Coi chừng 'ăn quả lừa' khi nhận việc trực tuyến

Upwork là trang giao dịch việc làm uy tín nhưng có nhiều kẻ gian trà trộn để lừa đảo.

Lê Đình Trang (*), 37 tuổi, là biên tập viên một nhà xuất bản có trụ sở tại Hà Nội. Ngoài công việc biên tập sách, anh thường xuyên nhận các hợp đồng dịch thuật tiếng Anh. Gần đây, nghe bạn bè nói trên các trang giao dịch việc làm tự do (freelance) có nhiều công việc dịch thuật “rất ngon ăn”.

Trang đăng ký tài khoản trên Upwork, một trong những nền tảng freelance uy tín hàng đầu thế giới, tìm vào mục dịch thuật và “chào hàng” bản thân với một số khách hàng tiềm năng. Hôm sau, anh đã nhận được yêu cầu kết nối qua email. Bên kia tự xưng là giám đốc điều hành một công ty báo chí- xuất bản lớn có trụ sở ở Abu Dhabi (Các tiểu vương quốc Arab thống nhất). Người kia yêu cầu Trang liên lạc qua Telegram.

“Công việc của anh là dịch sách từ tiếng Anh ra tiếng Việt”, người kia nói. Dù chưa hiểu dịch qua tiếng Việt để làm gì nhưng Trang vẫn nhận lời. Theo yêu cầu của khách, anh phải dịch thử một trang trong vòng 30 phút.

Khi Trang gửi bản dịch, người kia nhanh chóng tỏ ra hài lòng. “Tôi hơi ngạc nhiên vì công việc có vẻ thuận lợi quá, nhưng bởi kinh nghiệm hàng chục năm dịch thuật khiến mình hơi tự tin rằng đó là do chất lượng bản dịch tốt nên khách nhanh chóng đồng ý”, Trang kể.

Sau đó, khách giao cho Trang 15 trang PDF là nội dung một cuốn sách, thời hạn 5 ngày, công dịch 1.100 USD (khoảng 28 triệu đồng). Thấy tiền họ trả cao gấp nhiều lần công dịch ở Việt Nam, Trang hăm hở bắt tay vào việc. “Tôi đọc, so sánh và nhận ra nội dung các bản PDF là tiểu thuyết Harry Por-ter đã được dịch qua tiếng Việt từ lâu. Sao họ lại yêu cầu dịch cái này, lạ thật”, anh Trang nói.

Khi hoàn tất công việc, Trang liên lạc với “giám đốc điều hành” và ông ta nhắn anh “gửi bản dịch vào hệ thống mail của công ty, để bộ phận kế toán xác nhận và căn cứ vào đó để thanh toán”. Ông này còn yêu cầu Trang gửi số tài khoản ngân hàng. “Tôi có tìm kiếm tên ông ta, kiểm tra hình ảnh trên tài khoản Telegram thì thấy đây có vẻ là một trí thức đạo mạo, luôn mặc vest, đứng trao đổi hay diễn thu-yết ở hội thảo, giảng bài ở giảng đường, nói chung là trông rất uy tín”, anh Trang cho biết.

Và “kế toán trưởng” xuất hiện trên Telegram để trao đổi với Trang. Anh kiểm tra tài khoản bên kia, thấy hình đại diện là một người đàn ông Trung Đông ngoài 30 tuổi, ăn mặc sang chảnh, bên cạnh là một chiếc Mercedes G-63 mạ vàng.

Đối tác khen Trang làm việc tốt và hứa hẹn có thể tiến tới ký hợp đồng lâu dài. Tuy nhiên, họ yêu cầu Trang “nộp 100 USD để làm thủ tục thuế doanh thu”. “Cuối cùng thì cũng lòi cái đuôi ra rồi”, anh Trang nghĩ bụng, và từ chối, nêu lý do rằng việc nộp thuế là của công ty, nếu cần họ có thể trừ vào khoản 1.100 USD của anh. Bên kia không đồng ý và luôn giải thích “đây là luật của công ty chúng tôi”.

“Tôi đành mất công mấy ngày dịch, cộng thêm chuyện mừng hụt về món tiền bằng cả 2 tháng lương, thôi thì cũng gọi là chưa mất tiền”, Trang nói.

