Đại biểu Quốc hội: Đảng bộ Bộ Công Thương đã nỗ lực cho các mục tiêu tăng trưởng

Đó là ghi nhận của đại biểu Trương Xuân Cừ - đoàn Đại biểu Quốc hội Hà Nội trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương.

Duy trì tăng trưởng ở các ngành chủ chốt

- Thưa ông, từ đầu nhiệm kỳ 2020-2025 đến nay, bối cảnh tình hình thế giới và khu vực diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường với nhiều yếu tố bất thường, chưa từng có tiền lệ đã tác động nhiều mặt đến nền kinh tế nước ta, đặc biệt, đối với các lĩnh vực quản lý của ngành Công Thương. Tuy nhiên, ngành Công Thương vẫn hoàn thành vượt mức nhiều chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao, tiếp tục giữ vai trò động lực chính cho tăng trưởng kinh tế. Ông ghi nhận gì về điều này?

Đại biểu Trương Xuân Cừ: Nhiệm kỳ 2020-2025 diễn ra trong bối cảnh thế giới có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường. Đại dịch Covid-19, leo thang căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, xung đột Nga - Ukraine và khu vực Trung Đông kéo dài, lan rộng… Những điều này khiến kinh tế toàn cầu gặp nhiều khó khăn, phục hồi chậm và được dự báo sẽ tăng trưởng thấp hơn giai đoạn trước.

Đại biểu Trương Xuân Cừ - Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội

Cùng với đó, quá trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh diễn ra nhanh, sâu sắc, toàn diện tiếp tục tác động mạnh, làm thay đổi mô hình tăng trưởng các nền kinh tế; các vấn đề an ninh phi truyền thống, nhất là biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Mặc dù vậy, với ý chí và quyết tâm cao, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đã đoàn kết, nỗ lực thực hiện quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả nhiều giải pháp để đất nước tiếp tục đạt được những kết quả quan trọng, toàn diện và có nhiều điểm sáng đáng ghi nhận. Kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn được bảo đảm.

Đặc biệt, các lĩnh vực chủ yếu của ngành Công Thương gồm sản xuất công nghiệp, năng lượng, xuất nhập khẩu và thị trường trong nước đã từng bước phục hồi, tăng trưởng rõ nét, đóng góp quan trọng vào kết quả ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế, phát triển sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và cải thiện đời sống người dân.

Điều này cho thấy, Ban Cán sự đảng Bộ Công Thương, Đảng ủy Bộ đã bám sát các định hướng, chỉ đạo của Đảng, Chính phủ và Quốc hội, nắm chắc tình hình, đồng thời chủ động chỉ đạo quyết liệt, kịp thời các đơn vị triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp góp phần thúc đẩy sản xuất công nghiệp, năng lượng, tăng trưởng xuất khẩu, mở rộng thị trường trong nước.

Bằng chứng là các chỉ tiêu tăng trưởng của ngành cơ bản được duy trì khá tích cực, một số chỉ tiêu tăng trưởng như xuất nhập khẩu và năng lượng đạt và vượt mức kế hoạch giao.

Cụ thể, sản xuất công nghiệp luôn chiếm tỷ trọng trên 30% trong cơ cấu GDP. Trong đó, công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục duy trì là ngành xuất khẩu chủ lực với tỷ trọng trong công nghiệp ngày càng gia tăng (từ 75,3% năm 2021 lên khoảng 80% năm 2025) và đóng góp chủ yếu cho xuất khẩu (chiếm tỷ trọng xấp xỉ 90%), từng bước khẳng định là một trong những trung tâm sản xuất của châu Á.

Ngành điện cơ bản đáp ứng mục tiêu bảo đảm điện cho phát triển kinh tế - xã hội. Chương trình đưa điện về nông thôn, miền núi đạt kết quả tích cực với tỷ lệ hộ dân sử dụng điện lưới điện quốc gia đạt trên 99%, đứng thứ 2 trong khu vực ASEAN và đứng thứ 30 trên thế giới vào năm 2024 về mức độ phát triển của hạ tầng ngành điện.

