Cuộc chiến thương mại bước vào giai đoạn bất định mới

Tiến sĩ Linda Yueh, nhà kinh tế tại Đại học Oxford và Trường Kinh doanh London cho biết: "Các doanh nghiệp sẽ phải chịu sự bất ổn".

Hôm 20/8, một tòa phúc thẩm liên bang của Mỹ đã ra phán quyết rằng hầu hết các mức thuế mà Tổng thống Trump đặt ra cho đến nay là bất hợp pháp. Nhiều chuyên gia thương mại đã dự đoán kết quả này trước đó, nhưng điều này vẫn khiến các nhà nhập khẩu phải đối mặt với tình trạng hỗn loạn có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế trong phần còn lại của năm và có thể kéo dài sang năm 2026.

Trong một tuyên bố hôm 20/8, Nhà Trắng đã bảo vệ quyền áp thuế nhập khẩu bằng cách sử dụng luật khẩn cấp kinh tế.

"Tổng thống Trump đã thực hiện hợp pháp các quyền hạn thuế quan được Quốc hội trao để bảo vệ an ninh quốc gia và kinh tế của chúng ta khỏi các mối đe dọa từ nước ngoài…Các mức thuế quan của Tổng thống vẫn có hiệu lực, và chúng tôi mong đợi chiến thắng cuối cùng trong vấn đề này”, Kush Desai, phát ngôn viên của Nhà Trắng cho biết.

Cụ thể, tòa phúc thẩm đã phán quyết rằng việc Tổng thống Trump sử dụng luật năm 1977 để áp thuế quan trên cơ sở tình trạng khẩn cấp là không hợp lệ. Điều này đã khẳng định phán quyết ngày 28/5 của tòa sơ thẩm. Vụ việc có thể sẽ được chuyển lên Tòa án Tối cao, với kết quả và thời điểm ra phán quyết vẫn chưa chắc chắn.

Tổng thống Trump đã nhiều lần tuyên bố rằng ông có thẩm quyền áp thuế quan với tư cách là tổng thống vì "tình trạng khẩn cấp quốc gia". Tổng thống Trump đã viện dẫn luật năm 1977 được gọi là Đạo luật Quyền hạn Khẩn cấp Kinh tế Quốc tế (IEEPA) do Quốc hội ban hành nhằm đưa ra các hướng dẫn rõ ràng về quyền hạn khẩn cấp của tổng thống. Tình trạng khẩn cấp mà ông thường nhắc tới chính là thâm hụt hàng hóa trong thương mại với một đối tác thương mại.

Nhưng IEEPA thậm chí còn không đề cập đến thuế quan cũng như không đề cập tới quyền áp thuế của tổng thống, vốn thường thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Tòa Phúc thẩm đã viện dẫn điều này để bãi bỏ thuế quan, đồng thời chỉ ra rằng thâm hụt thương mại đã tồn tại trong nhiều năm không hẳn là một trường hợp khẩn cấp.

Trong khi đó, Tổng thống Trump đã sử dụng lý do tình trạng khẩn cấp để áp thuế nhập khẩu với tốc độ nhanh hơn nhiều so với nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Theo Tax Foundation, các loại thuế khẩn cấp hiện chiếm tới 78% nguồn thu thuế mới mà các nhà nhập khẩu đang phải gánh chịu. Vì vậy, nếu Tòa án Tối cao bác bỏ hoàn toàn, Tổng thống Trump về cơ bản sẽ phải bắt đầu lại từ đầu trong nỗ lực tái định hình hệ thống thương mại toàn cầu.

Theo nguyên tắc chung, thuế quan khẩn cấp là loại thuế quan đối ứng mà Tổng thống Trump đã áp lên hàng hóa nhập khẩu từ hầu hết mọi quốc gia. Mức thuế này dao động từ 10% đến 50%.

Tổng thống Trump đã đàm phán các thỏa thuận thương mại theo từng quốc gia, để cố định mức thuế quan và đảm bảo các điều khoản tốt hơn cho các công ty Mỹ xuất khẩu sang các quốc gia đó. Những thỏa thuận thương mại với các quốc gia khác về cơ bản sẽ trở nên vô nghĩa nếu Tòa án Tối cao tuyên bố thuế quan khẩn cấp là vô hiệu. Tổng thống Trump cũng sẽ mất khả năng sử dụng thuế quan làm đòn bẩy cho các mục đích khác.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Tòa phúc thẩm đã cho Nhà Trắng thời hạn đến giữa tháng 10 để kháng cáo lên Tòa án Tối cao và cho biết sau ngày 14/10, những mức thuế quan này sẽ không còn hiệu lực thi hành nữa.

Trong khi đó, một số nhà nhập khẩu Mỹ có khả năng sẽ hoãn đơn hàng để tránh phải trả thuế hải quan mà sau này có thể không cần đóng. Thông thường, nhà nhập khẩu phải nộp thuế ngay khi nhận hàng, bất kể họ có thể bù đắp chi phí đó bằng cách tăng giá bán cho khách hàng hay không. Hoạt động nhập khẩu đã rất thất thường trong năm nay trong bối cảnh chính sách thuế quan thất thường của Mỹ.

Nếu phán quyết của tòa phúc thẩm được giữ nguyên, chính phủ liên bang sẽ phải hoàn trả tất cả các khoản thuế quan khẩn cấp đã thu được, hiện ở mức khoảng 100 tỷ USD. Tổng thống Trump đã ca ngợi nguồn thu thuế quan đó là một khoản lợi nhuận bất ngờ có thể giúp giảm thâm hụt hàng năm đang ngày càng lớn.

Mặt khác, Tổng thống Trump cũng áp các mức thuế quan khác không bị ảnh hưởng bởi phán quyết của tòa phúc thẩm. Nhìn chung, đó là các mức thuế quan cụ thể cho từng sản phẩm đối với các mặt hàng như thép, nhôm, ô tô và phụ tùng ô tô. Tổng thống Trump đã sử dụng nhiều luật khác nhau để lý giải cho những mức thuế quan đó, thường viện dẫn những lo ngại về an ninh quốc gia hoặc các hành vi không công bằng của các đối tác thương mại. Những mức thuế quan này có cơ sở pháp lý vững chắc hơn so với thuế quan khẩn cấp.

Nếu Tổng thống Trump mất khả năng sử dụng thuế quan khẩn cấp, ông có thể sẽ tăng cường nỗ lực áp các loại thuế quan khác. Tuy nhiên, những loại thuế quan này đòi hỏi các thủ tục dài dòng và rườm rà hơn, và nhìn chung không toàn diện như thuế quan khẩn cấp mà Tổng thống Trump đang ưa chuộng. Ngoài ra, chúng cũng có thể phải đối mặt với những thách thức pháp lý. Nhiều nhà nhập khẩu sẽ được hưởng lợi lớn nếu thuế quan khẩn cấp bị bãi bỏ, nhưng Tổng thống Trump dường như chắc chắn sẽ tìm ra những cách khác để tiếp tục cuộc chiến thương mại của mình.

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài