Cúm A/H9 có phải là loại virus cúm gia cầm có độc lực cao?

1. Phân loại virus cúm gia cầm

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, việc tiếp xúc với virus cúm gia cầm có thể dẫn đến nhiễm trùng từ các triệu chứng nhẹ giống như cúm hoặc viêm mắt đến bệnh hô hấp cấp tính nặng hoặc tử vong. Mức độ nghiêm trọng của bệnh phụ thuộc vào loại virus gây nhiễm trùng và đặc điểm của người nhiễm bệnh.

Virus cúm gia cầm A được phân thành hai loại:

Virus cúm gia cầm A có khả năng gây bệnh thấp (LPAI).
Virus cúm gia cầm A độc lực cao (HPAI).

Các loại này đề cập đến đặc điểm phân tử của virus, khả năng gây bệnh và tử vong của virus ở gà trong môi trường phòng thí nghiệm.

Cúm gia cầm có khả năng gây bệnh thấp (LPAI): Virus cúm gia cầm có khả năng gây bệnh thấp không gây ra dấu hiệu bệnh hoặc gây bệnh nhẹ ở gà/gia cầm (chẳng hạn như xù lông và giảm sản lượng trứng). Hầu hết các loại virus cúm gia cầm A đều có khả năng gây bệnh thấp và gây ra ít dấu hiệu bệnh ở các loài chim hoang dã bị nhiễm bệnh. Ở gia cầm, một số loại virus có khả năng gây bệnh thấp có thể biến đổi thành virus cúm gia cầm có khả năng gây bệnh cao.

Cúm gia cầm độc lực cao (HPAI): Virus cúm gia cầm độc lực cao gây bệnh nặng và tỷ lệ tử vong cao ở gia cầm bị nhiễm bệnh. Chỉ một số virus cúm gia cầm A(H5) và A(H7) được phân loại là virus HPAI A, trong khi hầu hết virus A(H5) và A(H7) lưu hành ở các loài chim là virus LPAI A.

Nhiễm virus HPAI A(H5) hoặc A(H7) có thể gây bệnh ảnh hưởng đến nhiều cơ quan nội tạng với tỷ lệ tử vong lên tới 90% đến 100% ở gà, thường trong vòng 48 giờ. Tuy nhiên, gia cầm có thể bị nhiễm bệnh mà không có dấu hiệu bệnh tật. Nhiễm virus HPAI A(H5) và A(H7) ở gia cầm cũng có thể lây ngược sang chim hoang dã, dẫn đến virus lan rộng hơn về mặt địa lý khi những loài chim này di cư.

Trong khi một số loài chim hoang dã có thể bị nhiễm một số phân nhóm virus HPAI A(H5) hoặc A(H7) mà không biểu hiện bệnh, các phân nhóm virus HPAI A(H5) và A(H7) khác có thể gây bệnh nặng và tử vong ở một số loài chim hoang dã bị nhiễm bệnh cũng như ở gia cầm bị nhiễm bệnh.

2. Virus cúm gia cầm có thể lây lan nhanh

Cả hai loại virus HPAI và LPAI đều có thể lây lan nhanh chóng qua đàn gia cầm. Các chỉ định HPAI và LPAI không đề cập đến hoặc không liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh tật trong các trường hợp người nhiễm các loại virus này; cả hai loại virus LPAI và HPAI A đều gây bệnh từ nhẹ đến nặng ở người nhiễm bệnh. Có sự khác biệt về di truyền và kháng nguyên giữa các phân nhóm virus cúm A thường chỉ lây nhiễm cho chim và những phân nhóm có thể lây nhiễm cho chim và người. Virus cúm gia cầm loại A hiếm khi lây nhiễm sang người.

Năm loại virus cúm gia cầm A được biết là gây nhiễm trùng ở người là: virus H5, H6, H7, H9 và H10. Các phân nhóm được xác định thường xuyên nhất của virus cúm gia cầm A gây bệnh ở người là virus H5, H7 và H9. Cụ thể, virus A(H5N1) và A(H7N9) đã gây ra phần lớn các trường hợp nhiễm virus cúm gia cầm A được báo cáo ở người, cùng với virus HPAI A(H5N6) và LPAI A(H9N2) cũng gây nhiễm trùng ở người trong những năm gần đây.

Nhiễm trùng ở người với các phân nhóm khác, chẳng hạn như A(H6N1), A(H10N3), A(H10N7) và A(H10N8), đã được phát hiện ở một số ít người. Tại Hoa Kỳ, chưa từng có trường hợp nhiễm virus HPAI A(H7) nào được báo cáo ở người; tuy nhiên, đã có bốn trường hợp nhiễm virus LPAI A(H7N2) được xác nhận trong phòng thí nghiệm ở người.

3. Virus cúm gia cầm A(H3)

Virus LPAI A(H3N8) đã được xác định ở các loài chim và gia cầm hoang dã ở châu Á. Một số ít trường hợp nhiễm virus A(H3N8) đã được báo cáo ở Trung Quốc, dẫn đến hai trường hợp bị viêm phổi nặng với một trường hợp tử vong và một trường hợp bị bệnh nhẹ.

