Đa dạng hóa nguồn lực, nâng cao tính linh hoạt trong dự trữ quốc gia

Có cơ chế phòng ngừa lợi ích nhóm

Ngày 26/11, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi).

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP. Hồ Chí Minh phát biểu

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP. Hồ Chí Minh tán thành cao với sự cần thiết sửa đổi Luật Dự trữ quốc gia. Dự thảo luật đã thể hiện một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao năng lực dự trữ nhà nước, chủ động với ứng phó thiên tai, dịch bệnh, an ninh phi truyền thống và biến động thị trường, đồng thời phù hợp với yêu cầu điều tiết kinh tế vĩ mô và bảo đảm quốc phòng, an ninh trong tình hình mới.

Về mục tiêu dự trữ quốc gia tại Điều 2, theo đại biểu, dự thảo luật đã quy định rõ 2 nhóm mục tiêu, song đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung mục tiêu bảo đảm an ninh chuỗi cung ứng vật tư, lương thực, năng lượng trong bối cảnh khủng hoảng toàn cầu.

"Việc ghi nhận rõ mục tiêu này sẽ giúp cơ quan quản lý chủ động hơn trước nguy cơ đứt gãy nguồn cung, đồng thời làm cơ sở chính trị, pháp lý để xây dựng cơ chế mua vào, tăng dự trữ chiến lược khi thị trường thuận lợi, tránh tình trạng bị động khi rủi ro phát sinh" - đại biểu Nguyễn Tâm Hùng lưu ý.

Về chính sách của nhà nước đối với dự trữ quốc gia tại Điều 4, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu xem xét bổ sung chính sách huy động dự trữ chiến lược của doanh nghiệp trong các lĩnh vực then chốt, bởi trên thực tế nhiều mặt hàng chiến lược như xăng dầu, phân bón, lương thực, vật tư y tế do doanh nghiệp nắm giữ tỷ trọng rất lớn, nếu không có cơ chế huy động doanh nghiệp tham gia dự trữ chiến lược thì nhà nước khó bảo đảm quy mô, can thiệp kịp thời khi thị trường biến động mạnh.

Bên cạnh đó, về nguyên tắc quản lý, sử dụng hàng dự trữ quốc gia, tại Điều 7, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung nguyên tắc bảo đảm trách nhiệm giải trình của người đứng đầu trong quản lý dự trữ quốc gia khi xảy ra thất thoát, hư hỏng hoặc sử dụng sai mục đích. Cần quy định rõ cơ chế xác định trách nhiệm, điều này phù hợp với yêu cầu tăng cường liêm chính công và phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực dự trữ.

Về danh mục hàng dự trữ quốc gia, tại Điều 17, đại biểu cho rằng, dự thảo luật đang chú trọng nhóm vật tư, thiết bị, hàng hóa thiết yếu, song đề nghị Ban soạn thảo cần bổ sung rõ hơn nhóm dữ liệu số, hạ tầng số và phần mềm chiến lược thuộc danh mục dự trữ quốc gia trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ.

"Đây là loại tài nguyên mới, có vai trò quan trọng ngang bằng với năng lượng, lương thực và an ninh kinh tế, nếu không dự trữ sớm, nguy cơ phụ thuộc vào nước ngoài là có thể xảy ra" - đại biểu nói.

Về mua bán hàng dự trữ quốc gia, tại Điều 21, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét quy định rõ tiêu chí đánh giá thời điểm, giá mua, giá bán và có cơ chế phòng ngừa lợi ích nhóm trong mua bán hàng dự trữ quốc gia.

Thực tiễn cho thấy nếu không có cơ chế kiểm soát việc bán ra vào thời điểm thị trường biến động có thể dẫn đến thất thoát ngân sách và trục lợi chính sách. Việc ban hành công thức xác định giá theo thị trường sẽ tăng tính minh bạch và khả năng kiểm toán.

