Công nghiệp hỗ trợ: Nền tảng tái cấu trúc chuỗi cung ứng và tăng trưởng bền vững

Công nghệ hỗ trợ Việt Nam đã có bước tiến dài nhưng chưa đủ

Ngày 4/12/2025, Triển lãm – Diễn đàn về Công nghiệp hỗ trợ và Hội nghị kết nối cung cầu chuỗi cung ứng 2025 đã chính thức khai mạc tại Trung tâm Hội nghị và Triển lãm WTC EXPO (phường Bình Dương, TP.Hồ Chí Minh).

Sự kiện do Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ TP.Hồ Chí Minh (HASI) phối hợp cùng Tập đoàn Becamex, Ban Quản lý các Khu chế xuất và Công nghiệp TP.Hồ Chí Minh, Sở Công Thương TP.Hồ Chí Minh, Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam và các đơn vị liên quan tổ chức.

Với hơn 500 đại biểu và gần 300 doanh nghiệp tham dự, Diễn đàn Công nghiệp hỗ trợ với chủ đề “Nâng tầm công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu: Liên kết – Đổi mới – Phát triển bền vững” trở thành không gian đối thoại chính sách – công nghệ – thị trường toàn diện nhất của lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ năm 2025.

DƯ ĐỊA PHÁT TRIỂN LỚN TRONG BỐI CẢNH MỚI

Phát biểu tại lễ khai mạc, ông Hà Văn Út, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP.Hồ Chí Minh, nhấn mạnh công nghiệp hỗ trợ chính là nền tảng của các ngành sản xuất chủ lực, trong đó năng lực của ngành phản ánh trực tiếp sức mạnh tự chủ của nền kinh tế. Tuy nhiên, doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn từ biến động địa chính trị, tiêu chuẩn ngày càng cao của các tập đoàn đa quốc gia và đặc biệt là sự thiếu hụt các chuỗi liên kết ngành bền vững.

Trong khó khăn cũng ẩn chứa cơ hội. Đại diện Sở Công Thương khẳng định đây là thời điểm để doanh nghiệp tái cơ cấu, nâng cấp công nghệ và năng lực đổi mới sáng tạo nhằm tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.Hồ Chí Minh (ITPC) đã cung cấp bức tranh kinh tế vĩ mô ấn tượng. Tính đến 15/11/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam đạt 801 tỷ USD, trong đó kim ngạch xuất khẩu đạt 410,28 tỷ USD và nhập khẩu đạt 390,74 tỷ USD, tạo ra mức xuất siêu 19,54 tỷ USD – mức cao nhất trong một thập kỷ.

Các ngành hàng chủ lực ghi nhận tăng trưởng mạnh mẽ so với cùng kỳ năm 2024. Nhóm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tăng 48,3% với kim ngạch 30,01 tỷ USD. Nhóm máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng tăng 11,7%, tương ứng 5,33 tỷ USD.

Tuy nhiên, cơ cấu nhập khẩu vẫn cho thấy sự phụ thuộc lớn vào linh kiện và bán thành phẩm. Nhóm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện nhập khẩu đạt 6,62 tỷ USD, cùng nhóm máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng đạt 2,59 tỷ USD. "Những con số này chỉ rõ dư địa phát triển công nghiệp hỗ trợ trong nước còn rất lớn, đồng thời đặt ra yêu cầu phải nâng cao năng lực cung ứng để giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và nâng tầm vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu", bà Vân nhấn mạnh.

Sự hợp nhất địa giới hành chính tạo cho TP.Hồ Chí Minh không gian kinh tế 6.772,6 km2, khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế với tổng GRDP năm 2024 đạt hơn 123 tỷ USD, chiếm khoảng 23,3% GDP cả nước. Thành phố cũng dẫn đầu về quy mô vốn FDI còn hiệu lực với 141,267 tỷ USD và 19.943 dự án tính đến 31/10/2025.

Sự sáp nhập tạo ra sự cộng hưởng về chức năng và vai trò vùng. Khu vực trung tâm đóng vai trò trung tâm tài chính quốc tế, phát triển công nghệ cao và dịch vụ. Khu vực phía Bắc (Bình Dương) là thủ phủ phát triển công nghiệp công nghệ cao và đổi mới sáng tạo. Khu vực phía Đông Nam (Bà Rịa – Vũng Tàu) phát triển kinh tế biển, du lịch biển, năng lượng sạch và logistics.

Cùng với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, vùng kinh tế mới hình thành một trục công nghiệp hỗ trợ – công nghiệp – logistics hoàn chỉnh, tạo lợi thế đặc biệt cho doanh nghiệp sản xuất.

ĐÃ TIẾN DÀI NHƯNG CHƯA ĐỦ

Bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), cung cấp bức tranh toàn diện về hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ Việt Nam. Theo đó, hiện có hơn 420 doanh nghiệp với doanh thu 4,58 tỷ USD trong năm 2024, hoạt động chủ yếu tại ba trung tâm lớn: Hà Nội, Đà Nẵng và TP.Hồ Chí Minh.

Cơ cấu ngành nghề đa dạng với ba nhóm chính: chế biến kim loại chiếm 55%, nhựa và cao su chiếm 25%, điện và điện tử chiếm 10%. Doanh nghiệp Việt Nam đã cung ứng các linh kiện phức tạp cho các thương hiệu lớn như Toyota, Hyundai, Honda, VinFast và LG. Trong lĩnh vực điện tử, doanh nghiệp đã làm chủ kỹ thuật PCBA từ thiết kế đến kiểm tra chức năng.

Ông Hà Văn Út khẳng định công nghiệp hỗ trợ chỉ có thể lớn mạnh nếu có sự hợp lực giữa Nhà nước, doanh nghiệp, hiệp hội và viện trường, trong đó doanh nghiệp chính là trung tâm của hệ sinh thái này.

Xuất khẩu sản phẩm công nghiệp hỗ trợ có bước tiến mạnh mẽ, với tốc độ tăng trưởng cao tại các thị trường lớn. Cụ thể, Bắc Mỹ và Nhật Bản tăng 50-60%, Trung Quốc tăng 40-50%, ASEAN tăng 35-40%.

Tuy nhiên, bà Bình chỉ rõ doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn khoảng cách về QCD (chất lượng – chi phí – giao hàng) và yêu cầu ESG. VASI đang xây dựng kế hoạch hành động 2025-2026 tập trung vào nâng cao chất lượng, giảm chi phí, mở rộng cụm linh kiện, tăng năng lực OEM – ODM – OBM và tích hợp ESG cùng số hóa vào toàn bộ quy trình.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Ngọc Đăng Khoa, Phó Giám đốc phát triển kinh doanh SMC Precision, nhận định xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng từ toàn cầu hóa sang khu vực hóa đang tạo cơ hội chưa từng có cho doanh nghiệp Việt Nam.

“Chiến lược "Trung Quốc +1" giúp Việt Nam trở thành điểm đến tiếp nhận dòng dịch chuyển sản xuất từ Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc. Tuy nhiên, cơ hội chỉ dành cho doanh nghiệp đủ tiêu chuẩn”.

Từ đó, ông Khoa chỉ ra sáu trụ cột năng lực bắt buộc của nhà cung cấp trong giai đoạn mới.

Thứ nhất: Công nghệ và thiết bị sản xuất chính xác.

Thứ hai: Hệ thống quản lý chất lượng đạt chuẩn IATF 16949 và ISO.

Thứ ba: Số hóa toàn diện với ERP, MES, WMS kết nối liền mạch.

Thứ tư: Ổn định tài chính và minh bạch giá.

Thứ năm: Năng lực nghiên cứu phát triển.

Thứ sáu: Tuân thủ ESG và quản trị trách nhiệm xã hội.

Chia sẻ kết quả từ thực tế, ông Khoa cho biết năm 2021, SMC đã chủ động đầu tư nhà máy và máy dập mới dù chưa có đơn hàng. Quyết định đó giúp công ty trở thành nhà cung ứng cấp 1 của Samsung vào năm 2022. "Chủ động nâng chuẩn, chính là chìa khóa mở cửa chuỗi cung ứng toàn cầu", ông Khoa khẳng định.

Một điểm nhấn quan trọng tại diễn đàn là dự án khu công nghiệp chuyên ngành cơ khí 786 ha tại TP.Hồ Chí Minh của THACO Industries với tổng vốn đầu tư 75.000 tỷ đồng. Ông Huỳnh Quang Nhung, Phó Tổng Giám đốc Kinh doanh THACO Industries, cho biết dự án dự kiến khởi công 19/12/2025 và vận hành từ 9/2026.

Dự án tập trung vào năm lĩnh vực chính: cơ khí chính xác, kết cấu nặng, công nghiệp hỗ trợ ngành đường sắt, hạ tầng và tự động hóa cùng sản phẩm công nghiệp xuất khẩu.

Đặc biệt, khu công nghiệp được thiết kế theo chuỗi giá trị khép kín, có trung tâm liên kết doanh nghiệp ngay bên trong nhằm thu hút các doanh nghiệp phía Nam tham gia mạng lưới sản xuất của THACO. Hiện nay, sản phẩm của THACO Industries đã xuất khẩu sang gần 30 quốc gia, bao gồm Mỹ, EU và Nhật Bản – những thị trường có tiêu chuẩn kỹ thuật cao nhất.