Quá trình tái cơ cấu ngành điện theo hướng phát triển thị trường điện cạnh tranh được triển khai tích cực ở các cấp độ. Thị trường bán buôn điện có tham gia của nhiều nhà sản xuất. Chuyển dịch cơ cấu ngành năng lượng đạt kết quả tích cực với sự phát triển mạnh mẽ của năng lượng tái tạo (năm 2024, tỷ trọng công suất các nguồn năng lượng tái tạo chiếm 26,8% tổng công suất và 13,4% về sản lượng các nguồn cung sơ cấp trong hệ thống điện toàn quốc), qua đó không chỉ cung cấp nguồn điện ổn định cho sản xuất công nghiệp, mà còn thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp xanh.

Cùng với đó, xuất khẩu đóng góp ngày càng quan trọng vào GDP (tỷ lệ xuất khẩu/GDP tăng từ 72,7% năm 2021 lên ước tính khoảng 85% năm 2025) với tốc độ tăng trưởng bình quân trên 10% và bước vào nhóm 20 nền kinh tế có giá trị xuất khẩu lớn nhất thế giới (2023); kim ngạch xuất khẩu vượt mức trên 800 tỷ USD vào năm 2024, thặng dư thương mại được duy trì liên tục ở mức cao và đạt mức kỷ lục vào năm 2024 (đạt 25 tỷ USD), tạo nguồn ngoại tệ ổn định, giảm áp lực tỷ giá và hỗ trợ dự trữ ngoại hối.

Cơ cấu xuất nhập khẩu ngày càng hướng vào lõi công nghiệp hóa, tăng tỷ trọng xuất khẩu hàng chế biến, giảm tỷ trọng hàng thô, sơ chế (xuất khẩu xấp xỉ 50% hàng hóa công nghệ cao và nhập khẩu hơn 90% tư liệu sản xuất). Tỷ trọng xuất khẩu hàng công nghiệp chế biến, chế tạo tăng từ 80,3% năm 2016 lên khoảng 85% năm 2025, tỷ trọng hàng nhiên liệu khoáng sản giảm từ 2% năm 2016 xuống dưới 1% năm 2025.

Thị trường trong nước tiếp tục là bệ đỡ quan trọng giúp duy trì tăng trưởng kinh tế và ổn định sản xuất, đặc biệt là khi có các biến động lớn từ thị trường bên ngoài, thuộc nhóm các quốc gia có thị trường nội địa lớn và tăng trưởng nhanh, với tốc độ tăng trưởng bình quân của tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng khá cao (ước tăng khoảng 7% mỗi năm).

Thương mại điện tử tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18 - 25% mỗi năm và đạt mốc 25 tỷ USD vào năm 2024, chiếm tỷ trọng khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước và xấp xỉ 2/3 giá trị của nền kinh tế số Việt Nam; xếp hạng top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới.

Nâng cao vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế

Trong việc mở rộng quan hệ thương mại và nâng cao vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế cũng như hỗ trợ doanh nghiệp thâm nhập sâu vào các khu vực thị trường trọng điểm, ông đánh giá như thế nào về vai trò của Bộ Công Thương?

Đại biểu Trương Xuân Cừ: Với vai trò là Bộ đầu mối về hội nhập kinh tế quốc tế, đàm phán các Hiệp định thương mại tự do (FTA), Bộ Công Thương đã chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành trong việc tích cực, chủ động tham mưu với Chính phủ về đàm phán, ký kết các FTA mới, cũng như đàm phán nâng cấp các FTA đã ký kết; chủ trì xây dựng, trình ban hành và tổ chức triển khai thực hiện các kế hoạch, chương trình, đề án thực hiện các FTA.

Cần tiếp tục đẩy mạnh phát triển các ngành công nghiệp có quy mô xuất khẩu lớn như dệt may, da giày, điện tử, đồ gỗ, nông - thủy sản...

Việt Nam hiện có quan hệ thương mại với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó đã ký kết và thực hiện 17 FTA, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận thị trường, thúc đẩy xuất khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài. Xuất khẩu của khu vực kinh tế trong nước tăng trưởng cao hơn khu vực FDI cho thấy, năng lực sản xuất và xuất khẩu của khu vực doanh nghiệp trong nước ngày càng được cải thiện.

