Đại biểu kiến nghị 3 nhóm giải pháp nâng cao hiệu lực Kiểm toán Nhà nước
Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước cho thấy hàng loạt kiến nghị sau kiểm toán vẫn chưa được xử lý dứt điểm, thậm chí kéo dài nhiều năm. Các đại biểu đề nghị phải có cơ chế yêu cầu địa phương giải trình định kỳ để bảo đảm kỷ cương tài chính công…
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương điều hành Phiên họp
Sáng ngày 3/12/2025, trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận về Báo cáo của Tổng Kiểm toán nhà nước liên quan đến việc thực hiện các nghị quyết giám sát chuyên đề và chất vấn của Quốc hội khóa XIV và khóa XV.
Nhiều đại biểu ghi nhận nỗ lực của Kiểm toán nhà nước trong việc củng cố kỷ luật tài chính – ngân sách và góp phần phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Dù vậy, tình trạng tồn đọng kiến nghị kéo dài tại nhiều địa phương tiếp tục được nêu như một vấn đề nổi cộm, cần cơ chế giám sát chặt chẽ hơn.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) đánh giá tỷ lệ thực hiện kiến nghị tài chính duy trì mức trên 80% và nhiều chính sách, văn bản pháp luật cũng đã được sửa đổi theo khuyến nghị của Kiểm toán nhà nước. Đặc biệt, trong hai năm 2024 và 2025, cơ quan kiểm toán đã chuyển 7 vụ việc có dấu hiệu vi phạm sang cơ quan điều tra, thể hiện quyết tâm xử lý sai phạm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh, phát biểu
“Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự thay đổi bối cảnh và thiếu quy định chuyển tiếp phù hợp, dẫn đến trách nhiệm giải trình chưa rõ ràng. Vì vậy cần hoàn thiện khung pháp lý quy định trách nhiệm của cơ quan soạn thảo và cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện kiến nghị kiểm toán, đồng thời siết chặt trách nhiệm cá nhân, nhất là người đứng đầu”
Tuy nhiên, theo ông Hùng, hệ thống pháp lý và năng lực triển khai vẫn còn những khoảng trống. Trong đó, một số kiến nghị sửa đổi cơ chế, chính sách còn chậm được thực hiện; nhiều kiến nghị liên quan đến văn bản quản lý ở địa phương chưa được xử lý dứt điểm. Riêng nhóm kiến nghị sau kiểm toán liên quan đến phòng, chống dịch Covid-19 đến nay mới hoàn thành 6/28 nội dung.
Lĩnh vực quản lý đất đai và tài sản công tiếp tục bộc lộ nhiều hạn chế quen thuộc qua các năm. Cụ thể, Kiểm toán vẫn ghi nhận tình trạng giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, miễn giảm tiền thuê đất không đúng đối tượng, chậm cấp giấy chứng nhận, hồ sơ pháp lý không đầy đủ, để đất hoang hóa, bị lấn chiếm, sử dụng đất sai mục đích…
Theo đại biểu Hùng, hiệu lực của kiến nghị kiểm toán chưa tương xứng trong khi việc khắc phục sau kiểm toán còn chậm và thiếu chuyển biến. Do đó, ông đề nghị Quốc hội yêu cầu những địa phương có tỷ lệ tồn đọng kiến nghị cao phải thực hiện báo cáo giải trình định kỳ trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Bên cạnh đó, tiến độ thực hiện các kết luận kiểm toán nhìn chung còn thấp. Tính đến 30/9/2025, tỷ lệ thực hiện kiến nghị của năm liền trước mới đạt 58%, trong khi kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm tổ chức và cá nhân mới đạt 22,5%.
Đại biểu cho rằng cơ chế giám sát còn phân tán và tính răn đe của kết luận kiểm toán chưa đủ mạnh. Ông nhấn mạnh sự cần thiết phải công khai các tổ chức, cá nhân không thực hiện kết luận theo tinh thần Nghị quyết 141 của Quốc hội về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV.
Từ thực tiễn trên, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề xuất ba nhóm giải pháp trọng tâm:
Thứ nhất, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về kiểm toán nhà nước, tăng quyền tiếp cận dữ liệu và nâng cao tính ràng buộc của kết luận kiểm toán; đồng thời ứng dụng phân tích dữ liệu lớn và kiểm toán số để giảm phụ thuộc hồ sơ giấy và tăng hiệu quả phát hiện rủi ro.
Thứ hai, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương xây dựng kế hoạch cụ thể về khắc phục tồn tại, có lộ trình chi tiết theo từng nhóm kiến nghị và bổ sung chế tài đối với đơn vị chậm hoặc không thực hiện. Ngoài ra, đưa tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán vào tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu.
Thứ ba, tăng cường phối hợp giữa Kiểm toán nhà nước với các cơ quan thanh tra, điều tra, kiểm tra của Đảng và Nhà nước, nhất là trong chia sẻ cơ sở dữ liệu và xử lý dấu hiệu vi phạm ngay trong quá trình kiểm toán.
"Thời gian qua, Kiểm toán nhà nước đã bước đầu ứng dụng AI để phân tích dữ liệu tại các gói thầu số hóa; kết quả thử nghiệm cho thấy, AI có thể chỉ ra sai lệch khối lượng được dự toán rất nhanh. Đây là hướng đi đúng và cần nhân rộng thêm các lĩnh vực có rủi ro cao như đầu tư công, đất đai, môi trường và chuyển đổi số", đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề xuất.
Đại biểu Tô Thị Bích Châu (Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh) đánh giá cao Báo cáo của Tổng Kiểm toán nhà nước về kiểm toán nguồn hỗ trợ từ người dân và doanh nghiệp cho công tác phòng, chống dịch Covid-19 – lĩnh vực lần đầu được kiểm toán trong bối cảnh hành lang pháp lý chưa đầy đủ.
Theo bà Châu, dù phát hiện một số điểm chưa hoàn chỉnh trong công tác quản lý tại Ủy ban Mặt trận Tổ quốc TP, Hồ Chí Minh và các đơn vị liên quan, Kiểm toán nhà nước không ghi nhận trường hợp tham ô hay tham nhũng. Điều này góp phần củng cố niềm tin của người dân và uy tín của Mặt trận Tổ quốc.
“Từ thực tế này, tôi đề nghị bổ sung những quy định pháp luật về các nguồn phân chia, những nguồn hỗ trợ của Nhân dân, của các doanh nghiệp trong nguồn quỹ để khi có kiểm tra, thanh tra hoặc kiểm toán sẽ có cơ sở pháp lý đầy đủ để áp dụng”, đại biểu Tô Thị Bích Châu kiến nghị.
