Cuộc chiến với 'kẻ trộm thị lực thầm lặng' thay đổi nhờ AI

Bác sĩ ứng dụng AI tầm soát bệnh glaucoma cho bệnh nhân. Ảnh: BVCC.

Báo cáo tại Hội nghị Nhãn khoa TP.HCM mở rộng năm 2025, TS.BS Phạm Thị Thủy Tiên, Bệnh viện Mắt TP HCM, cho biết theo thống kê, 6,5% người trên 50 tuổi bị mù do glaucoma (cườm nước), trong khi 29,5% người trên 55 tuổi có góc tiền phòng hẹp, yếu tố nguy cơ cao dẫn đến glaucoma góc đóng. Ước tính có trên 100.000 người Việt có nguy cơ mắc bệnh nhưng chưa được phát hiện.

Bệnh thường tiến triển âm thầm, liên quan đến nhãn áp cao, khiến nhiều người không nhận ra dấu hiệu bất thường cho đến khi thị lực suy giảm đáng kể. Bác sĩ Thủy Tiên cho hay đây là nguyên nhân khiến hơn nửa số bệnh nhân chỉ được chẩn đoán ở giai đoạn muộn.

Theo bác sĩ Tiên, khoảng 50% bệnh nhân đến khám khi đã mất đáng kể thị lực. Tuân thủ điều trị thấp, do nhiều người không thấy cải thiện rõ rệt. Ngoài ra, chuyên gia nhãn khoa phân bố không đồng đều, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, trong khi chi phí điều trị glaucoma suốt đời còn cao.

"Do đó, chiến lược tổng thể từ chính sách y tế, giáo dục cộng đồng đến phát triển nhân lực và công nghệ là cần thiết", bác sĩ Tiên nói.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong nhãn khoa đang mở ra cơ hội mới. Nhờ deep learning, AI có thể phân tích ảnh OCT, đo độ dày lớp sợi thần kinh, phát hiện bất đối xứng giữa hai mắt và dự đoán tổn thương chức năng.

Tại Việt Nam, phần mềm AI Doctor đã được triển khai từ năm 2024. Hệ thống cảnh báo nguy cơ glaucoma dựa trên các yếu tố:

Tỷ lệ C/D (cup/disc) > 0,7.
Bất cân xứng C/D giữa hai mắt > 0,2.
Nhãn áp > 21 mmHg.

Trong đợt tầm soát tại Trung tâm Y tế quận 3 (cũ) với 409 người, AI phân loại 172 trường hợp cần khám chuyên khoa. Sau đó, 77 người quay lại kiểm tra và phát hiện 6 ca glaucoma mới, chiếm tỷ lệ 1,46%. Đến năm 2025, chương trình đã mở rộng ra 5 tỉnh phía Nam.

Tuy nhiên, bác sĩ Tiên cho rằng việc ứng dụng AI đang gặp nhiều thách thức, bởi dữ liệu chưa đồng bộ giữa các thiết bị, cơ sở dữ liệu chưa đủ lớn và việc tích hợp từ nhiều hãng máy khác nhau còn hạn chế. Bên cạnh đó, vấn đề bảo mật và pháp lý trong sử dụng dữ liệu bệnh nhân cũng cần được chuẩn hóa.

Bác sĩ Tiên nhấn mạnh cần kết hợp đa mô thức gồm dữ liệu OCT, hình ảnh đáy mắt và thông tin lâm sàng để AI dự đoán tiến triển bệnh và cá thể hóa phác đồ điều trị. Cùng với đó, telemedicine và thiết bị di động sẽ giúp bệnh nhân vùng xa tiếp cận dịch vụ y tế dễ dàng hơn.

"AI sẽ giảm tải những công việc lặp đi lặp lại, nhưng bác sĩ vẫn giữ vai trò quyết định trong chẩn đoán, giải thích và duy trì tuân thủ điều trị cho bệnh nhân", bác sĩ Tiên nhấn mạnh.

Glaucoma vẫn là “kẻ trộm thị lực thầm lặng”, nhưng sự kết hợp giữa AI và y học truyền thống hứa hẹn sẽ giúp phát hiện sớm, bảo vệ ánh sáng cho tương lai của người Việt Nam.

Nguyễn Thuận