'Cuộc chiến' bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ

Từ khi Khu bảo tồn biển đảo (BTBĐ) Cồn Cỏ được thành lập vào tháng 10/2009, tỉnh Quảng Trị đã đặt nơi này vào trọng tâm chiến lược của công cuộc bảo tồn môi trường biển, đa dạng sinh học và phát triển bền vững dựa vào tự nhiên.

Hồi sinh sự sống cho rùa biển

Giữa sóng gió của biển khơi, một "cuộc chiến" thầm lặng vẫn âm thầm diễn ra, đó là cuộc chiến giữ lại sự sống cho những sinh linh cổ xưa nhất hành tinh: rùa biển. Trong lời kể của ông Trần Khương Cảnh, Phó Giám đốc Ban Quản lý Khu BTBĐ Cồn Cỏ, có một niềm tin thấm đẫm tình người và tình biển. Ông cho biết, trong số 7 loài rùa biển còn tồn tại trên toàn thế giới, vùng biển Việt Nam vinh dự là nơi cư trú của 5 loài quý hiếm, gồm: Vích, Đồi mồi, Đồi mồi dứa, Quản đồng và rùa Da. Đặc biệt, vùng biển Quảng Trị nhỏ hẹp, nhưng giàu dưỡng chất và yên bình, lại là một trong số ít nơi có sự hiện diện của cả 5 loài.

Trong hơn một năm qua, có ít nhất 14 cá thể rùa biển bị mắc lưới đánh cá đã được cứu hộ thành công nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban quản lý, ngư dân, lực lượng Biên phòng, Công an và chính quyền các xã ven biển. Những câu chuyện tưởng nhỏ, nhưng lại là biểu tượng sống động cho một triết lý: khi con người đối xử tử tế với thiên nhiên, thiên nhiên cũng không phụ lòng người.

Một trong những người đầu tiên truyền đi tín hiệu tích cực đó là anh Hồ Quốc Huy, ngư dân huyện Gio Linh. Tháng 9/2024, trong lúc thu lưới, anh phát hiện một cá thể Đồi mồi dứa nặng 30kg bị mắc vào lưới. Không do dự, anh cùng bạn thuyền lập tức báo cho chính quyền địa phương và nhanh chóng trả lại sinh mạng ấy về với đại dương. "Nhờ được tập huấn, tuyên truyền nên chúng tôi biết rằng cứu một con rùa là góp phần giữ gìn biển cả. Làm được việc ấy, tôi thấy lòng mình nhẹ tênh như chính con rùa vừa bơi đi vậy", anh Huy nói, nụ cười lặn sâu vào ánh mắt mặn mòi của người quen sóng gió.

Không chỉ có cán bộ hay ngư dân mới làm nên chuyện. Ở 12 xã, thị trấn ven biển và tại huyện đảo Cồn Cỏ, một đội ngũ 26 tình nguyện viên đã và đang lặng lẽ bảo vệ rùa biển, với mỗi người một việc, một vùng biển, một góc trời. Họ được tập huấn bài bản về kỹ năng cứu hộ, nhận dạng loài, xử lý tình huống và nhất là nuôi dưỡng một tình yêu đủ sâu để kiên trì.

Cùng với đó, tỉnh Quảng Trị và các cơ quan chức năng liên quan đã tổ chức nhiều đợt tuần tra, kiểm soát, kết hợp phát tờ rơi, tuyên truyền quy định của Khu bảo tồn. Ngư dân được nhắc nhở không sử dụng lưới cấm, không xả thải, không neo đậu tùy tiện trong vùng lõi. Mỗi lời nhắc không chỉ là một quy định pháp luật, mà còn là lời gửi gắm của biển - mong được sống, được thở, được đẹp!

Bà con ngư dân và cán bộ Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ thả những chú rùa không may bị mắc lưới về với biển.