Đặc biệt, việc xuất khẩu sang các thị trường thành viên các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA đạt tăng trưởng cao và ổn định, như xuất khẩu sang Australia (thành viên CPTPP) năm 2024 đạt 6,5 tỷ USD, tăng 23,8% so với năm 2023, xuất khẩu sang Canada (thành viên CPTPP) đạt 6,4 tỷ USD, tăng 13,5%; xuất khẩu sang EU đạt 51,7 tỷ USD, tăng 18,5%.

Bên cạnh việc tiếp tục tập trung vào mở cửa thị trường thông qua việc cắt giảm thuế nhập khẩu, các FTA thế hệ mới đã mở ra các cam kết mới về phát triển bền vững, yêu cầu tuân thủ tiêu chuẩn môi trường (giảm phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo) và lao động (quyền lợi người lao động, chống lao động cưỡng bức); thương mại số, quy định về luân chuyển dữ liệu xuyên biên giới và bảo vệ dữ liệu cá nhân, hỗ trợ thương mại điện tử; bảo vệ sở hữu trí tuệ; tăng cường tính minh bạch, thuận lợi hóa thương mại, đơn giản hóa thủ tục hải quan, giảm chi phí logistics...

Những cam kết này giúp Việt Nam mở rộng thị trường xuất khẩu cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, giúp các doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu và củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Mặt khác, thời gian qua, công tác xúc tiến thương mại tiếp tục được Bộ Công Thương đẩy mạnh và đổi mới một cách triệt để về phương thức và nội dung. Hệ thống các cơ quan đại diện thương mại của Việt Nam ở nước ngoài (hệ thống cơ quan thương vụ, văn phòng xúc tiến thương mại), các cơ quan đại diện ngoại giao hoạt động ngày càng hiệu quả trong việc hỗ trợ, cung cấp thông tin về thị trường nước ngoài cho doanh nghiệp; hỗ trợ, kết nối doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp nước ngoài để đưa sản phẩm Việt tiếp cận sâu hơn vào thị trường toàn cầu.

Thông qua chương trình xúc tiến thương mại quốc gia, Bộ Công Thương đã chủ trì phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp, các đối tác quốc tế tổ chức các hội nghị cấp cao; các triển lãm, hội chợ quốc tế; các diễn đàn xúc tiến xuất khẩu; các khóa tập huấn, đào tạo cung cấp thông tin. Công tác giao ban giữa Bộ với hệ thống các thương vụ ở nước ngoài với sự tham gia của các bộ, ngành, hiệp hội… được xây dựng và duy trì đều đặn hàng tháng để cập nhật thông tin thị trường xuất khẩu.

Phát huy sự chủ động, tích cực, đổi mới sáng tạo

Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã trình Quốc hội xem xét và thông qua nhiều dự án luật quan trọng, có ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống kinh tế - xã hội. Ông đánh giá gì về công tác hoàn thiện, nâng cao chất lượng thể chế, chính sách pháp luật của Bộ Công Thương?

Đại biểu Trương Xuân Cừ: Trong giai đoạn 2021-2025, Bộ Công Thương đã chủ trì xây dựng và trình ban hành hơn 250 văn bản pháp luật (gồm 5 Luật, 51 Nghị định) và hơn 20 chiến lược, quy hoạch, quy hoạch, kế hoạch, đề án và chương trình về phát triển các ngành, lĩnh vực quan trọng của Bộ.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Điện lực (sửa đổi)

Đặc biệt, Bộ đã trình Quốc hội ban hành: Luật Dầu khí (sửa đổi), Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Điện lực (sửa đổi), Luật Hóa chất (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Bộ cũng đã trình ban hành nhiều Nghị định trong các lĩnh vực về thương mại điện tử, kinh doanh xăng dầu và khí, xuất nhập khẩu, quản lý thị trường, điện lực, hóa chất, cạnh tranh, kinh doanh đa cấp, phát triển ngoại thương, quản lý và phát triển chợ, nhập khẩu hàng hóa tân trang; cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện đầu tư, kinh doanh…

Qua đó, củng cố nền tảng pháp lý chặt chẽ về quản lý nhà nước trong các ngành, lĩnh vực do Bộ Công Thương được phân công phụ trách và tạo lập môi trường pháp lý rõ ràng, minh bạch cho các hoạt động đầu tư, kinh doanh của các thành phần kinh tế. Cùng với đó, đã thể chế hóa quyền tự do kinh doanh của các cá nhân trong tất cả các ngành nghề mà pháp luật không cấm, dỡ bỏ những rào cản về hành chính đang làm trở ngại đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, đảm bảo công khai, minh bạch, tôn trọng quyền bình đẳng của các doanh nghiệp, không phân biệt hình thức sở hữu...

