Đại biểu QH muốn bỏ công bố hợp quy, phó thủ tướng dẫn ví dụ về sự lúng túng vụ phormol bánh phở

Ngày 10.5, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự án dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật (Luật TC-QCKT).

Đề xuất bỏ công bố hợp quy

Đại biểu Nguyễn Duy Thanh (Cà Mau) cho rằng quy định công bố hợp quy sản phẩm, hàng hóa không có ý nghĩa trong quản lý, đồng thời chồng chéo, phát sinh thủ tục, chi phí vô lý cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, sự tồn tại quy định công bố hợp quy còn trái với chủ trương của Đảng, Nhà nước là chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Các đối tác quốc tế sẽ lấy đó làm căn cứ phản ánh Việt Nam đang tạo ra rào cản phi thuế quan.

“Các cơ quan quản lý nhà nước chủ yếu tập trung vào kiểm soát thủ tục công bố hợp quy và các yêu cầu, điều kiện tiền kiểm mà lơ là các biện pháp hậu kiểm. Người tiêu dùng lại bị đánh lừa bởi các chiêu bài quảng cáo. Bài học của vụ sữa giả kém chất lượng vừa qua là điển hình của việc lơ là trong hậu kiểm”, ông Thanh nêu.

Theo ông Thanh, việc yêu cầu người sản xuất, kinh doanh phải công bố hợp quy sản phẩm chả khác gì "ném tiền" cho các tổ chức chứng nhận và phòng thí nghiệm, mà lẽ ra họ chỉ cần công bố tiêu chuẩn chất lượng và quy chuẩn kỹ thuật áp dụng mà thôi.

“Đây là một điểm nghẽn của những điểm nghẽn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và sản phẩm hàng hóa ở Việt Nam hiện nay”, ông Thanh nói.

Đại biểu Trần Thị Vân (Bắc Ninh) cũng đồng tình ý kiến bãi bỏ quy định công bố hợp quy và cho biết khi đã có quá nhiều ý kiến phản ánh về những bất cập, phiền hà, lãng phí của quy định này thì cần nghiên cứu, tiếp thu.

Đại biểu Vân cho hay hiện nước ta có khoảng 20 hiệp hội đại diện cho hàng trăm doanh nghiệp thành viên. Họ có chung một kiến nghị bãi bỏ quy định về công bố hợp quy.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (TP.Huế)

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (TP.Huế) cho rằng quy định này còn nhiều bất cập, như khả năng áp dụng đồng bộ còn hạn chế, hệ thống quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam ở một số lĩnh vực còn thiếu và chậm cập nhật.

Đơn cử là lĩnh vực thực phẩm và an toàn thực phẩm đang thiếu tiêu chuẩn cho một số sản phẩm thực phẩm đặc thù, như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm chế độ ăn đặc biệt…

Ngoài ra, quy định này còn có nguy cơ làm tăng chi phí tuân thủ và tạo rào cản; các doanh nghiệp phải chạy theo thủ tục mà không thực sự bảo đảm chất lượng bởi công tác giám sát hậu kiểm chưa đủ mạnh, việc chứng nhận đang bị thương mại hóa, thiếu sự độc lập và minh bạch.

Một nguy cơ nữa, theo đại biểu Sửu, là sự tương thích giữa quy chuẩn quốc gia và quốc tế, khu vực còn hạn chế.

Không thể bỏ, quan trọng là cách quản lý

Đại biểu quốc hội Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) kiến nghị cần thu hẹp phạm vi áp dụng bắt buộc của các quy chuẩn Việt Nam.

“Chúng ta cần có một cuộc rà soát tổng thể, mạnh mẽ để xác định rõ những sản phẩm, hàng hóa nào thật sự có nguy cơ cao, ảnh hưởng đến sức khỏe con người, an toàn quốc gia và môi trường để áp dụng quy chuẩn Việt Nam bắt buộc, những sản phẩm có rủi ro thấp hoặc trung bình nên được chuyển sang các hình thức quản lý khác linh hoạt hơn”, bà Tú Anh nói.

Tiếp theo, cần rà soát phân loại lại danh mục hàng hóa nhóm 2, cần mạnh dạn thu hẹp danh mục này. Quan trọng hơn, cần chuyển đổi căn bản từ cơ chế nhà nước kiểm soát quá trình sang cơ chế doanh nghiệp tự công bố tiêu chuẩn áp dụng và chịu trách nhiệm hoàn toàn trước pháp luật và người tiêu dùng về chất lượng và sự an toàn của sản phẩm của mình công bố.

“Nhà nước cần chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm hiệu quả. Đây là xu thế tất yếu của cải cách hành chính hiện đại. Các thông tin cảnh báo thị trường cần được giám sát chặt chẽ và bất kỳ hành vi gian lận, vi phạm nào về chất lượng cũng cần bị nghiêm khắc xử lý để tạo tính răn đe”, bà Tú Anh nêu.

Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng phát biểu

Giải trình về vấn đề này, Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cho rằng hợp quy là một công cụ để quản lý về chất lượng sản phẩm hàng hóa trước khi đưa ra lưu thông trong thị trường. Nếu không có tiêu chuẩn để quản lý, giám sát thì ảnh hưởng ngay đến an toàn sức khỏe của người dân, của cộng đồng, môi trường.

“Những vấn đề đó các nước đều có cả, như tổ chức tiêu chuẩn hóa ISO 1750 của quốc tế, rồi Liên minh châu Âu hay các nước khác như Trung Quốc, Hàn Quốc... đều có, bắt buộc chúng ta cũng phải có. Vấn đề ở đây là chúng ta quản lý loại nào, quản lý đến đâu và quản lý bằng cách nào để vẫn đảm bảo được công tác quản lý nhà nước đối với chất lượng sản phẩm, hàng hóa, nhưng cũng không gây cản trở, gây rào cản cho doanh nghiệp”, ông Dũng nêu.

Ông Dũng cũng dẫn ví dụ, 30 năm trước, Việt Nam có vụ phormol trong bánh phở. Lúc đó Việt Nam rất lúng túng và cũng chính vì không có những quy định nên mỗi nơi quản lý một kiểu, mỗi nơi thực hiện một kiểu.

“Ở Hà Nội đi đóng dấu từng rổ bánh phở một, nhưng ở TP.HCM lại không như thế, ra tiêu chuẩn, quy chuẩn, ra các điều kiện xong, rồi hậu kiểm”, ông Dũng nêu.

Dù vậy, việc này nên có sự phân loại. Loại nào có rủi ro cao thì bắt buộc phải tiền kiểm, bắt buộc phải có quy định và phải thực hiện ngay từ đầu trước khi ra thị trường; loại thì cho thực hiện nhưng hậu kiểm.

“Nếu chúng ta bãi bỏ thì thật sự khó cho công tác quản lý nhà nước. Nếu không có thì chúng ta không quản lý được, nhưng nếu có mà lại tạo rào cản, tăng chi phí hay tăng thời gian, năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp thì cũng không được”, ông Dũng nêu.

Lam Thanh