Bảo tồn và phát triển du lịch xanh, sạch

Ẩn mình dưới làn nước trong xanh của biển Cồn Cỏ là một thế giới kỳ vĩ, những rạn san hô đẹp như tranh vẽ. Nơi đây không chỉ sở hữu các loài san hô thường gặp, mà còn có cả san hô Đỏ, san hô Đen, những "báu vật" của biển cả. "Nhưng san hô thì không biết kêu cứu, không thể gào thét mỗi khi bị giẫm đạp, bị làm vỡ, hay bị sờ mó thô bạo bởi những bàn tay thiếu hiểu biết. Hiểu được điều đó, Ban Quản lý Khu BTBĐ Cồn Cỏ đã đều đặn triển khai các đợt lặn khảo sát định kỳ để theo dõi sức khỏe của các rạn san hô và nền đáy", ông Trần Khương Cảnh lặng lẽ chia sẻ.

Dưới độ sâu ấy, những thợ lặn, cũng là những người gìn giữ ký ức biển, quan sát từng dấu hiệu nhỏ nhất, từ hiện tượng tẩy trắng, nứt gãy rạn, đến sự phát triển của rong mơ, rong nho hay cỏ biển đặc trưng. "Tin vui là hiện tại, không có dấu hiệu tẩy trắng san hô ở phân khu Bảo vệ nghiêm ngặt và phân khu Phục hồi sinh thái. Những thảm rong nho, rong mơ, loài đặc hữu của đảo, vẫn đang sinh sôi đúng chu kỳ tự nhiên", ông Khương phấn khởi, nói thêm.

Từ năm 2017, huyện đảo Cồn Cỏ đã mở tuyến du lịch ra đảo. Mỗi năm, hàng ngàn lượt du khách tìm đến đây để trải nghiệm những gì thiên nhiên còn giữ lại: biển xanh, cát trắng, rừng nguyên sinh, rạn san hô và cả những khoảnh khắc được nhìn thấy rùa biển bơi ngang, như một lời chào kỳ diệu từ đại dương. Năm 2025, huyện đảo Cồn Cỏ đặt mục tiêu đón 11.000-12.000 lượt khách, với doanh thu khoảng 15 tỷ đồng. Con số ấy tuy khiêm tốn, nhưng nếu làm đúng hướng, lấy bảo tồn làm nền tảng, lấy thiên nhiên làm thương hiệu, thì sẽ là con số đủ đầy của sự bền vững.

Ông Võ Viết Cường, Bí thư Huyện ủy, kiêm Chủ tịch UBND huyện đảo Cồn Cỏ khẳng định, chúng tôi không phát triển du lịch bằng mọi giá. Giá trị của Cồn Cỏ là sự nguyên sơ, là môi trường sạch, là trải nghiệm lặn ngắm san hô, câu cá, khám phá rừng ven biển, chứ không phải những khu nghỉ dưỡng bê tông hóa hay mô hình du lịch đại trà.

"Cồn Cỏ, khi nhìn từ đất liền, chỉ là một chấm nhỏ giữa biển Đông mênh mông. Nhưng chính nơi này, con người đã chọn sống hài hòa với thiên nhiên, chọn bảo vệ thay vì khai thác tận diệt, chọn dựng xây tương lai bằng những giá trị cội rễ nhất. Mỗi cá thể rùa được thả về biển, mỗi rạn san hô được chăm sóc, mỗi tình nguyện viên cầm sổ tay ghi chép dưới nắng gió, tất cả hợp thành một bản giao hưởng lặng lẽ nhưng hùng tráng, viết nên khúc ca về một vùng biển đang hồi sinh trong tình yêu và trí tuệ của con người", ông Cường bộc bạch và ví von.

Giữa muôn vàn xáo trộn của thời đại, Khu BTBĐ Cồn Cỏ vẫn lặng lẽ giữ lấy bình yên, như chính cái tên của nó: một nốt nhạc trầm nhưng không thể thiếu trong bản hòa tấu sinh thái của đất nước!

Thanh Bình