'Cuộc đua đẩy giá xuống đáy' - vòng xoáy cạnh tranh quá mức đe dọa kinh tế Trung Quốc
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã cam kết ngăn chặn hiện tượng giảm giá mạnh tay từ một số doanh nghiệp, vốn được cho là thúc đẩy cạnh tranh quá mức và gây ảnh hưởng tiêu cực tới nền kinh tế.
Ô tô điện được sản xuất tại nhà máy ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN
Trước đó, hiện tượng “involution” (tiếng Trung là neijuan) – vòng xoáy tự hủy do cạnh tranh quá đà, gây ra giảm phát và bất ổn – xuất phát từ tình trạng dư thừa năng lực sản xuất của các nhà sản xuất Trung Quốc. Các nhà sản xuất này đã giảm giá để giải phóng hàng tồn kho hoặc kích thích tiêu dùng. Những đợt giảm giá đã gây ra các cuộc chiến giá cả trên nhiều lĩnh vực, làm dấy lên lo ngại giảm phát có thể trở nên trầm trọng hơn và cản trở những nỗ lực ổn định nền kinh tế trị giá 19.000 tỷ USD của Trung Quốc.
Cạnh tranh tiêu cực
Theo Reuters, thuật ngữ tiếng Trung "neijuan" bắt đầu xuất hiện và thịnh hành trên mạng vào năm 2020. Ban đầu thuật ngữ này được giới trẻ sử dụng để mô tả việc theo đuổi những thước đo thành công truyền thống một cách cực kỳ cạnh tranh và thường tự chuốc lấy thất bại cho bản thân.
Một số bối cảnh mà họ sử dụng thuật ngữ này bao gồm việc đặt câu hỏi rằng việc học hành chăm chỉ để vào được một trường tốt có ý nghĩa gì nếu phần thưởng là làm việc 996 giờ (từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày một tuần) trong một công ty công nghệ?
Mặc dù thuật ngữ này ít được sử dụng trong tiếng Anh, nhưng "involution" bắt nguồn từ một thuật ngữ tiếng Latin có nghĩa là "lăn hoặc quay vào trong". Nó được nhà nhân chủng học văn hóa người Mỹ Clifford Geertz phổ biến vào những năm 1960, liên quan đến các nghiên cứu của ông về nông nghiệp Java, để mô tả sự trì trệ kinh tế hoặc văn hóa bất chấp nỗ lực ngày càng tăng.
Gần đây hơn, "neijuan" đã trở thành cách nói tắt ở Trung Quốc để chỉ sự mệt mỏi, nỗ lực vô ích và đôi khi tự hủy hoại trong một cuộc cạnh tranh khốc liệt nói chung.
Khái niệm này hiện cũng gắn liền với sự chuyển hướng của đất nước từ tăng trưởng dựa trên bất động sản sang một tổ hợp công nghiệp chiếm 1/3 sản lượng sản xuất toàn cầu. Nền kinh tế tại đây đang chứng kiến nhiều nguồn lực được đầu tư hơn mà không có bất kỳ sự gia tăng lợi nhuận nào đi kèm. Nhiều người gọi đây là một “cuộc đua đẩy giá xuống đáy”.
Chính phủ vào cuộc
Không giống các quốc gia khác, chính phủ can thiệp để ngăn chặn hành vi không cạnh tranh, ở Trung Quốc, chính phủ phải can thiệp để hạn chế cạnh tranh. Vấn đề là mức độ cạnh tranh đã đạt đến điểm mà lợi nhuận không chỉ giảm sút mà còn đe dọa sự ổn định kinh tế.
Bắc Kinh đang phải đối mặt với các quyết định hành động xử lý tình trạng dư thừa công suất, cạnh tranh quá mức và các cuộc chiến giá cả tàn khốc do áp lực giảm phát đang gia tăng ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Các nhà kinh tế cho biết hành vi của người tiêu dùng đang thay đổi theo hướng có thể dẫn đến sức ép giảm giá hơn nữa, làm dấy lên lo ngại rằng giảm phát có thể trở nên dai dẳng và gây thêm đau đầu cho các nhà hoạch định chính sách của Trung Quốc.
Cuộc chiến chống giảm phát là một cuộc chiến phức tạp, gây ra rủi ro cho việc làm và tăng trưởng. Điều này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng thương mại chưa được giải quyết với Mỹ làm gia tăng áp lực lên lợi nhuận của các nhà máy.
Bắc Kinh coi việc làm là chìa khóa cho sự ổn định xã hội. Các nhà xuất khẩu và thậm chí cả khu vực nhà nước đang phải cắt giảm việc làm và tiền lương, trong khi tỷ lệ thất nghiệp của giới trẻ lên tới 17,8%.
Cạnh tranh quá mức đã dẫn đến việc thu hẹp biên lợi nhuận doanh nghiệp trên nhiều lĩnh vực, bao gồm xe điện (EV), pin Mặt Trời, pin lithium, thép, xi măng và giao đồ ăn.
Trong lĩnh vực EV, một cuộc chiến giá cả khốc liệt đã nổ ra tại thị trường ô tô lớn nhất thế giới vào năm 2023 giữa hàng chục thương hiệu, bao gồm BYD và Tesla. Vào tháng 5, các cơ quan quản lý Trung Quốc đã ra lệnh cho ngành xe điện ngừng giảm giá liên tục.
Theo dữ liệu từ LSEG bao gồm 33 nhà sản xuất ô tô niêm yết có trụ sở chính tại Trung Quốc, biên lợi nhuận ròng trung bình của lĩnh vực này đã giảm xuống chỉ còn 0,83% vào năm 2024 từ mức 2,7% vào năm 2019.
Theo Chủ tịch Trina Solar, ông Gao Jifan, ngành công nghiệp năng lượng Mặt Trời của Trung Quốc cũng đang nằm trong tầm ngắm của chiến dịch chống hội nhập khi tình trạng dư thừa công suất và chiến tranh giá cả ở mức độ lớn đã dẫn đến tổn thất trong chuỗi giá trị sản xuất quang điện lên tới 40 tỷ USD vào năm ngoái.
Mặc dù việc tái cấu trúc để cắt giảm tình trạng dư cung đã bắt đầu, nhưng vẫn còn một chặng đường dài phía trước để sản lượng năng lượng Mặt Trời của Trung Quốc đáp ứng được nhu cầu. Các nhà phân tích ước tính rằng chỉ riêng công suất wafer, cell và mô-đun năm 2024 của Trung Quốc đã đủ đáp ứng nhu cầu toàn cầu hàng năm cho đến năm 2032.
Trong khi đó, một số ngành công nghiệp vẫn đang loay hoay trước những thay đổi chính sách.
Trong lĩnh vực giao đồ ăn, các gã khổng lồ công nghệ Alibaba, JD.com và Meituan đã rót hàng tỷ USD vào cuộc chiến trợ cấp để giành thị phần "bán lẻ tức thì" trong một canh bạc đắt đỏ rằng phân khúc giao hàng một giờ đang phát triển nhanh chóng sẽ đóng vai trò quan trọng đối với tương lai của toàn bộ thị trường thương mại điện tử Trung Quốc.
Các nhà phân tích tại Nomura ước tính tổng mức chi tiêu của toàn ngành đã vượt quá 4 tỷ USD chỉ riêng trong quý 2 và khoản đầu tư này dự kiến sẽ tiếp tục làm giảm lợi nhuận ngắn hạn và trung hạn của họ.
