Cuộc chiến chống làm thêm giờ không cân sức

Mệt mỏi và chán ngán với việc làm thêm giờ liên tục, hàng nghìn nhân viên ở Trung Quốc đã tham gia chiến dịch trực tuyến mang tên "Worker Lives Matter" - khơi lại cuộc tranh luận về văn hóa làm thêm giờ bắt buộc và tiết lộ về số giờ làm tại các công ty lớn.

Ngày 14/10, một nguồn cơ sở dữ liệu trực tuyến đề nghị người lao động Trung Quốc báo cáo giờ làm việc thực tế của họ đã lan truyền trên GitHub, nền tảng thuộc sở hữu của Microsoft cho phép các nhà phát triển chia sẻ mã và giúp nhau xây dựng phần mềm.

Một ngày sau, cuộc khảo sát đã có hơn 5.000 người trả lời, bao gồm nhân viên từ các công ty công nghệ lớn như Tencent, Alibaba và ByteDance.

Nhân viên tại nhiều công ty công nghệ lớn ở Trung Quốc bị ép làm ngoài giờ liên tục.

Văn hóa lao động khắc nghiệt

Github là nơi khởi nguồn của chiến dịch "996.ICU" vào năm 2019, lên án văn hóa làm thêm giờ khắc nghiệt, ép nhân viên phải ở văn phòng "từ 9h sáng tới 9h tối, 6 ngày một tuần".

"Chiến dịch do các lập trình viên Trung Quốc khởi xướng nhằm giải quyết tình trạng làm thêm giờ phổ biến và không được kiểm soát trong các công ty, bao gồm cả các công ty công nghệ. Nhân viên chúng tôi cũng cần cuộc sống", thông báo đính kèm cho biết thêm nhóm khởi xướng là các lập trình viên ẩn danh.

Dữ liệu từ cuộc khảo sát bao gồm thông tin về công việc của nhân viên, thời gian bắt đầu và kết thúc, giờ nghỉ trưa và ăn tối, số ngày làm việc một tuần, quan sát về các vấn đề tranh cãi khác như số lượng nhân viên trên 35 tuổi - độ tuổi được cho sẽ bị các công ty công nghệ Trung Quốc sa thải.

Dự liệu khảo sát trực tuyến từ chiến dịch "Worker Lives Matter".

Sixth Tone đã phân tích 10 công ty công nghệ lớn được liệt kê trong cơ sở dữ liệu, bao gồm Tencent, Alibaba, Huawei, ByteDance và Baidu.

Hầu hết người được hỏi tự xưng là nhân viên các công ty này cho biết họ bắt đầu làm việc vào khoảng 10h và kết thúc vào 21h, có 3 giờ nghỉ cho bữa trưa và bữa tối. Hầu hết trong số đó làm 5 ngày/tuần, một số người làm 6 ngày/tuần.

Pinduoduo được cho là công ty có thời gian làm việc dài nhất, với những người được hỏi cho biết làm 6 ngày/tuần và không nghỉ trước 22h30 tối.

Cuộc khảo sát không có bất kỳ phương tiện nào để xác nhận những tuyên bố của người trả lời về nơi họ làm việc. Pinduoduo đã không trả lời yêu cầu bình luận về vấn đề trên.

ZhangNanBei, người tổ chức chiến dịch, từ chối phỏng vấn và nói rằng có có những vấn đề cần phải giải quyết trong cuộc khảo sát.

Ngoài cơ sở dữ liệu, cuộc khảo sát cũng tạo ra ít nhất 10 nhóm trò chuyện công khai trên QQ, một ứng dụng nhắn tin thuộc sở hữu của Tencent. Phóng viên đã tham gia một nhóm trò chuyện có 2.000 thành viên (mức giới hạn số thành viên của QQ) đang phàn nàn về giờ làm việc của họ.

Mệt mỏi thể chất, áp lực tinh thần vì "996"

Zheng (25 tuổi), nhân viên làm việc tại công ty mẹ ByteDance của TikTok, đã điền vào bản khảo sát và tham gia một nhóm QQ sau khi một đồng nghiệp chia sẻ. Anh nói với Sixth Tone rằng thường đến văn phòng trước 10h30 và nghỉ làm lúc 21h suốt 5 ngày/tuần, đôi khi anh phải làm đến 22h.

"Đối với tôi, văn hóa 996 không chỉ gây mệt mỏi về thể chất, mà còn áp lực về tinh thần. Chúng tôi có những thời hạn chặt chẽ, ngay cả việc đi vệ sinh cũng phải gấp gáp. Tôi thực sự ghen tỵ với những người bạn có thể vừa nuôi chó, vừa xem phim vào buổi tối. Tôi có cảm giác cuộc sống của mình chỉ xoay quanh công việc", Zheng bày tỏ.

Văn hóa làm việc "996" ở Trung Quốc gây tranh cãi.

Một nhân viên Huawei tên Su cũng tham gia chiến dịch. Anh cho biết mỗi tuần phải làm việc từ 9h30 20h30 tối 3 ngày, 2 ngày còn lại nghỉ lúc 18h. Anh cho rằng làm thêm giờ có hại cho cả nhân viên và công ty bởi "hầu hết thời gian với 996, nhân viên không thực hiện công việc một cách nghiêm túc".

Huawei từ chối bình luận về câu chuyện này, trong khi ByteDance không phản hồi.

Cuộc tranh luận về thời gian làm thêm giờ nổ ra vào tháng 3/2019 trên GitHub khi một lập trình viên tạo chiến dịch tố cáo các công ty thương mại điện tử Youzan và JD.com gây áp lực, buộc nhân viên làm việc ngoài giờ.

Nó đã gây nên cuộc tranh luận về điều kiện làm việc trong các công ty công nghệ lớn, khiến các CEO hàng đầu bị đánh giá công khai trên mạng.

Sự tức giận của công chúng về việc làm thêm giờ lên đến đỉnh điểm vào tháng 1 năm nay, khi một nhân viên 23 tuổi làm việc tại nền tảng thương mại điện tử Pinduoduo đột ngột qua đời trên đường về nhà lúc 1h30 sáng.

Hồi tháng 8, tòa án cấp cao nhất của Trung Quốc đã công bố một loạt các phán quyết liên quan đến lao động để làm rõ các tiêu chuẩn pháp lý về giờ làm việc và tiền lương làm thêm giờ.

Trong khi đó, các công ty công nghệ bao gồm ByteDance, Meituan và bộ phận trò chơi tại Tencent đã chuyển sang hạn chế làm việc ngoài giờ và cuối tuần.

Tuy nhiên, cả Zheng và Su đều nghi ngờ về việc áp lực từ cơ sở sẽ mang lại sự thay đổi.

"Chiến dịch chỉ là nhu cầu của những người lao động cấp thấp. Tôi không nghĩ có ai từ ban quản lý sẽ tham gia cùng chúng tôi", Zheng nói.

"Tất cả phụ thuộc vào việc liệu chính phủ có thực sự cố gắng thực thi luật pháp hay không", Su bày tỏ.

Đinh Phạm