Con mèo trong tranh của Lê Bá Đảng

Ông là một nghệ sĩ lớn, một gạch nối thú vị của hội họa Đông - Tây. Một nghệ sĩ rất quen thuộc với thế giới mà những năm 80 của thế kỷ trước, tác phẩm của ông lấn át thị trường tranh thế giới. Người con của làng Bích La Đông, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị ấy xuất thân là người lính thợ trong đội quân mà người Pháp đưa sang “mẫu quốc” để phục vụ cho Thế chiến thứ 2, sau đó bị bắt làm tù binh rồi được tự do. Để từ đó Lê Bá Đảng bắt đầu cuộc hành trình suy tư với thế giới tạo hình. Người lính thợ ra đi từ làng sang Pháp ấy vừa đi làm vừa đi học để tốt nghiệp thủ khoa Trường Mỹ thuật Toulouse.

Ông là người có họ hàng với cố Tổng Bí thư Lê Duẩn, là người rất quen với các lãnh đạo cấp cao như Cố vấn Lê Đức Thọ, Xuân Thủy, GS Tôn Thất Tùng... “Tôi chưa bao giờ rời bỏ quê hương. Dù cho trên thực tế tôi sống xa quê nhưng tâm hồn tôi vẫn luôn gắn bó với quê nhà. Và trong lao động nghệ thuật, tất cả những gì tôi làm chỉ là phản ánh tình yêu vô cùng đa dạng đó” - trong bài viết cuối cùng của mình họa sĩ Lê Bá Đảng viết như vậy.

Tình yêu với Tổ quốc đã nuôi dưỡng tài năng của ông - người đã tạo một “Không gian Lê Bá Đảng” như muốn con người nhìn vào chính mình từ vũ trụ, một thế giới vũ trụ khác, nơi có sự biến hóa giữa sống và chết, có và không; thời gian liên kết với không gian bất tận.

Đề tài của ông từ vũ trụ đến mặt đất, đến tận bên trong tâm hồn của con người và vật. Lê Bá Đảng say mê “Bàn chân Giao Chỉ”. Biết bao nhiêu tranh, tượng của ông chỉ khắc tạc một bàn chân - Bàn chân Giao Chỉ. Bàn chân đó lấm bùn đất, chai sạn với nắng gió và ở đó vương vất nỗi buồn.

Họa sĩ Lê Bá Đảng

Để có một “Bàn chân Giao Chỉ”, một “Không gian Lê Bá Đảng”, ông đã bước đi từ tranh con mèo.

Sau khi tốt nghiệp tại Học viện Nghệ thuật Toulouse, những năm 50 của thế kỷ trước, vợ chồng Lê Bá Đảng vẫn sống trong nghèo khó. Chính những bức ký họa mèo, lấy cảm hứng từ phố “Con mèo câu cá” (La Rue Du Chat Qui Pêche) ở Paris đã giúp ông vượt qua khó khăn lúc khởi nghiệp, khi tranh vẽ con mèo của ông “cháy hàng”. Vì vậy ông lấy hình tượng con vật đáng yêu này làm chữ ký của tác giả - một ký hiệu thuần túy tự họa.

Trong tranh về con vật, ông yêu mến con ngựa, con mèo. Với ông, thế giới người và ngựa thực thụ là người, cũng là thế giới tự do. Tranh mèo của ông cũng vậy, đầy suy tư về thân phận con người với những nét thư pháp nguyên sơ và vút cao. Ông vẽ mèo như chim, như rắn, đặt ra những dấu hỏi ngàn đời “ta là ai” trong trần gian này.

Những bức tranh con mèo của Lê Bá Đảng

Bạn muốn chiêm ngưỡng tranh con mèo, để biết những con mèo “đối thoại” với chúng ta những gì, hãy đến Trung tâm Nghệ thuật Lê Bá Đảng ở TP.Huế. Tại đây đang trưng bày và lưu giữ gần 400 tác phẩm của ông tặng cho nhân dân Thừa Thiên - Huế, trong đó có bộ sưu tập 12 bức tranh con mèo được chính ông lựa chọn, đưa từ Paris về.

Xuân Hạo