Virus cúm gia cầm có thể lây lan nhanh chóng. Ảnh: Reuters

4. Virus cúm gia cầm A(H5)

Có 9 phân nhóm virus A(H5) đã biết:

A(H5N1 )
A(H5N2)
A(H5N3)
A(H5N4)
A(H5N5)
A(H5N6)
A(H5N7)
A(H5N8)
A(H5N9)

Hầu hết các virus A(H5) được xác định trên toàn thế giới ở các loài chim và gia cầm hoang dã đều là LPAI nhưng đôi khi virus HPAI A(H5) đã được phát hiện. Các trường hợp nhiễm virus A(H5) lẻ tẻ ở người đã xảy ra, chẳng hạn như virus HPAI A(H5N1) liên quan đến dịch bệnh gia cầm ở nhiều quốc gia.

Nhiễm virus HPAI A(H5N1) ở người đã được báo cáo ở 23 quốc gia kể từ năm 1997, dẫn đến viêm phổi nặng và tử vong trong khoảng 50% trường hợp.

Nhiễm virus HPAI A(H5N6) ở người đã được báo cáo từ năm 2014 từ hai quốc gia với tỷ lệ tử vong xảy ra ở hơn 40% số trường hợp và các trường hợp nhiễm virus HPAI A(H5N8) ở người đã được báo cáo từ một quốc gia vào năm 2021.

Có 9 phân nhóm virus A(H5). Ảnh: Shutterstock

5. Virus cúm gia cầm A(H6)

Sự bùng phát virus LPAI A(H6) ở chim không được báo cáo trên phạm vi quốc tế, do đó, tỷ lệ lưu hành thực sự của nó vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, virus LPAI A(H6) đã được xác định ở nhiều loài chim nước hoang dã và gia cầm nuôi ở châu Âu, châu Á và châu Mỹ. Các phân nhóm đã biết của virus A(H6) bao gồm LPAI A(H6N1) và A(H6N2). Năm 2013, Đài Loan (Trung Quốc) báo cáo trường hợp nhiễm virus LPAI A(H6N1) đầu tiên ở người được biết đến.

6. Virus cúm gia cầm A(H7)

Có 9 phân nhóm virus A(H7) đã biết là A(H7N1), A(H7N2), A(H7N3), A(H7N4), A(H7N5), A(H7N6), A(H7N7), A(H7N8) và A(H7N9)].

Hầu hết các virus A(H7) được xác định trên toàn thế giới ở các loài chim và gia cầm hoang dã đều là virus LPAI. Tình trạng nhiễm virus cúm gia cầm A(H7) ở người xảy ra lẻ tẻ. Loại virus A(H7) được xác định thường xuyên nhất có liên quan đến nhiễm trùng ở người là virus cúm gia cầm A(H7N9), được phát hiện lần đầu tiên ở Trung Quốc vào năm 2013.

Mặc dù tình trạng nhiễm virus A(H7N9) ở người không phổ biến nhưng chúng đã dẫn đến bệnh hô hấp nghiêm trọng và tử vong trong khoảng 40% số trường hợp được báo cáo. Ngoài virus A(H7N9), nhiễm trùng ở người với virus A(H7N2), A(H7N3), A(H7N4) và A(H7N7) đã được báo cáo và chủ yếu gây bệnh từ nhẹ đến trung bình với các triệu chứng bao gồm viêm kết mạc và /hoặc các triệu chứng đường hô hấp trên.

7. Virus cúm gia cầm A(H9)

Có 9 phân nhóm virus A(H9) đã biết:

A(H9N1)
A(H9N2)
A(H9N3)
A(H9N4)
A(H9N5)
A(H9N6)
A(H9N7)
A(H9N8)
A(H9N9)

Cho tới nay, tất cả các loại virus A(H9) được xác định trên toàn thế giới ở các loài chim và gia cầm hoang dã đều là virus LPAI.

Mặc dù các loại virus A(H9) được xác định trên toàn thế giới ở các loài chim và gia cầm hoang dã đều là virus LPAI nhưng có một số trường hợp nhiễm trùng đã dẫn đến tử vong. Ảnh: Internet.

8. Virus cúm gia cầm A(H10)

Các phân nhóm đã biết của virus A(H10) bao gồm A(H10N3), A(H10N4), A(H10N5), A(H10N6), A(H10N7) và A(H10N8). A(H10N4) được tìm thấy ở chồn vào năm 1984 và A(H10N5) được tìm thấy ở lợn vào năm 2008.

Các phân nhóm virus A(H10) được biết là gây nhiễm trùng ở người bao gồm A(H10N3), A(H10N7) và A(H10N8).

Ai Cập báo cáo ca nhiễm virus A(H10N7) đầu tiên ở người vào năm 2004, trong khi Úc báo cáo ca nhiễm virus A(H10N7) ở người vào tháng 3 năm 2010.

Ca nhiễm virus A(H10N8) đầu tiên ở người được báo cáo ở Trung Quốc vào tháng 12 năm 2013.

Nhiễm virus A(H10N3) ở người đã được báo cáo ở Trung Quốc vào tháng 6 năm 2021.

Ca nhiễm virus A(H10N5) đầu tiên ở người [đồng nhiễm virus cúm A(H3N2) theo mùa] đã được báo cáo ở Trung Quốc vào tháng 1 năm 2024. Hầu hết các trường hợp nhiễm virus A(H10) ở người nhiễm virus ở người là do tiếp xúc với gia cầm bị nhiễm bệnh.

Hoàng Nam