Cuộc cách mạng cho cây lúa ĐBSCL trong kỷ nguyên mới

Trong 2 bài viết trước, nhóm phóng viên VOV-ĐBSCL đã nêu rõ những kết quả đạt được bước đầu cũng như những khó khăn trong quá trình triển khai. Từ đó, khẳng định, Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao hết sức ý nghĩa với người nông dân vùng ĐBSCL, với ngành hàng lúa gạo và với nhiệm vụ ứng phó biến đổi khí hậu... Đây là Đề án hết sức ý nghĩa với người nông dân vùng Châu thổ Cửu Long để phát triển sản xuất bền vững, hướng tới mục tiêu an toàn trước thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính, đưa mức phát thải ròng về "0" theo đúng cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26.

Trong bài cuối của loạt bài “Cấu trúc lại ngành hàng lúa gạo vững bước trong kỷ nguyên mới”, nhóm phóng viên VOV-DBSCL sẽ nêu rõ sự quyết tâm của Chính phủ, các bộ ngành, địa phương để nỗ lực thực hiện “Cuộc cách mạng cho cây lúa Đồng bằng trong kỷ nguyên mới”.

Cần Thơ đã tập huấn cho các hộ dân trên địa bàn nắm vững quy trình canh tác theo đề án

ĐBSCL có nhiều lợi thế để phát triển nông nghiệp, đặc biệt là ngành lúa gạo, thủy hải sản. Sản xuất lúa gạo ở khu vực này không chỉ có vai trò thiết yếu đối với bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, ổn định xã hội, mà còn là nguồn thu nhập quan trọng của hàng chục triệu hộ nông dân Việt Nam. Qua đó thúc đẩy xuất khẩu, góp phần bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Sau gần một năm triển khai Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng các địa phương trong vùng đã thể hiện sự quyết tâm; cố gắng vươn lên từ khó khăn, làm hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng; xây dựng các mô hình điểm để từ đó triển khai nhân rộng cho cả vùng.

“Cái đầu tiên đó là thay đổi cả một cái quy trình, cả một hình thức, cả một cách tiếp cận về ngân hàng trồng lúa gạo của chúng ta. Đây là một cái khởi đầu từ một điều ta nói chúng ta sẽ giảm phát thải cho ngành trồng lúa ở cả đồng bằng sông Hồng, cả cái khu vực miền Trung, khu vực Đông Nam Bộ và các địa phương trong đây. Bây giờ các địa phương cũng đang bắt đầu làm, mặc dù họ không có vốn nhưng họ làm theo cái cách của họ, rồi từ ngành giảm phát thải trong ngành lúa gạo sang giảm phát tại cái trong ngành trồng trọt và giảm phát trong ngành chăn nuôi, giảm phát thải trong ngành nuôi trồng thủy sản”, Bộ trưởng Bộ NN và PTNT Lê Minh Hoan nêu rõ.

Ông Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Bộ NN và PTNT phát biểu tại Hội nghị triển khai Đề án tại Cần Thơ

Tại Hội nghị triển khai Đề án "Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030" diễn ra mới đây tại Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã biểu dương sự nỗ lực của các địa phương trong vùng; đồng thời chỉ đạo phải tập trung tăng tốc, bứt phá hơn nữa để đạt mục tiêu một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp càng sớm càng tốt, qua đó đạt khoảng 14 - 15 triệu tấn lúa, 9 - 10 triệu tấn gạo chất lượng cao. Chậm nhất đến năm 2030 phải đạt mục tiêu này và cần nỗ lực đạt sớm hơn.

Về nguồn vốn, Thủ tướng cũng đã chỉ đạo ngành ngân hàng tiếp tục triển khai các gói tín dụng đang triển khai và nghiên cứu để triển khai trong năm 2025 gói tín dụng với quy mô khoảng 30.000 tỷ đồng cho Đề án; đồng thời cho doanh nghiệp vay vốn để mua vật tư, giống, sản xuất kinh doanh.

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì triển khai đề án

Về vấn đề này, ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết Ngân hàng Nhà nước và ngành ngân hàng cam kết sẽ tiếp tục đồng hành và tích cực phối hợp với các cơ quan liên quan đẩy mạnh triển khai chương trình cho vay nói riêng và thực hiện đề án theo Quyết định 1490 nói chung:

“Thứ nhất là lãi suất thì sẽ được phải thấp hơn trong tất cả các kỳ hạn của các khoản cho vay, các thành phần trong tham gia vào phiếu liên kết tối thiểu là 1% so với lãi suất hiện nay đang cho vay của cùng đối tượng. Cái thứ hai nữa thì thời hạn cho vay thì tùy theo nhu cầu, theo cái nhu cầu, phù hợp với cái nhu cầu vay vốn của người vay. Và cái thứ ba nữa là tất cả cái cơ chế hỗ trợ để có thể thuận lợi trong vấn đề tài sản thế chấp hay là tín chấp, thì chúng ta có một cái cơ chế rất là thuận lợi, có những cái khoản vay cho đến 3 tỷ cũng không cần tài sản thế chấp thì đây là những cái chính sách rất ưu tiên cho cái chương trình này”, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Đào Minh Tú thông tin.

Đề án góp phần nâng cao thu nhập và đời sống của người trồng lúa

Về huy động nguồn lực triển khai đề án 1 triệu ha lúa, ngay từ cuối năm 2023, Bộ NN và PTNT đã xây dựng đề xuất dự án “Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL” vay vốn Ngân hàng Thế giới (WB) với trị giá 430 triệu USD. Tuy nhiên, qua làm việc với Bộ Tài chính cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ NN và PTNT sẽ phải thay đổi cách tiếp cận từ “Dự án” thành “Chương trình đầu tư công hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL” sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi, được quy định tại khoản 5, khoản 9 Điều 4 Luật Đầu tư công (sửa đổi) dự kiến sẽ được Quốc hội thông qua trong kỳ họp tới.

Lãnh đạo Bộ NN và PTNT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương cho hoàn thiện hồ sơ thí điểm chính sách đặc thù đối với Chương trình đầu tư công “Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng Đồng bằng sông Cửu Long” sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi từ WB, dự kiến khoảng 330 triệu USD. Sau đó, Bộ NN và PTNT báo cáo Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết tại kỳ họp gần nhất. Trong quá trình hoàn thiện hồ sơ và ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm chính sách đặc thù, Bộ NN và PTNT sẽ phối hợp với UBND các tỉnh, thành phố, nhà tài trợ chuẩn bị và hoàn thiện các tài liệu cần thiết để đảm bảo Chương trình đầu tư công này có thể đi vào thực hiện ngay từ năm 2026.

Trước những kiến nghị này, từ đề xuất của Bộ NN và PTNT, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo lập Quỹ hỗ trợ 1 triệu ha lúa. Trong đó, bao gồm vốn nhà nước, vốn bán tín chỉ carbon, vốn hỗ trợ của các đối tác, vốn xã hội hóa... Mục đích lập quỹ là để có nguồn vốn sử dụng nhanh, không phải qua nhiều thủ tục.

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị triển khai Đề án 1 triệu ha

Tại Hội nghị triển khai Đề án tại Cần Thơ do Chính phủ chủ trì, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc cho biết sẽ chỉ đạo Bộ Tài chính lập Quỹ hỗ trợ 1 triệu ha lúa, để có ngay ngân sách năm 2025.

“Trong nội dung của dự án chúng ta tập trung đầu tư vào cơ sở hạ tầng, về thủy lợi, hạ tầng giao thông, chúng ta phải tính đến việc là chống sạt lở, tính đến cái vấn đề là hạn an là hồ chứa nước thế nào, cái mức độ này thế nào, đường xá thế nào không trình chống ngập, chống mặn đến... Vấn đề thứ hai là tập trung để tăng năng suất lao động và xây dựng thương hiệu, muốn vậy phải áp dụng cái khoa học công nghệ. Thứ ba nữa là để đào tạo kỹ thuật khuyến nông để đảm bảo cho việc phát triển bền vững, và có thể là nghiên cứu để thành lập một cái quỹ cho 1 triệu hecta lúa này, tiền bán tín chỉ Carbon để hỗ trợ trở lại với nông dân và tập trung đầu tư những cái công trình kết hợp tác”, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc nhấn mạnh.

