Đại biểu Nguyễn Văn Thi: Cần nghiên cứu, đánh giá kỹ hơn về mô hình đại học vùng

Đại biểu Nguyễn Văn Thi phát biểu trong phiên thảo luận tại hội trường Quốc hội, sáng 20/11.

Thảo luận về dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Văn Thi (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh) tán thành với sự cần thiết phải sửa đổi toàn diện Luật Giáo dục đại học nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, định hướng lớn của Đảng, Chính phủ và Quốc hội; tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với giáo dục đại học. Đồng thời góp ý một số nội dung cụ thể để góp phần hoàn thiện dự thảo Luật.

Đại biểu cho rằng, tại Điều 11 của dự thảo Luật quy định về cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục khác có hoạt động giáo dục đại học đã mở rộng đối tượng điều chỉnh là cần thiết để bao quát toàn diện các cơ sở giáo dục có hoạt động giáo dục đại học phù hợp với thực tiễn, tạo hành lang pháp lý thống nhất, giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động giáo dục đại học.

Tuy nhiên, về mô hình đại học vùng được hình thành từ những năm đầu của thập niên 1990 với mục tiêu là tập trung nguồn lực đào tạo nhân lực vùng; sử dụng chung cơ sở vật chất và nhân lực; làm đầu mối liên kết phát triển khu vực. Theo thông tin từ một số trường thành viên thuộc 3 đại học vùng hiện nay mô hình này đang bộc lộ rất nhiều bất cập.

Về tổ chức bộ máy, các đại học vùng hiện nay đang trở thành cấp trung gian hành chính. Đại học vùng không được giao ngân sách vùng, không có thẩm quyền điều phối đầu tư, nhân sự hay khoa học - công nghệ. Thay vì tinh gọn bộ máy, đại học vùng lại làm tăng tầng nấc quản lý: giữa Bộ và các trường xuất hiện một “đầu mối phụ”, kéo dài thủ tục, phân tán trách nhiệm. Điều này đi ngược tinh thần Nghị quyết 71 - NQ/TW là "xóa bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả"

Đại học vùng chưa tổ chức được việc sử dụng chung nguồn lực; Các chương trình liên thông, đào tạo chung không được vận hành. Việc tăng đầu mối đã làm tăng thêm biên chế; việc sử dụng chung giảng viên mới chỉ dừng ở mức điều chuyển giữa các trường.

Về vấn đề tự chủ, thực tế cho thấy các trường đại học thành viên của đại học vùng có tư cách pháp nhân, có đủ năng lực và quy mô để hoạt động độc lập, song vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế “hai tầng” - phải trình qua đại học vùng rồi mới đến Bộ - trong các thủ tục đầu tư, mở ngành, hợp tác quốc tế, dẫn tới mất cơ hội và giảm tính linh hoạt. Bên cạnh đó, thương hiệu đại học vùng chưa được nhận diện rõ ràng. Ở nhiều ngành, xã hội ghi nhận tên trường thành viên hơn là tên đại học vùng, làm hạn chế năng lực cạnh tranh, ảnh hưởng đến xếp hạng và hợp tác quốc tế.

Tại báo cáo số 1548/BC-BGDĐT tổng kết việc thi hành Luật Giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã chỉ rõ "Quy định về tổ chức đại học có trường đại học thành viên (mô hình 2 cấp) có nhiều bất cập, đặc biệt khi thực hiện cơ chế tự chủ. Mô hình tổ chức, quản trị có thêm một cấp trung gian dễ trở nên cồng kềnh, kém hiệu quả. Quản lý nhà nước gặp nhiều khó khăn do vừa phải quản lý các đại học, vừa phải quản lý các trường đại học thành viên như các cơ sở giáo dục đại học khác".

Từ những phân tích đó, đại biểu Nguyễn Văn Thi đề nghị cần tiếp tục đánh giá kỹ lưỡng về vị trí, vai trò và hiệu quả hoạt động của mô hình đại học vùng trong thời gian qua để nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), tạo hành lang pháp lý và phát huy vai trò "mở đường, sửa đường", "kiến tạo phát triển" khi xây dựng luật để nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục đại học.

Đề nghị xem xét, xây dựng cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục đại học bao gồm: Trường đại học, đại học quốc gia, đại học đa ngành, trường đại học có tên gọi là học viện. Riêng đối với mô hình đại học vùng cần xem xét thật kỹ lưỡng xem có tiếp tục duy trì mô hình này không bởi những bất cập như đã nêu ở trên. Từ đó, cần có quy định để chuyển đổi các đại học vùng hiện hữu phù hợp; tổ chức lại để tạo động lực cho các trường đại học thành viên phát triển mạnh hơn. Trong đó, đối với các trường đại học thành viên có bề dày truyền thống, đã có thương hiệu có thể cho tổ chức lại trở thành trường thuộc Bộ để "bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học" theo tinh thần Nghị quyết số 71 - NQ/TW của Bộ Chính trị.

Vân Giang (t/h)