Cùng hành động hôm nay để thế hệ mai sau không còn khói thuốc

Hơn 6.800 bài dự thi từ giáo viên cả nước đã mang đến những bài giảng sáng tạo, giàu thông điệp nhân văn, góp phần lan tỏa kiến thức, kỹ năng sống và xây dựng ‘trường học không khói thuốc.

Ban tổ chức trao giải cho những tác giả đoạt giải Cuộc thi thiết kế bài giảng phòng, chống tác hại thuốc lá, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Đây chỉ là một trong nhiều hoạt động khác đang đồng loạt diễn ra trên cả nước nhằm nỗ lực vì một Việt Nam không khói thuốc.

Giống như nhiều quốc gia trên thế giới, Việt Nam đang đối mặt với sự gia tăng nhanh chóng của các bệnh không lây nhiễm bắt nguồn từ hành vi và lối sống, trong đó hút thuốc lá và sử dụng rượu bia là những yếu tố nguy cơ hàng đầu.

Trước thách thức đó, việc phòng ngừa và giảm tác hại của thuốc lá không chỉ là nhiệm vụ y tế công cộng, mà còn là cam kết chính trị, thể hiện trách nhiệm của Việt Nam trong nỗ lực chung cùng cộng đồng quốc tế vì một tương lai khỏe mạnh hơn.

Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC), công ước quốc tế đầu tiên về y tế công cộng có hiệu lực từ năm 2005 đã trở thành nền tảng cho hành động toàn cầu trong kiểm soát thuốc lá.

Theo Thạc sỹ Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, Công ước đưa ra hàng loạt biện pháp toàn diện từ giảm cung đến giảm cầu, bao gồm chính sách giá và thuế, kiểm soát buôn bán, quy định in cảnh báo sức khỏe, cấm quảng cáo, khuyến mại, tài trợ, và hỗ trợ cai nghiện thuốc lá.

Đặc biệt, WHO giới thiệu nhóm giải pháp MPOWER nhằm giúp các quốc gia thành viên triển khai hiệu quả Công ước, qua đó giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá một cách bền vững.

Tại Việt Nam, công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá đã được triển khai đồng bộ trong nhiều năm qua và đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận.

Tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành đã giảm từ 23,8% năm 2010 xuống còn 20,8% năm 2021; tỷ lệ người bị phơi nhiễm khói thuốc thụ động cũng giảm mạnh, từ 73,1% xuống còn 45,6% trong cùng giai đoạn.

Những con số này phản ánh nỗ lực bền bỉ của các cơ quan chức năng, sự đồng thuận của toàn xã hội và tác động tích cực của các chính sách kiểm soát thuốc lá đã được thực thi.

Tuy nhiên, thuốc lá vẫn là sản phẩm gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng, cướp đi sinh mạng của hơn 100.000 người Việt Nam mỗi năm.

Hút thuốc không chỉ gây tổn hại cho chính người hút mà còn ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe của những người xung quanh, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.

Với đà giảm còn chậm, các chuyên gia quốc tế cảnh báo Việt Nam có nguy cơ không đạt được mục tiêu của Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại thuốc lá khi giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 36% vào năm 2030.

Điều này đồng nghĩa với việc tiến trình thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững về sức khỏe có thể bị ảnh hưởng nếu không có những giải pháp quyết liệt và mạnh mẽ hơn.

Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy, tăng thuế thuốc lá là biện pháp hiệu quả nhất để giảm tiêu thụ thuốc lá, ngăn ngừa bệnh tật, cải thiện sức khỏe cộng đồng và đồng thời tăng nguồn thu ngân sách.

Khi giá thuốc lá tăng, người hút thuốc có xu hướng bỏ thuốc, trong khi giới trẻ bị ngăn cản khỏi nguy cơ bắt đầu sử dụng. Nhận thức được tầm quan trọng đó, tại kỳ họp tháng 6/2025, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), áp dụng hệ thống thuế hỗn hợp từ năm 2027 và tăng thuế thuốc lá hàng năm đến năm 2031.

Mục tiêu là giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và củng cố nguồn lực tài chính cho phát triển đất nước. Theo phân tích mới được WHO tại Việt Nam công bố, những cải cách thuế này sẽ mang lại lợi ích to lớn về sức khỏe và kinh tế.

Dự báo đến năm 2031, Việt Nam sẽ có khoảng 2,1 triệu người bỏ hoặc không hút thuốc, ngăn ngừa 700.000 ca tử vong sớm, đồng thời tăng thêm 24.000 tỷ đồng (tương đương 910 triệu USD) cho ngân sách nhà nước mỗi năm.

Việc tăng thuế cũng sẽ làm giảm đáng kể khả năng tiếp cận thuốc lá giá rẻ, đặc biệt trong giới trẻ, nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước chiến lược tiếp thị của các tập đoàn thuốc lá.

Song song với đó, Quốc hội Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 173/2024/QH15 vào tháng 11/2024, quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cùng các sản phẩm chứa khí, chất gây nghiện từ năm 2025. Đây là hành động thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Nhà nước trong việc bảo vệ thế hệ trẻ khỏi làn sóng sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đang lan rộng trên toàn cầu.

Theo các chuyên gia, dưới sự chỉ đạo của Đảng và Chính phủ, công tác phòng, chống tác hại thuốc lá ở Việt Nam đạt được nhiều thành tựu quan trọng, trong đó nổi bật là vai trò của Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, cơ chế tài chính công đặc biệt được thành lập năm 2013 trên cơ sở Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá năm 2012.

Quỹ được hình thành từ nguồn đóng góp bắt buộc của các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu thuốc lá. Theo bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ, cam kết mạnh mẽ của Chính phủ cùng mô hình quản lý đa ngành, minh bạch và dựa trên bằng chứng là yếu tố quyết định tạo nên hiệu quả của các chính sách.

Hoạt động dưới sự điều phối của Bộ Y tế, Quỹ đã triển khai nhiều chương trình truyền thông, tập huấn và can thiệp tại cộng đồng, góp phần nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của người dân và giảm đáng kể tỷ lệ hút thuốc. Cơ chế phân bổ kinh phí dựa trên kết quả đầu ra, cùng hệ thống giám sát đánh giá khoa học, công khai, đã giúp Quỹ trở thành điểm sáng trong mô hình quản lý y tế công cộng ở Việt Nam.

Theo TS.Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, những cải cách mạnh mẽ của Việt Nam trong năm 2025, bao gồm cả việc tăng thuế và cấm thuốc lá điện tử, sẽ cứu sống hàng trăm nghìn người, giảm gánh nặng y tế và mang lại lợi ích kinh tế bền vững.

Bà nhấn mạnh, thuế thuốc lá chính là một liều vắc-xin giúp ngăn ngừa nghiện thuốc lá ngay từ đầu, đặc biệt hiệu quả trong việc bảo vệ thanh thiếu niên.

Những kết quả đạt được và chính sách cải cách sâu rộng của Việt Nam không chỉ khẳng định cam kết của Chính phủ trong bảo vệ sức khỏe nhân dân, mà còn thể hiện vai trò tiên phong của Việt Nam trong khu vực trong việc thực thi các cam kết quốc tế về kiểm soát thuốc lá.

Với quyết tâm chính trị cao, cơ chế tài chính bền vững và sự phối hợp liên ngành hiệu quả, Việt Nam đang từng bước xây dựng một xã hội không khói thuốc để mỗi người dân được sống, làm việc và học tập trong môi trường trong lành, khỏe mạnh, hướng tới một tương lai phát triển bền vững cho các thế hệ mai sau.

D.Ngân