Cuộc đua hạt nhân toàn cầu nóng trở lại

Ranh giới mong manh của răn đe hạt nhân

Những tuyên bố cứng rắn liên quan đến vũ khí hạt nhân gần đây của Nga và Mỹ đang thu hút sự chú ý của dư luận quốc tế, làm dấy lên lo ngại về một giai đoạn cạnh tranh chiến lược mới giữa hai cường quốc hạt nhân hàng đầu thế giới.

Trong bài đăng trên mạng xã hội ngày 30/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông đã chỉ đạo Bộ Chiến tranh khởi động lại các chương trình thử nghiệm vũ khí hạt nhân, nhằm bảo đảm “sự cân bằng” với các quốc gia khác.

“Do các chương trình thử nghiệm của những nước khác, tôi đã chỉ thị Bộ Chiến tranh bắt đầu thử nghiệm vũ khí hạt nhân của chúng ta trên cơ sở bình đẳng”, ông Trump viết.

Ảnh: Getty

Tuy nhiên, hiện chưa rõ Tổng thống Mỹ đề cập tới việc thử vũ khí hạt nhân hay hệ thống mang đầu đạn hạt nhân. Thông báo này được đưa ra ngay trước cuộc gặp giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc, nhưng nhà lãnh đạo Mỹ khẳng định Trung Quốc không phải lý do dẫn đến quyết định này, nói rằng điều đó “liên quan đến các quốc gia khác”.

Chỉ vài giờ trước tuyên bố của ông Trump, Tổng thống Nga Vladimir Putin khi đến thăm một bệnh viện quân y ở Moscow, đã nhắc đến việc thử nghiệm thành công vũ khí chiến lược mới của Nga – ngư lôi hạt nhân Poseidon.

Theo ông Putin, Poseidon là ngư lôi hạt nhân chạy bằng năng lượng hạt nhân, có tầm hoạt động hơn 9.650 km và vừa được phóng thử lần đầu tiên. Nhà lãnh đạo Nga cho biết: “Sức mạnh của Poseidon vượt trội so với các tên lửa đạn đạo liên lục địa tiên tiến nhất hiện nay. Đây là loại vũ khí độc nhất vô nhị, gần như không thể bị đánh chặn”.

Ngoài Poseidon, ông Putin cũng đề cập tên lửa đạn đạo liên lục địa Sarmat, còn được gọi là ‘Satan 2’, sắp được triển khai trong thời gian tới. Đây được xem là một trong những hệ thống mang đầu đạn hạt nhân uy lực nhất thế giới.

Nga và Mỹ hiện vẫn là hai quốc gia sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới. Theo Hiệp ước New START có hiệu lực từ năm 2011, hai nước cam kết giới hạn số lượng tên lửa và đầu đạn hạt nhân triển khai trong vòng 7 năm. Tuy nhiên, hiệp ước này sẽ hết hạn vào tháng 2/2026, trong khi các cuộc đàm phán gia hạn vẫn chưa đạt tiến triển đáng kể.

Vài ngày trước thông báo về Poseidon, Nga cũng tuyên bố thử nghiệm thành công tên lửa hành trình chạy bằng năng lượng hạt nhân Burevestnik (Storm Petrel), được cho là có khả năng bay với tốc độ cận âm trong thời gian dài gần như vô hạn.

Dù vậy, nhiều chuyên gia quốc phòng quốc tế bày tỏ nghi ngờ về tính khả thi kỹ thuật của các loại vũ khí dựa trên năng lượng hạt nhân, cho rằng việc triển khai thực tế sẽ cần thời gian dài.

Một giai đoạn mới đầy rủi ro

Theo giới phân tích, Moscow không xem việc nhấn mạnh năng lực hạt nhân là hành động đe dọa trực tiếp, mà là một công cụ răn đe chiến lược và ngoại giao, giúp thu hút sự chú ý của Mỹ và phương Tây đối với các lợi ích an ninh của Nga, đặc biệt là liên quan đến tình hình Ukraine.

Nga cho rằng các cuộc thảo luận tại phương Tây về khả năng cung cấp tên lửa tầm xa Tomahawk cho Ukraine có thể làm gia tăng nguy cơ đe dọa an ninh đối với các khu vực trọng yếu, trong đó có Moscow và St. Petersburg. Bên cạnh đó, Nga cũng bày tỏ quan ngại trước việc tiến trình ngoại giao nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine chưa đạt được kết quả rõ ràng.

Nga thử nghiệm ngư lôi Poseidon. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga/Reuters

Trong bối cảnh đối thoại ngoại giao với Mỹ rơi vào bế tắc, Nga đã tiến hành các cuộc diễn tập bộ ba hạt nhân, với tên lửa được phóng thử từ trên không, trên biển và trên đất liền.

Tổng thống Trump, vốn thể hiện sự không hài lòng trước việc chiến sự tại Ukraine chưa kết thúc, đã cân nhắc hủy hội nghị thượng đỉnh dự kiến tổ chức tại Budapest với Tổng thống Putin và áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt mới đối với hai tập đoàn dầu khí lớn của Nga.

Khi được hỏi về những tuyên bố của ông Putin, Tổng thống Trump cho rằng: “Tôi không nghĩ đó là điều phù hợp để nói. Điều ông ấy nên làm là kết thúc cuộc chiến – một cuộc chiến lẽ ra chỉ kéo dài một tuần nhưng nay đã bước sang năm thứ tư”.

Tuy nhiên, việc Nga công bố thử nghiệm ngư lôi Poseidon ngay sau đó được cho là đã thúc đẩy Washington xem xét lại chính sách hạt nhân, dẫn tới quyết định nối lại các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân của Mỹ.

Các chuyên gia cảnh báo rằng việc cả Nga và Mỹ tăng cường thử nghiệm và tuyên bố về năng lực hạt nhân có thể làm gia tăng nguy cơ hiểu lầm và leo thang căng thẳng, trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều điểm nóng an ninh khác nhau.

Điều được cho là nhằm tăng sức răn đe và củng cố lập luận chính trị, có thể vô tình đẩy thế giới bước vào một thời kỳ mới – phức tạp, nhạy cảm và khó lường hơn trong lĩnh vực vũ khí hạt nhân.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo CNN, RT