục Chính trị Quân giải phóng. Ngoài những ca khúc trên, nhắc đến Xuân Hồng còn phải kể tới: “Cây đàn ghi ta của đại đội ba” (1984), “Người mẹ của tôi” (1989)...

Chỉ riêng “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh” cũng có thể thấy Xuân Hồng thực sự hợp với mùa xuân. Mùa xuân trong nhạc sĩ thật sự là mùa xuân hồng, mùa xuân cách mạng. Trong sự nghiệp sáng tác, ông còn có nhiều ca khúc hay về đề tài mùa xuân ngời sáng tinh thần lạc quan, ngời sáng ánh sáng cách mạng, tình yêu quê hương đất nước gắn liền tình yêu đôi lứa. Chẳng hạn như “Mùa xuân bên cửa sổ” (1985, phổ thơ Song Hảo), “Gương mặt mùa xuân” (1996), “Bức ảnh mùa xuân” (1988), “Thành phố vườn hoa bốn mùa”, “Nắng Sài Gòn”, “Khúc xuân” (1995, phổ thơ Ngân Thương)...

Nét riêng dễ thấy trong ca khúc của Xuân Hồng so với những nhạc sĩ cùng thời kỳ là giai điệu nhẹ nhàng, lời ca gần gũi, ngập tràn tình cảm, tình yêu quê hương đất nước. Có thể cái chất dân dã, mộc mạc của người dân Nam Bộ đã ngấm sâu vào trong tâm hồn người nhạc sĩ quê Tây Ninh. Dẫu nhẹ nhàng nhưng trong ca khúc của Xuân Hồng ta luôn cảm nhận được sự chuyển động, dù là ở trong ca khúc mang màu sắc trữ tình hay ca khúc có nhịp điệu rộn ràng. Điểm độc đáo nhất có lẽ là tinh thần phơi phới niềm tin luôn ngập tràn trong ca khúc của Xuân Hồng. Cũng vì thế, người ta gọi ông là nhạc sĩ của mùa xuân, mà mùa xuân trong góc nhìn của Xuân Hồng luôn sáng bừng niềm tin vào chân lý.

Xuân Ất Tỵ 2025 này vừa tròn 50 năm ca khúc “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh” vang lên trong trái tim người yêu nhạc, yêu quê hương đất nước. Sứ mệnh lịch sử của ca khúc và nhiệm vụ của người nhạc sĩ đã hoàn thành từ cách nay nửa thế kỷ, nhưng “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh” cùng nhiều ca khúc có giá trị khác nữa của nhạc sĩ Xuân Hồng sẽ còn tiếp tục ngân vang trên khắp quê hương Việt Nam.

Long nguyễn