Nhìn chung, chất lượng văn bản quy phạm pháp luật do Bộ Công Thương trình, ban hành ngày càng được nâng cao, nội dung bảo đảm tính hợp hiến, cơ bản bảo đảm tính hợp pháp, thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật. Bảo đảm tính khả thi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn; nhiều văn bản có tính đột phá về thể chế cho phát triển ngành, lĩnh vực, giải quyết được các khó khăn, vướng mắc, bất cập trên thực tiễn; góp phần trước mắt và lâu dài hỗ trợ đắc lực cho phát triển kinh tế trong kỷ nguyên mới; các quy định ngày càng chặt chẽ, bảo đảm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

- Theo ông, trong nhiệm kỳ 2025-2030, Đảng bộ Bộ Công Thương cần tập trung vào những nhiệm vụ, giải pháp nào để ngành Công Thương tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu tăng trưởng, chủ lực trong nền kinh tế?

Đại biểu Trương Xuân Cừ: Trong nhiệm kỳ tới, tình hình thế giới tiếp tục chuyển biến nhanh, phức tạp và khó lường; các xung đột chính trị, thương mại diễn ra phức tạp ở nhiều khu vực.

Ở trong nước, sau 40 năm đổi mới, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước được nâng lên. Tuy nhiên, các khó khăn, thách thức vẫn còn nhiều; tăng trưởng kinh tế chưa thật sự bền vững, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước vẫn còn yếu, đa số là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các động lực tăng trưởng truyền thống đã dần chạm ngưỡng về lượng nếu không có bứt phá, biến đổi về chất…

Mặt khác, công cuộc tinh gọn tổ chức bộ máy, hệ thống chính trị hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; phát triển kinh tế tư nhân và đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế sẽ là đòn bẩy đưa đất nước bước vào kỷ nguyên thịnh vượng, tạo cơ hội lịch sử cho sự phát triển mạnh mẽ ngành Công Thương.

Từ đó, đặt ra các trọng trách lớn, khối lượng công việc nặng nề hơn, đòi hỏi từng tổ chức đảng, đảng viên của Đảng bộ Bộ Công Thương phải không ngừng nỗ lực đoàn kết chung sức, chủ động tích cực, đổi mới sáng tạo, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ chính trị và công tác xây dựng đảng của Đảng bộ Bộ.

Để đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng GDP hàng năm trên 10% và GDP/đầu người đạt 8.500 USD vào năm 2030, Bộ Công Thương cần tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, tiếp tục đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu, khai thác hiệu quả các FTA, đồng thời, chú trọng phát triển xuất khẩu qua thương mại điện tử xuyên biên giới, hệ thống phân phối nước ngoài, gia tăng tỷ trọng xuất khẩu hàng hóa có hàm lượng chế biến sâu, công nghệ cao. Hình thành được hệ thống các doanh nghiệp xuất khẩu lớn, có năng lực cạnh tranh và thương hiệu toàn cầu.

Thứ hai, đẩy mạnh cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh và xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới một nền công vụ chuyên nghiệp, dân chủ, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả. Từ đó, tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân, thúc đẩy chuyển đổi hộ kinh doanh thành doanh nghiệp.

Thứ ba, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế số trở thành lực lượng nòng cốt trong việc nâng cao năng suất, chất lượng của ngành.

Thứ tư, tập trung phát triển hoàn chỉnh hệ thống sản xuất công nghiệp trong nước thông qua việc nâng cấp và phát triển chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị của các ngành công nghiệp, tăng cường kết nối giữa các doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp nội địa.

Thứ năm, tập trung phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, điện hạt nhân; hình thành các trung tâm năng lượng lớn theo lợi thế cạnh tranh của các địa phương; phát triển hệ thống thị trường năng lượng đồng bộ, cạnh tranh, minh bạch, đa dạng hóa hình thức sở hữu và phương thức kinh doanh để huy động các nguồn lực tư nhân tham gia phát triển ngành…

Xin cảm ơn ông!

Quỳnh Nga