Về phía Ngân hàng Thế giới (World Bank) đánh giá cao đề án 1 triệu hecta lúa tại Việt Nam với 3 mục tiêu chính gồm tăng thu nhập cho người trồng lúa, tăng cường tính cạnh tranh của chuỗi giá trị ngành lúa gạo và đóng góp để giải quyết các thách thức của biến đổi khí hậu ở Việt Nam và thế giới.

Ông Li Guo, Chuyên gia cao cấp về kinh tế nông nghiệp, Ngân hàng Thế giới cho biết, World Bank đã cam kết nguồn tín dụng cho Việt Nam để thực hiện đề án

“Thực ra để có thể thụ hưởng được 40 triệu USD bằng tín chỉ carbon thì đề án thí điểm này sẽ phải chứng minh là mình thực hiện cam kết về giảm phát thải. Hiện nay, Ngân hàng thế giới đang làm việc với Bộ Nông nghiệp cùng với Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế IRRI để xây dựng cái phương pháp đo, tức là phải có công cụ và phương pháp để đo giảm phát thải MRV và các công cụ để thu thập dữ liệu đo lường để chứng minh”, ông Li Guo, Ngân hàng Thế giới chia sẻ.

Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao hết sức ý nghĩa với người nông dân vùng ĐBSCL

“Phải yêu quý cây lúa như yêu quý chính bản thân mình, như những gì mà mình yêu quý nhất trong cuộc đời mình, từ đó tạo cuộc cách mạng cho cây lúa và ĐBSCL”. Từ tinh thần chỉ đạo này, Thủ tướng Phạm Minh Chính thống nhất với đề xuất thành lập Ban Chỉ đạo triển khai Đề án do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà làm Trưởng Ban, với tinh thần chỉ bàn làm, không bàn lùi, đã nói là làm, đã cam kết phải thực hiện, đã làm, đã thực hiện phải có kết quả cụ thể, cân đong đo đếm được.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ tình hình an ninh lương thực trên thế giới không lúc nào không bị đe dọa. Qua đó, để thấy giá trị, tầm quan trọng của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Với Đề án 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long thời gian tới, Thủ tướng cũng đã nêu 5 vấn đề mang tính định hướng và 11 nhiệm vụ, giải pháp cụ thể. Thủ tướng nhấn mạnh phải "thổi hồn" vào cây lúa, thổi sức sống mới cho ngành lúa gạo bằng công nghệ số, phát triển xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế tri thức, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Từ đó, góp phần bảo đảm an ninh lương thực, bảo đảm thu nhập cho hàng chục triệu hộ nông dân, góp phần thúc đẩy xuất khẩu, góp phần bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu.

Mô hình tại Cần Thơ đã chứng minh hiệu quả và là bước khởi đầu để các địa phương trong vùng triển khai, nhân rộng

Loạt 3 bài “Cấu trúc lại ngành hàng lúa gạo vững bước trong kỷ nguyên mới” của nhóm phóng VOV-ĐBSCL đã phân tích rõ quyết tâm mới của Chính phủ trong việc từng bước hiện đại hóa ngành sản xuất lúa gạo của cả nước; tạo bước chuyển mang tính đột phá về tư duy làm nông nghiệp tại vùng đất "Chín Rồng" vốn đang phải đối mặt với ảnh hưởng của biến đổi khí hậu diễn biến nhanh và khó lường; góp phần nâng cao thu nhập và đời sống của người trồng lúa và doanh nghiệp.

Đề án Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” là "luồng gió mới", tiếp tục khẳng định Việt Nam là quốc gia có trách nhiệm trong bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu và giảm phát thải khí nhà kính, hiện thực hóa mục tiêu đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050.

Thanh Tùng – Phạm Hải/VOV-ĐBSCL