Ngoài ra, về kho dự trữ quốc gia, tại Điều 29, đại biểu đoàn TP. Hồ Chí Minh đánh giá cao quy định hiện đại hóa kho dự trữ, nhưng đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung yêu cầu 100% kho dự trữ quốc gia phải được số hóa, giám sát tự động bằng công nghệ hình ảnh và cảm biến. Đây là yêu cầu phù hợp với điều kiện thiên tai và an ninh phi truyền thống, giảm rủi ro cháy nổ, hư hỏng hàng hóa và giúp công tác quản lý minh bạch, kịp thời, chính xác.

Đại biểu cũng đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung nhiệm vụ phát triển mô hình dự trữ thông minh để dự báo nhu cầu biến động thị trường và xác định cơ cấu hàng dự trữ. Việc ứng dụng công nghệ thông minh giúp nhà nước dự báo sớm rủi ro khan hiếm, tăng hiệu quả điều tiết thị trường và giảm thời gian phản ứng chính sách.

Thúc đẩy xã hội hóa hoạt động dự trữ quốc gia

Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cảm ơn các đại biểu Quốc hội đã dành thời gian tâm huyết góp ý sâu sắc cho dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi). Các đại biểu đều thống nhất rất cao sự cần thiết phải sửa đổi luật nhằm thể chế hóa các chủ chương, chính sách của Đảng, Nhà nước đặt ra đối với lĩnh vực dự trữ quốc gia trong tình hình mới.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng

Đối với hoạt động dự trữ quốc gia truyền thống, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Bộ Tài chính đã thực hiện rà soát, điều chỉnh, bổ sung luật hiện hành cho phù hợp với tình hình thực tế, tăng cường phân cấp, phân quyền, cắt giảm mạnh mẽ các thủ tục hành chính không cần thiết để đảm bảo thống nhất với các luật đã được Quốc hội thông qua và tạo điều kiện thuận lợi tối đa trong quá trình tổ chức thực hiện.

Đối với quy định về dự trữ chiến lược, đây là một vấn đề rất mới và khó, có tác động đến nhiều chính sách pháp luật, chiến lược ngành, lĩnh vực đã được ban hành và có tác động đến nhiều bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp.

Do vậy, dự thảo luật quy định những nguyên tắc cơ bản, phân định cơ chế quản lý, sử dụng hàng dự trữ chiến lược để giao cho cơ quan chuyên trách quản lý thực hiện để bảo đảm nguyên tắc xây dựng luật theo hướng chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội và giao cho Chính phủ quy định từng thời kỳ cho phù hợp với tình hình thực tế.

Về vấn đề xã hội hóa trong dự trữ quốc gia, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, dự thảo lần này có một bước tiến rất quan trọng trong việc thúc đẩy xã hội hóa hoạt động dự trữ quốc gia, góp phần để đa dạng hóa nguồn lực và nâng cao tính linh hoạt trong dự trữ quốc gia, như các đại biểu nói là giảm bớt gánh nặng về ngân sách nhà nước.

Về đề nghị giữ nguyên quy định chế độ chính sách đối với người làm công tác dự trữ quốc gia, Bộ trưởng cho hay, hiện dự thảo đang kế thừa và giữ nguyên quy định về chế độ chính sách đối với người làm công tác dự trữ. Đây là chính sách chúng ta đã thực hiện ổn định từ nhiều năm, không có phát sinh những vướng mắc. Đồng thời, cũng hoàn toàn phù hợp với Nghị quyết 27 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đó là không bổ sung các loại phụ cấp mới theo nghề.

Đối với vấn đề đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong lĩnh vực dự trữ quốc gia, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, hiện đại hóa, số hóa công tác quản lý kho dự trữ đã đưa vào dự thảo Luật và theo hướng hiện đại hóa tối đa công tác quản lý, điều phối, liên thông các kho để có thể kiểm đếm, vận hành và điều tiết một cách thông minh các hàng hóa tới những nơi cần.

Quỳnh Nga