Tại diễn đàn, các chuyên gia quốc tế về công nghiệp hỗ trợ cũng đã phân tích mô hình thành công của Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và đưa ra sáu khuyến nghị cho Việt Nam.

Thứ nhất: Phát triển cụm công nghiệp hỗ trợ gắn kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp, viện trường và chính quyền.

Thứ hai: Giảm chi phí logistics để tăng cường khả năng cạnh tranh.

Thứ ba: Đầu tư phòng kiểm định và tiêu chuẩn đạt chuẩn quốc tế.

Thứ tư: Phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao.

Thứ năm: Thúc đẩy chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Thứ sáu: Tăng cường năng lực quản trị rủi ro chuỗi cung ứng.

Chia sẻ về các giải pháp thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ của TP.Hồ Chí Minh, bà Vân cho biết trên nền tảng mới từ sự hợp nhất địa giới hành chính, TP.Hồ Chí Minh đã xác định công nghiệp hỗ trợ là một trong những ngành công nghiệp trọng yếu và là trụ cột quan trọng để nâng cao chất lượng tăng trưởng. Thành phố đang tập trung triển khai bốn nhóm nhiệm vụ lớn nhằm hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ.

Thứ nhất: Tiếp tục rà soát, hoàn thiện và vận hành hiệu quả các cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Các chính sách này bao gồm đất đai, tín dụng, ưu đãi thuế đến hỗ trợ đổi mới công nghệ và tiêu chuẩn chất lượng. Đồng thời tăng cường liên kết với các địa phương có thế mạnh về công nghiệp, hình thành mạng lưới sản xuất và cung ứng liên vùng.

Thứ hai: Đẩy mạnh phát triển các khu, cụm công nghiệp theo hướng chuyên sâu, gắn với hạ tầng nghiên cứu phát triển, thử nghiệm, kiểm định và tiêu chuẩn chất lượng. Qua đó, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe từ các tập đoàn đa quốc gia.

Thứ ba: Thúc đẩy đổi mới công nghệ và chuyển đổi số trong doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Đồng thời phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua chương trình hợp tác giữa doanh nghiệp với các trường đại học, viện nghiên cứu và các tổ chức đào tạo chuyên sâu.

Thứ tư: Tăng cường kết nối doanh nghiệp trong nước với các tập đoàn quốc tế và các nhà mua hàng lớn thông qua các hoạt động xúc tiến đầu tư, kết nối cung cầu, các chương trình triển lãm và hội chợ chuyên ngành do ITPC và các đơn vị phối hợp tổ chức.

Bà Vân khẳng định: với vai trò cơ quan xúc tiến của Thành phố, ITPC cam kết tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp, đóng vai trò là cầu nối thông tin, hỗ trợ xúc tiến, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận chính sách và mở rộng thị trường.

Từ đó, cộng đồng doanh nghiệp cùng các hiệp hội và tổ chức quốc tế sẽ giúp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, đặc biệt là tại TP.Hồ Chí Minh có những bước phát triển mạnh mẽ hơn, đóng góp vào sự tăng trưởng của nền kinh tế.

Trên cơ sở hệ sinh thái công nghiệp được mở rộng sau hợp nhất địa giới hành chính, cùng với việc phát huy nguồn lực của đội ngũ doanh nghiệp năng động, TP.Hồ Chí Minh định hướng phát triển công nghiệp hỗ trợ theo mô hình "ngành công nghiệp nền tảng".

Định hướng này được kỳ vọng sẽ tạo động lực mới cho tăng trưởng, góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế, thu hút dòng vốn đầu tư công nghệ cao và hình thành các chuỗi giá trị mới với hàm lượng giá trị gia tăng lớn, phát triển theo hướng bền vững.

"Công nghiệp hỗ trợ chỉ có thể lớn mạnh nếu có sự hợp lực giữa Nhà nước, doanh nghiệp, hiệp hội và viện, trường, trong đó doanh nghiệp là trung tâm của hệ sinh thái này", ông Út khẳng định; đồng thời cam kết Sở Công thương sẽ đồng hành cùng doanh nghiệp trong nâng cấp năng lực, chuẩn hóa tiêu chuẩn và kết nối với chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đối với doanh nghiệp, ông Út kêu gọi tăng cường đầu tư nghiên cứu phát triển, đổi mới máy móc, nâng cấp công nghệ để phục vụ nội địa và thay thế nhập khẩu.

Nguyệt Hà