Cúng Giao thừa: Hướng dẫn mâm cúng và nghi lễ đúng chuẩn

Ý nghĩa và thời điểm cúng Giao thừa

Cúng Giao thừa, hay còn gọi là lễ Trừ tịch, là một trong những nghi lễ quan trọng nhất trong dịp Tết Nguyên đán của người Việt. Nghi lễ này mang ý nghĩa tiễn biệt năm cũ, xua đi những điều không may mắn và chào đón một năm mới với những hy vọng tốt đẹp.

Theo truyền thống, lễ cúng Giao thừa được cử hành vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, tức là giờ Tý, kéo dài từ 23 giờ ngày 30 Tết (hoặc 29 Tết với tháng thiếu) đến 1 giờ sáng ngày mùng 1 Tết.

Hướng dẫn chuẩn bị mâm cúng Giao thừa

Lễ cúng Giao thừa thường bao gồm hai mâm cỗ: một mâm cúng ngoài trời và một mâm cúng trong nhà tại bàn thờ gia tiên. Tùy theo điều kiện và phong tục từng vùng miền, gia chủ có thể chuẩn bị mâm cúng chay hoặc mặn.

Mâm cúng ngoài trời

Mâm cúng ngoài trời nhằm mục đích cúng các vị quan Hành Khiển, là những vị thần được cho là cai quản hạ giới trong năm. Lễ vật thường được bày trên một chiếc bàn đặt ở sân hoặc trước cửa chính. Các lễ vật cơ bản bao gồm:

Gà trống luộc nguyên con
Bánh chưng hoặc xôi gấc
Mâm ngũ quả
Hương, hoa, đèn nến
Trầu cau, rượu, trà
Muối, gạo
Quần áo và mũ nón thần linh (vàng mã)

Mâm cúng trong nhà

Mâm cúng trong nhà được bày trên bàn thờ gia tiên để mời ông bà, tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu. Lễ vật cũng tương tự mâm cúng ngoài trời nhưng không có quần áo, mũ nón thần linh và có thể thêm các món ăn mặn khác mà gia đình chuẩn bị cho ngày Tết.

Trình tự thực hiện nghi lễ cúng Giao thừa

Để nghi lễ diễn ra trang trọng và đúng phong tục, gia chủ nên thực hiện theo các bước sau:

Chuẩn bị lễ vật:

Tất cả lễ vật cho cả hai mâm cúng cần được chuẩn bị xong xuôi và bày biện trang trọng trước giờ Tý.

Cúng ngoài trời trước:

Khi đến giờ Giao thừa, gia chủ thắp hương và tiến hành cúng ngoài trời trước để "nghênh tân, tiễn cửu" - tức là đón quan Hành Khiển mới và tiễn quan Hành Khiển cũ.

Cúng trong nhà sau:

Sau khi hoàn tất lễ cúng ngoài trời, gia chủ vào nhà để dâng hương lên bàn thờ gia tiên và mời ông bà về sum họp.

Đọc văn khấn:

Người chủ lễ (thường là người đàn ông lớn tuổi nhất trong nhà) sẽ thành tâm đọc bài văn khấn cầu cho gia đình một năm mới an khang, thịnh vượng.

Hóa vàng:

Sau khi hương tàn, gia chủ sẽ hóa vàng mã để kết thúc nghi lễ.

Những lưu ý quan trọng khi cúng Giao thừa

Để nghi lễ được trọn vẹn và tránh những điều không hay, các gia đình cần lưu ý một số điểm sau:

Mâm cúng phải được đặt trên bàn, không đặt trực tiếp xuống đất.
Trang phục của gia chủ khi hành lễ phải sạch sẽ, gọn gàng để thể hiện sự tôn kính.
Trong thời khắc Giao thừa, cả gia đình nên hòa thuận, vui vẻ, tránh cãi vã, to tiếng hay nói những lời không may mắn.
Tránh làm vỡ đồ đạc trong nhà vì quan niệm dân gian cho rằng đây là điềm báo của sự chia ly, đổ vỡ.
Không nên soi gương vào đêm Giao thừa.

Tuệ Nhân