Câu chuyện của Lê Đình Trang là một trong nhiều kiểu lừa đảo trực tuyến qua các nền tảng freelance. Theo anh Vũ Quốc Bình, freelancer ở Hà Nội chuyên về đồ họa, trên thế giới có một số nền tảng cung cấp dịch vụ giao nhận việc trực tuyến uy tín như Upwork, Fiverr, Freelancer, PeoplePerHour, 99designs, Toptal…

Các trang này kết nối người cần thuê nhân công và người cần việc ở khắp nơi trên thế giới, mỗi trang lại mạnh về một số mảng nào đó. Ví dụ Upwork, một trong những nền tảng freelance lớn nhất thế giới, có nhiều công việc ở các lĩnh vực khác nhau, từ lập trình, thiết kế, dịch thuật đến marketing. Upwork cung cấp hệ thống hợp đồng, có các biện pháp để bảo đảm người nhận việc được bảo đảm thanh toán.

Trang Freelancer cho phép người nhận việc đấu giá công việc. Có nhiều dự án với mức giá khác nhau, từ ngắn hạn đến dài hạn. Trang Toptal dành cho freelancer cao cấp, đặc biệt trong lĩnh vực lập trình, tài chính, thiết kế. Trang này có quy trình tuyển chọn khắt khe nhưng lương cao hơn các nền tảng khác…

“Tuy nhiên, trên các trang này, có rất nhiều đối tượng lừa đảo giả dạng người đi thuê nhân công”, anh Bình nói và cho hay anh từng bị lừa đảo trên 99designs. “Họ giao việc đồ họa cho mình, yêu cầu mình làm thử một hai dự án thành phần rồi lấy luôn thành quả đó và biến mất”, anh kể.

Theo anh Bình, còn rất nhiều hình thức lừa đảo khác trên các trang việc làm trực tuyến mà lỗi không phải do các nền tảng, mà chủ yếu do người dùng tự ý giao dịch với “đối tác” bên ngoài trang, bỏ qua các biện pháp đảm bảo của nền tảng.

Kẻ lừa đảo có thể yêu cầu khách nhận thanh toán qua PayPal, Wise, crypto hoặc bất kỳ phương thức nào khác ngoài nền tảng freelance. Họ có thể hứa trả nhiều hơn nếu người nhận việc chấp nhận giao dịch bên ngoài.

Kẻ lừa đảo có thể yêu cầu mua phần mềm hoặc tài khoản (thường với giá cao) để làm việc. Một số trường hợp, họ gửi link giả để đánh cắp thông tin thanh toán.

“Một thủ đoạn khác là chúng gửi một tấm séc giả và yêu cầu bạn rút tiền rồi chuyển lại cho họ một phần. Sau vài ngày, ngân hàng phát hiện séc giả và bạn mất toàn bộ số tiền đã gửi”, anh Bình cho hay.

“Một mánh khóe phổ biến là những kẻ lừa đảo giả làm nhà tuyển dụng và liên hệ với người cần việc mà không báo trước để dụ dỗ bạn, với một cơ hội việc làm mà bạn chưa hề ứng tuyển. Sau đó chúng có thể yêu cầu bạn gửi tiền hoặc thông tin cá nhân”, Amanda Augustine, chuyên gia nghề nghiệp của trang dịch vụ việc làm trực tuyến TopResume cho biết. “Nếu một tin tuyển dụng có vẻ quá tốt, không tin nổi, thì có lẽ đúng là như vậy”, Augustine nói. Theo cô, nên tránh xa các lời mời giúp "làm giàu nhanh". Hãy cẩn trọng nếu một công ty nhanh chóng đưa ra lời mời làm việc mà không qua quy trình thẩm định tiêu chuẩn. Quy trình hợp pháp nên yêu cầu ít nhất một cuộc phỏng vấn, ngay cả khi chỉ qua điện thoại.

“Muốn chắc chắn không bị lừa thì cứ tuân thủ các quy định về đảm bảo thanh toán của nền tảng và chọn các nhà tuyển dụng được nền tảng đảm bảo, không tự ý giao dịch bên ngoài”, anh Bình nói.

(*) Tên nhân vật đã được thay đổi.

Thủy Nguyễn